سبد خانوار يكي از آشناترين مباحثي است كه اقتصاددانان هر بار كه گزارش‌هاي آماري بانك مركزي و مر كز آمار در مورد اقلام خوراكي موجود در اين سبد اعلام مي‌شود، به آن اشاره كرده و از نگراني‌هاي‌شان براي خالي‌تر شدن آن صحبت مي‌كنند؛ سبدي كه اگرچه در شاخص‌هاي آماري تنوع زيادي دارد اما تنوع آن در خانوارهاي ايراني به حدي هر ماه محدودتر مي‌شود كه ديگر كمتر كسي از آن به عنوان سبد خانوار ياد مي‌كند. نامي كه شايد تنها براي عده‌اي از كارشناسان آماري معنا و مفهوم دارد و تورم اجازه نمي‌دهد تا خانوارهاي ايراني طعم آن را بچشند .
بيش از يك دهه است كه تنوع سبد كالايي خانوار به فراموشي سپرده شده و در شرايطي كه بيش از 50درصد كشور را خانواده‌هاي مزدبگير تشكيل مي‌دهند، آمارها هر ساله حكايت از كاهش قدرت خريد آنها دارد؛ به‌گونه‌اي كه اگر سال 86 آمارها از كاهش قدرت خريد 187درصدي خانوارها صحبت مي‌كرد قطعا بعد از يك دهه اين قدرت خريد بيش از اين ميزان كاهش يافته است. گو اينكه با افزايش قيمت‌ها هم بارها عنوان شده بود كه افزايش 20درصدي دستمزد كارگران در ابتداي سال هم نتوانسته ميزان قدرت خريد كارگران را افزايش دهد؛ روالي كه به نظر مي‌رسد با افزايش رسمي قيمت‌ها باعث كوچك‌تر شدن سبد خانوار نيز شده است.
در حالي كه آمارهاي رسمي و اعلام شده بانك مركزي از افزايش قيمت يك هفته‌اي اقلام خوراكي خبر مي‌دهد، اخبار رسمي دولتي هم با افزايش قيمت برخي كالاهاي موجود در اين سبد رسما به حذف بيشتر آنها از سبد خانوار كمك مي‌كنند. طبق گفته علي‌رضا عزيزالهي مديرعامل اتحاديه دامداران، با تصويب قيمت جديد شير خام، در جلسه كارگروه تنظيم بازار، روند افزايشي قيمت شير در سبد خانوار هم رسمي شد و قطعا سهم كمتري را از آن خود خواهد كرد .
به اين ترتيب شير خام با مشخصات ۳.۲درصد چربي در دامداري كيلويي ۲۰۰۰ تومان عرضه مي‌شود. البته عزيزالهي اعلام كرده كه افزايش قيمت اخير شير خام عاملي براي گراني محصولات لبني نخواهد بود، پيش از اين قيمت لبنيات بيش از نرخ جديد شير خام كه اعلام شده، افزايش داشته است و سازمان حمايت مصرف‌كنندگان و توليدكنندگان بايد برمبناي قيمت جديد شير خام، قيمت محصولات لبني را تعيين كند؛ روالي كه به نظر مي‌رسد طبق سابقه قبلي منجر به افزايش قيمت محصولات لبني شده و كم‌كم سبد خانوار از شير و خانواده توليدي آن تهي خواهد شد .
در همين حال طبق گزارش بانك مركزي روال افزايشي كالاهاي اساسي در سبد خانوار همچنان با همان شيب افزايش در حال حركت به‌گونه‌اي كه در تازه‌ترين گزارش بانك مركزي، نرخ لبنيات 2درصد، تخم‌مرغ ۴.۷درصد، حبوبات ۰.۲درصد، ميوه‌هاي تازه ۵.۵درصد، سبزي‌هاي تازه ۳.۹درصد، گوشت قرمز ۰.۷درصد، گوشت مرغ ۵.۷درصد، قند و شكر 2درصد و چاي ۰.۳درصد نسبت به هفته قبل افزايش و نرخ روغن نباتي ۰.۲درصد كاهش يافت. قيمت برنج نيز ثابت ماند.
در گروه لبنيات كه عزيزالهي وعده داده ديگر شاهد افزايش قيمت نباشيم، طي يك هفته قيمت ماست پاستوريزه و كره پاستوريزه نسبت به هفته قبل بدون تغيير بوده و بهاي ساير اقلام بين ۰.۳درصد تا ۵.۵درصد افزايش يافته است؛ قيمت تخم‌مرغ نيز معادل ۴.۷درصد افزايش داشت.
در گروه برنج، بهاي برنج وارداتي غيرتايلندي معادل ۰.۲درصد افزايش ولي قيمت برنج داخله درجه دو ۰.۲درصد كاهش يافت و بهاي برنج داخله درجه يك ثابت بود. حبوبات نيز از اين قاعده مستثنا نبوده و قيمت لوبياچيتي بدون تغيير بود و بهاي لپه نخود معادل ۰.۵درصد كاهش ولي قيمت ساير اقلام بين ۰.۲درصد تا ۱.۹درصد افزايش داشت.
