بررسي تاثير رواني چالش ۱۰ساله اينستاگرام
به زندگي مانند سفري رو به جلو فكر كنيد
صدف فاطمي
چالش ۱۰ساله اينستاگرام از معدود فراخوان‌هايي بود كه وقتي ترند شد، كسي نمي‌توانست بي‌تفاوت از كنارش بگذرد. ايده آنقدر ناب بود كه همه را به ميدان آورد تا عكس از ۱۰ سال پيش خود را در كنار عكس امروزشان قرار دهند و دنبال‌كنندگان خود را به واكنش دعوت كنند. تعريف‌ها و حسرت‌ها روي ميز آمد. يكي از قالي‌كرمان نوشت و ديگري موهاي سفيدي كه بعد ۱۰ سال سر و كله‌شان پيدا شده. چالش ۱۰ ساله كه پا گرفت از جسيكا بيل، ريس ويترسپون، لان ريمز گرفته تا سينتيا نيكسون، الكسيس اوهانيان، بيزي فيليپس، ويولا ديويس، رايان سيسر و كانديش بور همه و همه عكس‌هاي ۱۰ سال گذشته خود را در مقايسه با تصوير فعلي‌شان در اينستاگرام منتشر كردند. ابعاد اين چالش اما محدود به جغرافياي خاصي نشد و بسياري از مردم در سراسر دنيا با آن همراه شدند. چالش عكس ۱۰ساله اما غير از انتشار تصوير كاربران در اينستاگرام، ابعاد ديگري هم داشت. دوستداران محيط زيست و فعالان اجتماعي تصميم گرفتند اين فرصت را غنيمت بشمارند و به اين وسيله تصوير ۱۰سال گذشته مكان‌هايي مانند درياچه اروميه را در قياس با تصوير فعلي در اينستاگرام منتشر كنند تا به اين بهانه تريبون طبيعتي شوند كه در حال نابودي است.
در نگاه اول اين چالش فقط تصوير فرد، مكان يا حتي شيء را نشان مي‌داد كه در مرور ۱۰ساله زمان دستخوش تغييراتي جزيي يا كلي شده بود. اما اين چالش در پس تمام اظهارنظرهاي دم‌دستي دنبال‌كنندگان، تاثيرات رواني و دروني بسياري هم براي ارسال‌كنندگان تصاوير داشت كه روان‌شناسان حالا حرف‌هاي زيادي درباره آن دارند؛ تاثيراتي كه شايد هيچگاه نتوان رد آنها را در اظهارنظرهاي دوستان يا تعريف‌ها و افسوس‌ها پيدا كرد. چيزي كه در كلمه نمي‌گنجد اما قدرت زيادي دارد و شايد هنوز هم ذهن خيلي‌ها را درگير كرده باشد.
دوئل لذت و آسيب
هال مك‌دونالد، استاد ادبيات و زبان‌شناسي دانشگاه مارس هيل در گفت‌وگو با سايت روان‌شناسي و سبك زندگي مي‌گويد: « وقتي نوبت به نوستالژي‌ها مي‌رسد، هميشه پاي منافع روان‌شناختي هم وسط مي‌آيد. وقتي شما سراغ زمان‌هاي خوب زندگي‌تان در گذشته مي‌رويد و از آنها ياد مي‌كنيد، خاطرات شما مركز پاداش در مغزتان را بيدار مي‌كنند. اين اتفاق باعث مي‌شود كه احساس لذت كنيد، براي چند ثانيه‌اي هم كه شده از زمان حال رها شويد و به آن روزها سفر كنيد. اما وقتي تصميم مي‌گيريم با شركت در يك چالش جهاني عكس قديمي‌مان را به انتشار بگذاريم، اين موضوع مسير ديگري پيدا مي‌كند؛ مسيري كه در عين لذت، مرز باريكي از آسيب را هم به همراه دارد.» او در توضيح آسيبي كه شايد بعضي از شركت‌كنندگان چالش ۱۰ساله را درگير كند توضيح مي‌دهد كه در وجود تمام انسان‌ها حسي به نام تعصب مثبت وجود دارد كه دوست دارند همه‌چيز را در وجه مثبت خود به ياد بياورند. چالش ۱۰ساله در ناخودآگاه خود به شركت‌كنندگان پيام مي‌دهد كه تصوير فعلي با تصوير ۱۰سال گذشته فرق كرده و شايد بخشي از آن وجوه مثبتي كه ۱۰ سال پيش وجود داشته، ديگر موجود نباشد. مثلا سرزندگي ۱۰ سال گذشته در تصوير كنوني خيلي‌ها ديده نمي‌شد، تعداد تارهاي موي سفيد بيشتر شده بود، خط و خطوطي كه افزايش سن را فرياد مي‌زد، بيشتر به چشم مي‌آمد. تغييراتي كه شايد از نظر ناظران تصوير هم پنهان نمي‌ماند اما تاثير روان‌شناختي‌اش بر صاحبان عكس‌ها بيش از حد انتظار بود.
