هر دو گروه رقيب براي تشكيل دولت اعلام آمادگي كردند
ائتلاف بازي در بغداد
شهاب شهسواري
اولين جلسه دوره چهارم پارلمان عراق روز دوشنبه برگزار شد تا چهار ماه بعد از انتخابات در اين كشور، نمايندگان منتخب براي اولين‌بار روي صندلي‌هاي خود بنشينند. هر چند هنوز معلوم نيست كدام صندلي به كدام جناح اختصاص دارد و اكثريت پارلمان در اختيار كدام يك از گروه‌ها و ائتلاف‌هاي تو در توي انتخاباتي در عراق است.
جلسه اول پارلمان جديد با سخنراني رييس‌جمهور كنوني فواد معصوم، نخست‌وزير حيدر عبادي و سليم جبوري، رييس پارلمان پيشين آغاز شد. هر سه اين مقام‌هاي بلندپايه عراقي با تشكيل پارلمان جديد بايد از مقام خود كناره‌گيري كنند. جبوري كه به عنوان رييس پارلمان در انتخابات ارديبهشت‌ماه موفق به كسب كرسي انتخاباتي نشد، ديگر هيچ بختي براي ادامه كار ندارد و در اولين جلسه كهنسال‌ترين نماينده پارلمان، محمدعلي زيني به عنوان رييس سني جلسه را اداره كرد. دستور كار اولين جلسه پارلمان بعد از سخنراني‌هاي صبح، انتخاب رييس پارلمان عراق بود كه از ميان نمايندگان اهل سنت انتخاب مي‌شود. با بي‌نتيجه ماندن جلسه در روز دوشنبه، ادامه دستور براي انتخاب رييس جديد به جلسه امروز موكول شد. بر خلاف سليم جبوري، رييس پيشين پارلمان، كار رييس‌جمهور و نخست‌وزير تا انتخاب جانشينان‌شان استمرار خواهد يافت. فواد معصوم، رييس‌جمهور عراق هم به دليل كهولت سن با فردي ديگر جايگزين مي‌شود و حزب متبوعش، اتحاديه ميهني كردستان در جست‌وجوي فردي شناخته شده براي جانشيني اوست. اتحاديه ميهني براي معرفي شخصيت ديگري از حزب خود بايد با رقيب قدرتمند خود حزب دموكراتيك كردستان به توافق برسد. رييس‌جمهور حداكثر تا يك ماه بعد از تشكيل پارلمان بايد با راي اكثريت مطلق (دوسوم نمايندگان) انتخاب شود.
جلسه اول پارلمان عراق بعد از سخنراني‌ها و درخواست رييس سني جلسه براي معرفي فراكسيون اكثريت به دليل خروج نمايندگان فهرست‌هاي فتح، دولت قانون و كردها از رسميت افتاد. اما با تشكيل جلسه بعدازظهر با دستور كار انتخاب رييس مجلس، باز هم جلسه بدون نتيجه ماند. مقام نخست‌وزيري به عنوان بلندپايه‌ترين مقام سياسي، مهم‌ترين پستي است كه همچنان سرنوشت آن بلاتكليف مانده. حيدر عبادي، نخست‌وزير كنوني در انتخابات موفق ظاهر نشد و فهرست تحت رهبري او به لحاظ تعداد كرسي‌هاي به دست آمده در جايگاه سوم ايستاد. او حالا با مقتدي صدر، رهبر فهرست سائرون كه مقام اول را در انتخابات كسب كرد، وارد يك ائتلاف شده و اميدوار است از طريق اين ائتلاف بتواند جايگاه نخست‌وزيري را براي خود تضمين كند، هر چند نخست‌وزير ماندن او با وجود اعتراض‌هايي كه به عملكرد دولتش در مبارزه با فساد و بازسازي كشور وجود دارد در ائتلافي كه با شعار تحولات اساسي و ساختاري روي كار مي‌آيد، جاي ترديد زيادي دارد.
