همه جا خانه عشق است

  زهرا آزاد  /  احمد قوام، ملقب به قوام السلطنه از پرنفوذ‌ترين سياستمداران ايراني در دوران سلطنت قاجار و پهلوي بود كه سه مرتبه در دوران قاجار و دو مرتبه در دوران پهلوي به نخست‌وزيري رسيد. قوام السلطنه، اواخر دوران قاجار و زماني كه نخست‌وزير احمد شاه بود، دستور داد در يكي از بهترين نقاط تهران براي او خانه‌اي بسازند. اين خانه با تلفيقي از معماري ايراني و اروپايي در باغي ۷۰۰۰ متري بنا شد. از آن پس نام خياباني را كه خانه قوام در آن قرار داشت قوام‌السلطنه گذاشتند. بعدها در 30 تير سال 1331 و به دنبال اعتراضات مردم به نخست‌وزيري قوام‌السطنه، خانه او به ميعادگاه مردم معترض تبديل شد. 30 تير كابوس قوام شد و حالا شش دهه پس از قيام 30‌تير، خياباني كه خانه او را ميزباني مي‌كند زير همين نام شناخته مي‌شود؛ خيابان سي تير. اين خيابان كه به خيابان صلح اديان شهرت دارد، تنها خيابان در جهان محسوب مي‌شود كه عبادتگاه چهار دين آسماني در آن به چشم مي‌خورد. پيروان اديان اسلام، مسحيت، يهود و زرتشت در خيابان سي تير در كنار يكديگر زندگي مي‌كنند و از صميم قلب به اين مصرع از شعر حافظ باور دارند كه: همه جا خانه عشق است چه مسجد چه كنشت.

مسجد حضرت ابراهيم خليل‌الله

مسجد حضرت ابراهيم خليل‌الله كه در انتهاي كوچه‌ رستمي جاهد در سمت راست خيابان سي تير قرار دارد، در زمان پهلوي دوم بنا شد. نامگذاري مسجد به نام حضرت ابراهيم كه نماد اديان توحيدي محسوب مي‌شود، بي‌تناسب با تركيب ديني اين خيابان نيست. مسجد در حال حاضر تعطيل است.

كليساي انجيلي حضرت پطرس

با روي آوردن اقليت‌ها به خيابان سي‌تير، ارامنه نيز كليساي پطرس را در اين خيابان تاريخي ساختند و به اين ترتيب مسيحيان نيز به تدريج به ساخت و ساز خانه در اطراف اين كليسا در خيابان سي تير پرداختند. اين كليسا قدمت قاجاري دارد، اين اثر در تاريخ ۱۷ خرداد ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۲۶۸۴ به عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

كنيساي حييم

اين دروازه خداوند است، عادلان وارد خواهند شد. در زماني نه چندان دور، محله عودلاجان به يهوديان تعلق داشت. بنابر قوانين آن زمان، احداث كنيسا خارج از محله يهوديان خلاف مقررات بود. با گذشت زمان، يهوديان توانستند به موازات فعاليت‌هاي سخت‌كوشانه و به گفته حبيب لوي، مورخ يهودي، با همياري و كمك‌هاي خيرخواهانه آيت ا... بهبهاني و شيخ هادي نجم آبادي، از مرزهاي عودلاجان فراتر روند و پايگاه‌هايي در ساير نقاط تهران بنا كنند. كنيساي حييم نخستين كنيسايي بود كه در سال 1292 شمسي (5674 عبري) خارج از محله عودلاجان، در يكي از كوچه‌هاي فرعي خيابان سي‌تير (قوام السلطنه آن زمان) ساخته شد. ساخت اين كنيسا سرآغاز تحولي بزرگ در حيات اجتماعي يهوديان به شمار مي‌آمد و از اين رو، اين كنيسا نزد مردم تهران منزلت خاصي داشت. يكي از داغ‌ترين برهه‌هاي فعاليت كنيسا در طول جنگ جهاني دوم بود كه آوارگان يهودي از كشورهاي اروپايي، به‌خصوص لهستان، در اين كنيسا استقرار يافتند. از اين زمان به بعد، به تدريج يهوديان پيرامون اين كنيسا ساكن شدند. «اين دروازه خداوند است، عادلان داخل خواهند شد»؛ جمله‌اي كه بالاي در عبادتگاه اصلي اين كنيسا به خط عبري نوشته شده است.

نيايشگاه آدُريان تهران

ارباب كيخسرو شاهرخ در دهه 1290 خورشيدي به فكر ساختن آدُريان در تهران افتاد. در آغاز موضوع را با روانشاد بهرامجي از نيكوكاران پارسيان در هندوستان در ميان گذاشت. در هندوستان از اين فكر استقبال شد و ساخت آدُريان تهران با وجوهات عمومي زرتشتيان بمبئي در نخستين روز مرداد ماه 1293 خورشيدي آغاز شد. اما برخي خيران كه داراي گرايش‌هاي كهنه پرستي و تعصبات بومي بودند، جلوي ورود اعانه از هندوستان را گرفتند و ساختمان آدُريان بي‌سقف و ناتمام ماند. در نهايت با ياري زرتشتيان تهران، يزد، كرمان، شيراز و كاشان آدُريان تهران در آذر ماه سال 1296 خورشيدي «به ياري اهورامزدا» گشايش يافت.