گزارش‌هاي منتشر شده در بسياري از رسانه‌ها نشان مي‌دهد كه بعضي از كاربران با انتشار تصوير ۱۰ سال پيش خود انگار تلنگر محكمي خوردند كه آن را در گذر زمان گم كرده بودند. آنها به واسطه يك تصوير به دوراني برگشتند كه شايد خيلي در ذهن‌شان پررنگ نبوده است. اما مثل تمام كارهاي ديگري كه ما در فضاي آنلاين انجام مي‌دهيم و مي‌تواند رويكرد مثبت يا منفي به همراه داشته باشد، گريز به گذشته و دنياي نوستالژي‌ها آدابي دارد كه مي‌تواند غليان احساسات را كنترل كند. اين موارد كمك مي‌كند از آسيب ناشي از مرور نوستالژي‌ها جان سالم به در ببريم.
در ازاي مرور هر خاطره‌اي در گذشته
به يك هدف در آينده فكر كنيد
ارسال عكس‌هاي شاد ۱۰ سال پيش ما را به زماني مي‌برد كه به طور بالقوه حس مي‌كنيم شادتر، سالم‌تر و سرزنده‌تر بوده‌ايم. براي فرار از افسردگي احتمالي مهم است كه همزمان انگيزه خوبي براي آينده هم در ذهن‌مان بسازيم. مك‌دونالد مي‌گويد: « به زندگي مانند سفري رو به جلو فكر كنيد. يادتان باشد چيزهاي خوبي كه در گذشته داشتيد، شايد دوباره در آينده براي‌تان تكرار شود.» ليان رايمز، خواننده امريكايي در توضيح عكسي كه به بهانه چالش ۱۰ساله منتشر كرد، نوشت: « من عاشق پيري هستم! معرفت و دانايي با چين و چروك به دست مي‌آيد... و من با هر كدام از اين چروك‌ها يك قدم بيشتر ياد گرفتم. من امروز در سال ۲۰۱۹ به مراتب پخته‌تر، شادتر، سرحال‌تر و آرام‌تر از ۱۰ سال پيش هستم و همچنان اين ويژگي‌ها را در خودم تقويت خواهم كرد. به آدمي كه در سال ۲۰۰۹ بودم افتخار مي‌كنم، به امروزم مي‌بالم و بي‌صبرانه منتظر خطوط لبخند بيشتري هستم كه در سال‌هاي بعدي روي صورتم نقش خواهد بست.»
از نوستالژي براي رسيدن به يك حس بهتر استفاده كنيد
نتيجه مطالعه دانشمندان علوم رفتاري كلي راولج نشان مي‌دهد كه وقتي بزرگسالان ياد خاطره نوستالژيكي از دوران دبيرستان خود مي‌افتند احساس بسيار بهتري نسبت به زماني دارند كه يك خاطره معمولي را مرور مي‌كنند. آنها با مرور يك نوستالژي دوست‌داشتني ويژگي‌هاي خوب امروزشان را در ذهن به خط مي‌كنند و از اينكه امروز تواناتر هستند، اعتماد به نفس بيشتري دارند و مسير زندگي‌شان مشخص‌تر شده احساس خوبي پيدا مي‌كنند. اين يعني ضربه نوستالژي مي‌تواند گاهي احساس جواني را در ما بيدار كند و به اين ترتيب به سلامتي‌مان كمك كند. ريس ويترسپون، بازيگر و كارآفرين امريكايي در شرح عكس چالش ۱۰ساله‌اش نوشت: « وقتي در حال خوشگذراني هستيم، بدون‌شك زمان پرواز مي‌كند.»
شبكه‌هاي اجتماعي را در مسير بازسازي ارتباطات به كار بگيريد
به اعتقاد مك‌دونالد، نوستالژي مي‌تواند باعث القاي حس تنهايي شود، اما همچنان مي‌تواند يك راه ارتباطي اجتماعي سازنده باشد. مك‌دونالد پيشنهاد مي‌دهد كه به جاي تمركز بر دوستاني كه از دست داده‌ايد، از خاطرات قديمي براي ساخت رابطه با كساني كه مدت‌ها از آنها بي‌خبر هستيد، استفاده كنيد.
اما اگر دنبال بهانه‌اي براي عبور از چالش ۱۰ساله هستيد، اين جمله دمي لواتر را كه در اينستاگرام خود ارسال كرده را از ياد نبريد: « من هم دوست دارم مثل بقيه در چالش ۱۰ساله شركت كنم اما با عرض پوزش به‌شدت مشغول زندگي در زمان حال هستم.»