تودرتوي ائتلاف
دو گروه رقيب قدرت در عراق، يكشنبه شب همزمان ادعا كردند كه موفق شده‌اند فراكسيون اكثريت پارلماني را در اين كشور تشكيل دهند. ساعاتي مانده به تشكيل اولين جلسه پارلمان جديد عراق، رسانه‌هاي عراق گزارش دادند كه مقتدي صدر موفق شده است با تشكيل ائتلافي از فهرست‌هاي سائرون، وابسته به خودش و نصر، تحت رهبري حيدر عبادي نخست‌وزير كنوني، حكمت وابسته به عمار حكيم، وطنيه به رهبري اياد علاوي و ائتلافي از سني‌هاي پارلمان با عنوان ائتلاف اهل تسنن محور ملي، توانسته است 177 نماينده مجلس را در ائتلاف خود جذب كند. ساعاتي بعد اين نوري مالكي، نخست‌وزير پيشين عراق بود كه در جمع خبرنگاران خبر داد كه فراكسيون اكثريت مجلس را تشكيل داده است. به گفته اين سياستمدار عراق، فهرست او با عنوان دولت قانون، در ائتلاف با فهرست فتح به رهبري هادي عامري و متشكل از نمايندگان گروه‌هاي شبه‌نظامي شيعه و حشدالشعبي و گروه‌هاي ديگر يك ائتلاف اكثريت با عنوان «ائتلاف بنا» با 145 كرسي تشكيل داده‌اند. روز دوشنبه يك عضو فهرست فتح، نزديك به حشد الشعبي از رسيدن اعضاي اين ائتلاف به 153 نفر خبر داد. اين ائتلاف با حضور 48 نماينده فهرست فتح، 25 نماينده دولت قانون، 21 نماينده از فهرست نصر و ده‌ها نماينده از گروه‌هاي ديگر تشكيل شده است.
قيس خزعلي از فرماندهان شناخته شده حشد الشعبي در واكنش به اعلاميه فهرست سائرون مبني براي تشكيل فراكسيون اكثريت، يكشنبه شب با انتشار پيامي در توييتر خود نوشت: «خيلي تند نرويد و خوشي نكنيد، آن كس كه آخر بخندد، بيشتر مي‌خندد. گرد و خاك مي‌خوابد و توفان تمام مي‌شود، همه‌چيز روي روال مي‌افتد.»
بازي‌هاي عددي
هنوز دقيقا ادعاهاي هيچ يك از دو گروه در مورد داشتن تعداد كرسي‌هاي اكثريت پارلمان تاييد نشده است. ائتلاف اكثريت در پارلمان عراق، نيازمند دست‌كم 169 كرسي از مجموع 329 كرسي پارلمان است تا بتواند نخست‌وزير اين كشور را براي دوره بعدي معرفي كند. هر دو ائتلاف اصلي پارلمان، اعلام كرده‌اند كه بزرگ‌ترين فراكسيون را در اختيار دارند و آماده تشكيل دولت هستند، اما هنوز اين ادعاي آنها در جلسات رسمي پارلمان تاييد نشده است. ادعاي جريان مقتدي صدر، در مورد تشكيل ائتلافي با 177 كرسي وزنه نخست‌وزيري را به سمت جريان او و هم‌پيمانانش نزديك‌تر كرده است، هر چند رقبا ادعا مي‌كنند كه ادعاي او اغراق‌آميز است. رسانه‌هاي عراقي با انتشار تصاويري ادعا كرده‌اند كه رهبر برخي از فهرست‌ها به جاي تك تك نمايندگان آن فهرست برگه هم‌پيماني با ائتلاف نزديك به مقتدي صدر و حيدر عبادي را امضا كرده‌اند. در برابر نوري مالكي با كنايه به اين موضوع اشاره كرده و گفته است: «تك تك نمايندگاني كه به ائتلاف اكثريت بنا پيوسته‌اند، خودشان براي اين عضويت امضا داده‌اند.» نوري مالكي بار ديگر در نشست خبري يكشنبه شب خود تاكيد كرد كه ديگر قصدي براي نخست‌وزيري ندارد. نشست خبري مالكي، ساعاتي بعد از ديدار او با خميس خنجر، يكي از رهبران ائتلاف سني‌هاي پارلمان با عنوان ائتلاف اهل تسنن محور ملي برگزار شد. هنوز مشخص نيست كه محتواي اين ديدار و نتايج