رقابت دوحه و رياض براي محبت كاخ سفيد

همزمان با افول سياسي پادشاهي عربستان سعودي در واشنگتن، كمپاني‌هاي دولتي و صندوق ذخيره ارزي اميرنشين ثروتمند حاشيه خليج فارس، قطر، پمپاژ سرمايه به امريكا را به شكل چشمگيري افزايش داده‌اند. سعد الكعبي، مديرعامل كمپاني نفت قطر QP به رويترز گفته است كه اين شركت نفتي قصد دارد در طول سال‌هاي پيش رو 20 ميليارد سرمايه‌گذاري در ايالات متحده امريكا انجام دهد. همزمان با گزارش بلومبرگ، مديريت سرمايه‌گذاري قطر با استفاده از دخاير ارزي اين كشور در صندوق ذخيره اين اميرنشين در حال سرمايه‌گذاري براي تاسيس كسب و كارهاي نوپاي امريكايي در زمينه فناوري است. اين سرمايه‌گذاري‌هاي جديد رقابت ميان رياض و دوحه كه طي سال‌هاي اخير براي افزايش نفوذ در سياست خارجي ايالات متحده تلاش مي‌كنند را افزايش مي‌دهد. دولت عربستان سعودي با استفاده از صندوق پس‌انداز ارزي خود طي سال‌هاي گذشته، سرمايه‌گذاري‌هاي عظيم در موسساتي مانند اوبر و سافت ‌بانك انجام داده‌ بود. در شرايطي كه عربستان سعودي با دست‌اندازهاي جدي سياسي و ديپلماتيك در واشنگتن مواجه شده و همزمان نمايندگان كنگره امريكا رويكردهاي سختگيرانه‌تري در مقابل رياض اتخاذ كرده‌اند، قطر ميدان مانور بيشتري در ايالات متحده امريكا پيدا مي‌كند. سياست‌هاي خصمانه رياض با همراهي متحدانش در مصر، بحرين و امارات متحده عربي در قبال دوحه يك سال و نيم بعد از آغاز بحران ديپلماتيك خليج فارس نهايتا نه تنها قطر را نسبت به گذشته ضعيف‌تر نكرده است بلكه اين كشور را به سمت سياست‌هايي براي مقابله با نفوذ عربستان و متحدانش در منطقه متمايل كرده است. همكاري با ايران و تركيه براي ايجاد يك بلوك جديد در برابر سياست‌هاي تجاوزگرانه متحدان عربستان سعودي، افزايش حمايت مالي و ديپلماتيك از كشورهاي فقير آفريقايي در كنار افزايش سرمايه‌گذاري در امريكا براي كسب رضايت كاخ سفيد از جمله اقداماتي است كه قطري‌ها براي بي‌نتيجه گذاشتن سياست محاصره و فشار عربستان در پيش گرفته‌اند.

قطر در شرايطي كه با همكاري كمپاني‌هاي امريكايي و چند مليتي در حال توسعه توان توليد و صادرات گاز طبيعي و ال‌ان‌جي از ذخاير كلان خود در خليج فارس است، تلاش مي‌كند با سرمايه‌گذاري در ميادين نفتي و اسكله‌هاي صادراتي گاز مايع در امريكا و مكزيك، همكاري‌هاي خود را با اين كمپاني‌ها گسترش دهد و ضمن افزايش نفوذ در بازار رو به رشد ال‌ان‌جي، دسترسي خود را به فناوري‌هاي نو در اين زمينه بيشتر كند. از جمله سرمايه‌گذاري‌هاي جديد قطر، همكاري در 3 ميدان نفتي مكزيك با همكاري كمپاني اني(ENI) و همكاري با اكسون موبيل در توسعه ترمينال صادراتي ال‌ان‌جي در تكزاس است. به نوشته رويترز قطر در كنار امريكا يكي از موثرترين توليدكنندگان ال‌ان‌جي در جهان است و سالانه 77 ميليون تن ال‌ان‌جي توليد مي‌كند. بر اساس اين گزارش اميرنشين كوچك خليج فارس قصد دارد تا 5 سال ديگر توليد خود در اين بازار نوپاي جهاني را 43 درصد ديگر با همكاري كمپاني‌هايي مانند اني، اكسون موبيل، رويال داچ شل و توتال افزايش دهد.