ميوه‌ها و سبزي‌هاي تازه
در هفته مورد بررسي، در ميادين زيرنظر شهرداري، كيوي عرضه نمي‌شد و گلابي و پرتقال درجه دو، عرضه كمي داشت. ساير اقلام ميوه و سبزي تازه كه تعدادي از آنها از نظر كيفي در مقايسه با ساير ميوه‌فروشي‌ها متفاوت بودند، به نرخ مصوب سازمان ميادين ميوه و تره‌بار عرضه شد.
ميوه‌فروشي‌هاي سطح شهر، اقلام ميوه و سبزي تازه را عرضه مي‌كردند كه در گروه ميوه‌هاي تازه، بهاي سيب زرد ثابت بود و قيمت ساير اقلام بين ۰.۴درصد تا ۲۷.۴درصد افزايش يافت. در گروه سبزي‌هاي تازه نيز، بهاي تمام اقلام بين ۰.۱درصد تا ۱۳.۱درصد افزايش داشت.
در هفته مورد گزارش قيمت گوشت گوسفند معادل ۱.۱درصد و گوشت مرغ ۵.۷درصد افزايش، ولي بهاي گوشت تازه گاو و گوساله ۰.۷درصد كاهش يافت.
البته طبق تازه‌ترين گزارش‌ها بازار مرغ و تخم‌مرغ كه روال افزايشي در پيش گرفته بودند، آرام شده و قيمت‌ها بي‌تغيير باقي مانده‌اند. طي ماه‌هاي گذشته نوسانات نرخ ارز سبب شده كه بسياري از توليدكنندگان نسبت به افزايش هزينه‌هاي توليدشان گله‌مند شوند. در همين راستا مرغداران معتقدند باتوجه به اينكه بخش اعظمي از قيمت تمام شده گوشت مرغ را خوراك آن -كه وارداتي و وابسته به ارز است- تشكيل مي‌دهد، ستاد تنظيم بازار بايد نسبت به افزايش قيمت مرغ زنده و گوشت مرغ اقدام كند. در همين راستا آنها به عنوان توليدكننده و وزارت جهاد كشاورزي به عنوان متولي اين بخش آناليز قيمت‌هاي خود را به ستاد تنظيم بازار ارايه داده‌اند. با همه اين احوال گزارش بانك مركزي در وارسي تغييرات يكساله نشان مي‌دهد كه متوسط قيمت خرده‌فروشي در هفته منتهي به ۱۸ آبان ماه سال جاري نسبت به مدت مشابه سال قبل، نرخ لبنيات ۵۶.۳درصد، تخم‌مرغ ۵۰.۸درصد، برنج ۲۱.۴درصد، حبوب ۱۳.۳درصد، ميوه‌هاي تازه ۶۶درصد، سبزي‌هاي تازه ۳۳.۶درصد، گوشت قرمز ۴۰.۶درصد، گوشت مرغ ۳۸.۸درصد، چاي ۲۳.۶درصد، روغن‌نباتي ۴۴.۳درصد و قند و شكر ۴۰.۴درصد افزايش يافته است. روالي كه به خوبي كوچك‌تر شدن سبد خانوار را به رخ مي‌كشد .
جالب اينجاست كه در همين شرايط كه تورم و افزايش قيمت‌ها موجب شده‌اند تا خانوارهاي ايراني سبد كوچك‌تري را به عنوان سبد خانوار خود تعريف كنند، دولت تلاش دارد تا با واردات كالاهاي اساسي محتويات داخل سبد خانوار را حفظ كند به‌گونه‌اي كه طبق اطلاعات موجود از گمركات كشور در ميان كالاهاي اساسي وارد شده به ايران در سال جاري، ذرت بيشترين سهم را به خود اختصاص داده و از سوي ديگر واردات دانه‌هاي روغني نيز ۲۲درصد افزايش داشته است.
براساس تازه‌ترين آمار گمرك ايران، در 7 ماهه نخست سال جاري، ۱۰ ميليون و ۴۵۰ هزار تن انواع كالاهاي اساسي به ارزش 5 ميليارد و ۳۴۳ ميليون دلار وارد كشور شده است.
ذرت، برنج، دانه‌هاي روغني، دارو، روغن‌هاي خوراكي، گوشت قرمز، كنجاله سويا، جو، كود، قند و شكر و گندم ازجمله كالاهاي اساسي هستند كه طي 7 ماهه سال جاري وارد ايران شده‌اند. براساس اين گزارش، ذرت در صدر كالاهاي اساسي وارد شده قرار دارد كه به ميزان 4 ميليون و ۷۶۶ هزار تن به ارزش يك‌ميليارد و ۱۱۸ ميليون دلار وارد شده كه نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۱درصد افزايش داشته است.