آن دقيقا چه بوده است، اما پيش از اين قدرتمندترين شاخه اين ائتلاف، تحت رهبري اسامه نجيفي، رسما به ائتلاف مقابل و مقتدي صدر پيوسته بود. هر چند اسامه نجيفي از جانب تمامي اعضاي ائتلاف اهل تسنن محور ملي با ائتلاف نزديك به مقتدي صدر پيمان بسته بود، اما دقيقا مشخص نيست كه آيا تك‌تك اعضاي اين ائتلاف حاضر به پيوستن به ائتلاف صدر شده‌اند يا نه. در مجموع نوري مالكي و هادي عامري با وجود اينكه تاكنون تعداد كمتري از گروه‌ها به آنها پيوسته‌اند، اما به شكاف در گروه‌هاي ائتلاف مقابل دل بسته‌اند. اختلاف در بين ائتلاف اهل تسنن محور ملي، عملا اين ائتلاف را به سه دسته مجزا تقسيم كرده است كه هر گروهي براي ائتلاف با آنها بايد جدا جدا مذاكره كند. به نوشته السومريه، فقط 13 نماينده عضو ائتلاف اهل تسنن محور ملي حاضر به پذيرش عضويت در فراكسيون نزديك به مقتدي صدر شده‌اند. همچنين اخراج فالح فياض، دبير شوراي امنيت ملي عراق و فرمانده حشدالشعبي از سوي حيدر عبادي نخست‌وزير، خبرهايي مبني بر شكاف در فهرست نصر به رهبري او ايجاد كرده است. با توجه به اينكه 177 كرسي ادعايي مقتدي صدر و هم‌پيمانانش در مذاكره با رهبران فهرست‌ها اعلام شده است، جدا شدن انفرادي هر يك از نمايندگان عضو اين فهرست‌ها از ائتلاف مي‌تواند باعث كاهش اين عدد شود تا جايي كه خروج 9 نماينده از اين ائتلاف آن را از اكثريت خواهد انداخت.
نقش تعيين‌كننده كردها
در شرايطي كه رايزني‌ها براي تشكيل فراكسيون اكثريت پارلمان عراق ادامه دارد، دو گروه كرد حزب دموكراتيك و اتحاديه ميهني، تلاش كرده‌اند تا موضعي بي‌طرفانه اتخاذ كنند. اين دو حزب با 43 نماينده در پارلمان عراق، با پيوستن به هر يك از دو ائتلاف قدرتمند مي‌توانند كليد تشكيل دولت آينده باشند. با اين حال سعدي پيرا، سخنگوي دفتر سياسي حزب اتحاد ميهني كردستان در گفت‌وگو با خبرگزاري رودوا گفته است كه «ما و حزب دموكراتيك بي‌طرف باقي خواهيم ماند و به هيچ گروهي نمي‌پيونديم.» دو حزب عمده اقليم كردستان عراق در موارد بسياري از جمله تعيين رييس‌جمهور و انتخاب رييس اقليم با يكديگر اختلاف نظر دارند و در عين حال با دولت مركزي در بغداد هم در مواردي مانند سهم اقليم از بودجه كشور و همچنين وضعيت حاكميت بر كركوك اختلاف نظر دارند. مطالبات اربيل از بغداد، بعيد است كه از سوي هيچ يك از دو گروه اصلي رقيب براي نخست‌وزيري مورد موافقت قرار بگيرد، به همين دليل كردها ترجيح مي‌دهند از ائتلاف با دولت آينده خودداري كنند.
عبادي خودش را به عنوان رييس حشدالشعبي منصوب كرد
حيدر عبادي بعد از اينكه فالح فياض، دبير شوراي امنيت ملي و فرمانده حشدالشعبي را به دلايل نامشخص در آستانه تشكيل دولت جديد از مقام خود بركنار كرد، روز گذشته و بعد از برگزاري اولين جلسه پارلمان، خود را در ديداري سر زده از محل دفتر فرماندهي حشدالشعبي به عنوان رييس جديد كميسيون اين نيرو معرفي كرد. فالح فياض از جمله گزينه‌هاي نخست‌وزيري آينده بود كه حالا بعد از بركناري از مقام خود و كناره‌گيري از عضويت در فراكسيون تحت رهبري عبادي، بخت بسيار كمي براي رسيدن به اين مقام دارد.