ماه عسل كوتاه

يك سال و نيم در تقويم سياسي رياست‌جمهوري دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا، زماني برابر چندين دهه به نظر مي‌رسد، دوراني كه در طول آن سياست‌هاي راهبردي ايالات متحده امريكا شاهد گردش‌هاي جدي و شديد است. بهار پارسال بود كه دونالد ترامپ بعد از اقدام 4 كشور به رهبري عربستان سعودي در محاصره سياسي و اقتصادي قطر با انتشار توييتي از اين اقدام حمايت كرد و نوشت:«در سفرم به خاورميانه اشاره كردم كه ديگر نمي‌توان اجازه داد تامين مالي ايدئولوژي‌هاي افراطي ادامه يابد، رهبران حاضر در نشست به قطر اشاره كردند و گفتند: به آنها بگو.» همين توييت ترامپ شايد ميلياردها دلار نفتي در قراردادهاي تسليحاتي براي رياض آب خورده ‌بود اما يك سال و نيم بعد از اين توييت شرايط براي رياض به سرعت در حال تغيير است. موضع‌گيري هوادارانه دونالد ترامپ در بحران ديپلماتيك خليج فارس و حمايت بلاقيد و شرط رييس‌جمهور امريكا از موضع رياض در فشار به دوحه باعث دلگرمي رهبران عربستان شده‌ بود اما يك سال و نيم بعد از اين توييت، كم كم ماه عسل رياض و واشنگتن رو به پايان است. سناتورهاي امريكايي هفته گذشته قطعنامه‌اي تصويب كردند كه بر اساس آن محمد بن سلمان وليعهد سعودي رسما به همدستي در ترور يك روزنامه‌نگار منتقد متهم مي‌شد، نمايندگان امريكايي همچنين با توسل به اختيارات قانوني كنگره براي جلوگيري از مشاركت امريكا در جنگ‌هاي فرامرزي از دولت امريكا خواسته‌اند كه از ادامه همكاري با عربستان در جنگ يمن خودداري كند. اين قطعنامه سنا در صورت تصويب در مجلس نمايندگان، سدي قانوني در برابر همكاري‌هاي نظامي امريكا و عربستان سعودي ايجاد خواهد كرد. متحدان مهم دونالد ترامپ در سناي امريكا به ‌شدت از سياست‌هاي عربستان سعودي انتقاد مي‌كنند و دربار اين كشور را مستقيما به قطع همكاري تهديد مي‌كنند.

اوپك و نوپك

تصويب قانوني در كنگره ايالات متحده امريكا كه مي‌تواند توليدكنندگان و صادركنندگان نفتي را به دليل دستكاري در قيمت نفت به انحصارطلبي متهم كند و در دادگاه‌هاي داخلي امريكا به پرداخت جريمه‌هاي كلان محكوم كند، مي‌تواند سرمايه‌هاي رياض را در امريكا به خطر بيندازد، خطري كه قطري‌ها دو هفته پيش و با اعلام لغو عضويت در سازمان كشورهاي صادركننده نفت، اوپك از زير آن فرار كردند. تصويب قانون موسوم به نوپك(NOPEC) يا قانون مبارزه با كارتل‌هاي توليد و صادرات نفت مي‌تواند چشم‌انداز سرمايه‌گذاري‌هاي كشورهاي عضو سازمان اوپك در امريكا را به ‌شدت تيره و تار كند و آنها را در معرض مصادره و جريمه‌هاي كلان به اتهام كنترل قيمت‌هاي جهاني نفت كند. برخلاف عربستان سعودي كه به عنوان سومين توليدكننده بزرگ نفت جهان و بزرگ‌ترين توليدكننده نفت خام عضو اوپك، نقش پدرخوانده در اوپك دارد، قطري‌ها به دليل نسبت ناچيز صادرات نفت‌شان با درآمدهايي كه از توليد گاز طبيعي و گاز مايع دارند به سادگي ترجيح دادند تا عطاي عضويت در اوپك را به لقاي سرمايه‌گذاري در خاك ايالات متحده امريكا ببخشند.

واكنش تند عربستان به مصوبه سناي امريكا

كمتر از يك هفته بعد از صدور قطعنامه‌هاي سناي در مورد قطع همكاري‌هاي نظامي امريكا و عربستان در جنگ يمن و اتهام به وليعهد اين كشور براي مشاركت در ترور جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار منتقد، وزارت خارجه عربستان با صدور بيانيه‌اي ضمن انتقاد شديد از نمايندگان امريكايي آنها را به دخالت در امور داخلي عربستان متهم كرد. به گزارش يورونيوز، وزارت امور خارجه عربستان در بيانيه‌اي در واكنش به اين دو قطعنامه اعلام كرد:«پادشاهي عربستان آخرين موضع سناي امريكا كه بر اساس اتهام‌هاي بي‌اساس بود، محكوم مي‌كند و دخالت آشكار در امور داخلي خود را رد مي‌كند.» از سوي ديگر وزارت امور خارجه عربستان در بيانيه خود هشدار داده است كه اين پادشاهي هر گونه «بي‌احترامي» به حاكمان خود را تحمل نمي‌كند. در اين بيانيه آمده است:«اين موضع مجلس سناي امريكا پيام‌هاي نادرستي را به تمام كساني ‌كه مي‌خواهند در روابط عربستان و امريكا اختلال ايجاد كنند، ارسال مي‌كند.» عربستان در بيانيه خود همچنين اشاره كرده است كه اين موضع باعث تضعيف نقش منطقه‌اي و بين‌المللي رياض خواهد شد.