لايحه حمايت از محيط‌بانان گرفتار بروكراسي
يك محيط‌بان: دولت طرح جامع رفاهي، آموزشي و معيشتي محيط‌بانان را تدوين كند
گروه اجتماعي| سه روز پس از شهادت «تاج‌محمد باشقره»، محيط‌بان پارك ملي گلستان، پليس متهم اصلي شليك به اين محيط‌بان را دستگير كرد. به گفته امير عبدوس، مديركل محيط‌زيست استان گلستان طي روزهاي گذشته 10 مظنون از سوي پليس دستگير شده‌اند كه مشاركت قطعي سه تن از آنان در اين درگيري اثبات شده است. جمعه شب هم متهم اصلي شليك به محيط‌بان شهيد پارك ملي گلستان از سوي پليس دستگير شد. «تاج محمد باشقره» به همراه يك محيط‌بان ديگر و دو هميار محيط‌زيست حوالي ساعت 4 صبح روز چهارشنبه 25 مهرماه با شكارچيان غيرمجاز درگير شدند كه بر اثر اين درگيري «باشقره» بر اثر اصابت گلوله به قلبش جان باخت. شكارچيان همچنين به وسيله چاقو سه تن ديگر را هم به‌شدت مجروح كرده بودند. باشگاه خبرنگاران جوان، گزارش داد كه اين متخلفان سابقه كيفري دارند و دو ماه پيش با كلاشنيكف در پارك ملي گلستان دستگير شده بودند. شهيد باشقره اهل گنبد كاووس بود و همشهريانش در روز تشييع براي او سنگ تمام گذاشتند و پيكر اين شهيد را تا آرامگاهش بدرقه كردند.
تاج محمد باشقره، يكصد و بيست و سومين شهيد محيط‌زيست ايران است. تنش و درگيري ميان محيط‌بانان و شكارچيان غيرمجاز بالا گرفته است. انتشار بي‌وقفه اخبار درگيري ميان محيط‌بانان و شكارچيان غيرمجاز از شماره خارج شده است. در مردادماه امسال مهدي احمدي نيك و علي خواجويي دو محيط‌بان در شهرهاي راور و قلعه گنج در استان كرمان بر اثر تعقيب و گريز و درگيري با شكارچيان جان باخته‌اند و حالا با شهادت تاج‌محمد باشقره، شمار شهداي محيط‌بان از ابتداي سال تاكنون به سه نفر رسيده است. همه اين اتفاقات در حالي روي مي‌دهد كه لايحه حمايت از محيط‌بانان در راهروهاي مجلس سرگردان است. اين لايحه دو سال پس از ارايه به مجلس فعلا در كميسيون قضايي مجلس تصويب شده اما هنوز براي تصويب نهايي به جلسه علني نيامده است. خلأ قانوني يكي از دلايلي است كه موجب شده محيط‌بانان در درگيري با شكارچيان غيرمجاز سردرگم باشند و ندانند كه چه كنند. موضوعي كه عيسي كلانتري، رييس سازمان حفاظت محيط‌زيست هم هفته گذشته به آن اشاره كرد: «در شرايط عادي يا محيط‌بانان بايد مستقيم اين افراد را بزنند كه محكوم به قصاص مي‌شوند اگر نزنند خودشان كشته مي‌شوند و همين هم باعث شده كه شكارچي‌ها هار شده‌اند و در اولين فرصت محيط‌بانان را مي‌زنند مگر اينكه محيط‌بان به پا شليك كند و ثابت كند در دفاع از خودش اين كار را كرده است.» كلانتري درباره پيگيري تصويب اين لايحه گفته است: «با رييس مجلس صحبت كرديم ايشان هم دستور دادند اين موضوع با اولويت در صحن مطرح و قبل از تصويب بودجه تصويب شود.»
سرهنگ جمشيد محبت‌خاني، فرمانده يگان حفاظت محيط‌زيست كشور هم در حاشيه تشييع جنازه محيط‌بان شهيد پارك ملي گلستان، اظهار اميدواري كرد در تدوين قانون به‌كارگيري سلاح با بومي كردن قانون براي محيط‌بان، آنان از ابهام به‌كارگيري سلاح نجات يابند. به گزارش ايسنا محبت‌خاني درباره وضعيت خدمات‌رساني به محيط‌بانان شهيد هم گفته است: «امسال موضوع به شهادت رسيدن يا جانباز شدن محيط‌بانان به عنوان جزئي از يگان‌هاي حفاظت از دستگاه‌هاي دولتي، بر اساس دستورالعمل جديدي كه از ستاد كل نيروهاي مسلح به تاييد مقام معظم رهبري رسيده، با عنايات ايشان حل شد. بر اين اساس هر محيط‌باني كه در ماموريت‌ها جان خود را از دست بدهد يا آسيبي به آن وارد شود، همانند كاركنان نيروي انتظامي و ديگر نيروهاي مسلح، در بنياد شهيد و امور ايثارگران، شهيد يا جانباز محسوب مي‌شود.»
