پرسش‌هاي بي‌جواب
درباره مرجع تنوع زيستي
امين شول‌سيرجاني
يك هفته از تصميم هيات وزيران در تعيين وزارت جهاد كشاورزي به عنوان «مرجع ملي كنوانسيون تنوع زيستي و كليه پروتكل‌هاي مرتبط» مي‌گذرد. تصميمي كه موجب نگراني شماري از فعالان حفاظت از محيط زيست شده است. دانشگاهياني از گرايش‌ها و رشته‌هاي مختلف علمي هم در اين باره اظهار نگراني كرده‌اند اما با اين همه از سوي سازمان حفاظت محيط زيست پاسخي مستدل، روشن و قانع‌كننده درباره دلايل چنين تصميمي منتشر نشده است. بر اساس عرف مرسوم در كشورها، مرجعيت علمي كنوانسيون تنوع زيستي بايد در اختيار سازمان حفاظت محيط زيست باشد و مرجعيت سياسي در اختيار وزارت امور خارجه اما از سال گذشته به يك باره زمزمه‌هايي در كشور مطرح شد مبني بر اينكه اين مرجعيت در ايران به وزارت جهاد كشاورزي منتقل شود. اصغر محمدي فاضل، معاون اسبق محيط طبيعي سازمان حفاظت محيط زيست چندي پيش از چنين تصميمي به عنوان «شوخي خطرناك» ياد كرده بود. اما اين اتفاق نه تنها شوخي نبوده كه حالا در سطح هيات دولت مصوب شده است. كنوانسيون تنوع زيستي سال 1992در «ريودوژانيرو» امضا و از 1993 لازم‌الاجرا شد. ايران هم از اواسط دهه 70 شمسي به اين معاهده پيوسته است اما حالا اواخر دهه 90 به يك‌باره اعلام شده كه مرجع علمي كنوانسيون، وزارت جهاد كشاورزي است. اما كنوانسيون تنوع زيستي چرا مهم است و چرا بايد درباره تصميم اخير هيات دولت نگران بود؟ به بياني روشن يكي از اهداف مهم كنوانسيون تنوع زيستي حفاظت از تنوع گونه‌هاي زيستي و مراقبت از اكوسيستم‌هاست. فعاليت‌هاي مخرب انسان در زمين موجب شده تا اكوسيستم هر روز بيش از گذشته تخريب شوند و آسيب جدي ببينند. تمايلات افراطي علمي براي دستكاري‌هاي گونه‌هاي كشاورزي و... موجب شده تا بسياري از روندهاي طبيعي به هم بخورد و پيامدهاي جبران‌ناپذيري براي بشر داشته باشد. در چنين شرايطي چه سازماني در يك كشور مي‌تواند از كيفيت آب و هوا دفاع كند؟ كدام سازمان است كه بايد در برابر تمايل واردكنندگان محصولات تراريخته احتياط به خرج دهد؟ كدام سازمان است كه بايد از ارزش‌هاي نمادين محيط زيست و تنوع زيستي مراقبت كند؟ مطمئنا چنين سازماني نامش وزارت جهاد كشاورزي نيست. چراكه اين وزارتخانه عملا خودش يكي از ذي‌نفعان مهم در اين حوزه به شمار مي‌رود. همين حالا استفاده بي‌رويه از سموم در بخش كشاورزي يكي از چالش‌هاي جدي كشور است. آيا اين وزارتخانه مي‌تواند در اين زمينه بر خودش نظارت كند؟ روشن است كه حوزه نظارت از حوزه اجرايي بايد جدا باشد. در زمينه تنوع زيستي بايد نظارت بر عهده سازمان حفاظت محيط زيست قرار گيرد. بهانه‌هايي مانند نبود آزمايشگاه‌هاي مجهز در سازمان محيط زيست و... نمي‌تواند توجيه مناسبي براي چنين تصميمي باشد. بهتر است مسوولان سازمان حفاظت محيط زيست در اين باره پاسخي دقيق و مستدل ارايه دهند و در اين باره گفت‌وگوهايي دقيق ميان كارشناسان شكل بگيرد.