با كاهش 12 ساله مشاركت بانوان در اهداي خون مواجهيم
بشير حاجي‌بيگي
امروز يكي از مهم‌ترين دغدغه‌هاي سازمان انتقال خون ايران در حوزه اهدا‌كنندگان خون، كاهش مشاركت بانوان در اين امر خداپسندانه است. در بسياري از كشورهاي پيشرفته جهان، در حوزه طب انتقال خون نگاه ويژه‌اي به اهداي خون بانوان وجود دارد. به عنوان نمونه، در كشور فرانسه آمار اهداي خون بانوان تقريبا مثل اهداي خون آقايان است در حالي كه در كشور ما، از دو ميليون و 100 هزار واحد خون اهدايي در سال، فقط 91 هزار و 400 واحد توسط بانوان اهدا شده و در واقع، فقط 4.38درصد از اهداي خون در كشور مربوط به بانوان است و حدود 96درصد اهداي خون توسط آقايان انجام مي‌شود. در كشور ما فقط 4 استان از نظر اهداي خون بانوان وضعيت بهتري در مقايسه با ساير استان‌ها دارند. در استان لرستان، سهم اهداي خون توسط بانوان 9.6درصد، در استان ايلام 7.8درصد، در استان مركزي 7.5درصد است و حتي در اين سه استان هم كه از نظر اهداي خون بانوان، رتبه برتر دارند، سهم مشاركت بانوان در اهداي خون كمتر از 10درصد است در حالي كه نتايج مطالعات كشوري و جهاني نشان مي‌دهد كه خون بانوان، به‌دليل توجه بيشتر بانوان به زندگي سالم و گرايش كمتر بانوان به رفتارهاي پرخطر، از سالم‌ترين منابع خوني است علاوه بر آنكه بانوان مي‌توانند به عنوان ركن اصلي خانواده با مشاركت در اهداي خون، علاوه بر ترويج نوع دوستي و رفتارهاي انسان‌دوستانه در آموزش فرزندان‌شان و تشويق به شركت در عرصه فعاليت‌هاي خداپسندانه گام مهمي در افزايش مشاركت خانواده‌هاي‌شان داشته باشند. اما مطالعات جهاني و همچنين بررسي‌هاي انجام شده در كشور ما نشان مي‌دهد كه مهم‌ترين دلايل كاهش مشاركت بانوان در اهداي خون، ترس از كم‌خوني، ترس از سوزن اهداي خون، ترس از ابتلا به بيماري‌هاي عفوني، ترس از ضعف قواي جسماني و در بعضي موارد، ممانعت همسران از اهداي خون بانوان است. در كشور ما آقايان چهاربار و خانم‌ها (به‌دليل مسائل فيزيولوژيك) سه‌بار در سال مي‌توانند خون اهدا كنند با وجود آنكه نيمي از جمعيت كشور ما، بانوان هستند و حدود 20ميليون نفر از بانوان كشور، مي‌توانند خون اهدا كنند اما باز هم مشاركت سالانه بانوان در اهداي خون، در بهترين حالت كمتر از 100 هزار نفر است و گزارش 12 سال گذشته ما نشان مي‌دهد كه آمار اهداي خون بانوان در كشور، كاهش چشمگيري پيدا كرده در حالي كه بانوان، در ايران و جهان، از مصرف‌كنندگان خون و فرآورده‌هاي خوني در مراكز بيمارستاني هستند و نيمي از نيازمندان تزريق خون هم بانوان هستند، علاوه بر آنكه هر ساله، تعداد زيادي از زنان در سراسر دنيا طي دوران بارداري و زايمان، بر اثر خونريزي جان خود را از دست مي‌دهند. البته عدم دسترسي آسان به مراكز اهداي خون از ديگر دلايل كاهش مشاركت است چون مركز اهداي خون بايد نزديك و در دسترس باشد اما تهران و ساير شهرها بزرگ هستند و شايد بسياري از بانوان هم راغب به اهداي خون باشند اما به علت دوري راه و مشغله‌هاي خانه‌داري و فرزندداري نمي‌توانند خود را به مركز برسانند در حالي كه شعار اصلي تشويق به اهداي خون اين است كه با صرف كمترين زمان و كمترين هزينه، خون اهدا كنيم.
اما لازم به ذكر است كه براي تمام بانوان، پيش از اهداي خون تست هموگلوبين جهت بررسي آنمي (كم‌خوني) و غلظت خون انجام مي‌شود و مكمل‌هاي حاوي آهن براي اصلاح كم‌خوني به صورت رايگان داده مي‌شود. هر واحد خون اهدايي حدود 450 سي‌سي و معادل 10درصد حجم كل خون بدن است. پلاسما و گلبول سفيد و پلاكت‌ها ظرف چند روز به طور طبيعي توسط سيستم خون‌ساز بدن جايگزين مي‌شود و بدن هم با افزايش جذب آهن از دستگاه گوارش، آهن از دست رفته را طي 35 روز جايگزين مي‌كند، علاوه بر آنكه ظرف دو الي سه ساعت پس از اهداي خون، با نوشيدن مايعات، حجم خون از دست رفته برمي‌گردد و سلول‌هاي خوني همچون گلبول‌هاي قرمز هم دو الي سه هفته بعد از اهداي خون بازسازي مي‌شود. فاصله مجاز دفعات اهداي خون حداقل 8 هفته است و هر فرد بالاي 18سال و كمتر از 60 و با وزن بالاي 50 كيلوگرم و فشار خون كمتر از 18 و داراي سلامت جسماني مي‌تواند خون اهدا كند.
سخنگوي سازمان انتقال خون ايران