شهادت سه محيط‌بان ظرف سه ماه گذشته موجب شده تا مشكلات جامعه محيط‌باني كشور دوباره مورد توجه افكار عمومي قرار گيرد. به جز 123 شهيد، 157 محيط‌بان جانباز هم در كشور زندگي مي‌كنند و همه اينها در حالي است كه بار حفاظت از گونه‌هاي حيات وحش در 18 ميليون هكتار از مساحت كشور بر عهده نزديك به سه هزار نفر است. نامتناسب بودن همين اعداد به خوبي دشواري كار محيط‌بانان را نشان مي‌دهد. رنج محيط‌بان‌ها اما يكي دو تا نيست. اگر بنا به فهرست كردن باشد، فهرست بلندي از مشكلات رديف مي‌شود كه تاكنون براي‌شان كاري نشده است. يكي از محيط‌بانان با تجربه سازمان حفاظت محيط‌زيست در گفت‌وگو با «اعتماد»، به اين مشكلات اشاره كرد و گفت: «شهادت و مجروح شدن پياپي محيط‌بان‌ها دلايل مختلفي دارد. يكي از مهم‌ترين دلايل، فقدان حمايت قانوني از محيط‌بان‌هاست. لايحه حمايت از محيط‌بان‌ها كه معطل است. از طرف ديگر برخي شكارچيان غيرمجاز هم قانون رو خوب مي‌شناسند و با استفاده از خلأهاي قانوني خيلي وقت‌ها عليه محيط‌بان‌ها طرح دعوا مي‌كنند و اين‌طور نيست كه ما به راحتي بتوانيم به وظايف مان عمل كنيم. درباره فقر تجهيزات كه اصلا صداي ما شنيده نمي‌شود.»
عيسي كلانتري، رييس سازمان حفاظت محيط‌زيست درباره خريد تجهيزات حفاظتي محيط‌بانان گفته است: «ما در سال جاري نزديك ۱۰۰ ميليارد تومان بودجه تخصيص داديم و از منابع محيط‌زيست براي آينده قرض كرديم تا امكانات بگيريم كه بعضي از اين امكانات وارداتي است مثل موتوسيكلت كه الان امكان واردات آن را نداريم و دنبال راه هستيم. جليقه ضدگلوله هم همه دارند و بخشي از تجهيزات تامين شده است.» اما اين محيط‌بان كه علاقه‌اي به درج نامش ندارد؛ ادعاي مسوولان سازمان حفاظت محيط‌زيست درباره توزيع جليقه ضد گلوله در ميان محيط‌بانان را هم منطبق با واقعيت نمي‌داند: «جليقه داده‌اند اما نه به اندازه همه محيط‌بان‌ها. بسياري از اين جليقه‌ها سراميك ندارند و در حوادثي مانند حادثه اخير كارايي چنداني ندارند. ضمن اينكه جليقه‌ها از نوع بسيار سنگين هستند كه استفاده از آنها براي ماموريت در مناطق صعب‌العبور دشوار است و به همين دليل خيلي از همكاران ما جليقه‌ها را نمي‌پوشند.» اين محيط‌بان مي‌گويد:«ما از پشت كوه كه نيامده‌ايم. بقيه نيروهاي نظامي را هم ديده‌ايم. جليقه‌هاي ما بيش از شش كيلو وزن دارد اما جليقه‌هاي بسياري از نيروهاي نظامي اينقدر سنگين نيستند.» به گفته او حتي آيين‌نامه شغلي محيط‌بانان هم ايراد دارد چرا كه فعلا آنان در برخي مناطق 18 روز كار مي‌كنند و 12 روز در استراحت به سر مي‌برند. در حالي كه از نظر او 18 روز كار مداوم موجب شده برخي محيط‌بانان دچار عارضه‌هاي رواني همچون افسردگي شوند: «محيط‌باني كه خسته روحي و جسمي باشد مسلما نمي‌تواند در مقابل شكارچي غيرمجاز تصميم درست بگيرد. يا بايد كشته شود يا بكشد در صورتي كه ما بايد شرايط را تغيير دهيم تا اين اتفاقات كمتر روي بدهد.» اين محيط‌بان باتجربه نظرش اين است اگر يك بار براي هميشه دولت برنامه‌اي جامع را براي حمايت رفاهي، آموزشي و سازماني از محيط‌بانان كشور تدوين و اجرا كند، از حجم اين مشكلات كاسته مي‌شود: «طي اين سال‌ها حرف زياد زده شده اما يا به اين حرف‌ها عمل نشد يا اينكه تبعيض آميز اجرا شدند. يكي از مصاديق اين تبعيض اجراي طرح مهرآفرين است كه قرار بود با اجرايش حقوق محيط‌بان‌ها افزايش پيدا كند اما در برخي استان‌ها اجرا شد و در برخي استان‌هاي ديگر ملاك عمل قرار نگرفت.» شهادت سه محيط‌بان ظرف سه ماه گذشته شايد موجب شود كه مجلس لايحه حمايت از محيط‌بانان را زودتر به سرانجام برساند اما تصويب اين لايحه تمام كاري نيست كه بايد براي آنان انجام شود. اصلاح وضعيت معيشتي و رفاهي و آموزشي محيط‌بانان يكي ديگر از دغدغه‌هايي است كه بايد مورد توجه قرار گيرد.