سي‌وچهارمين جشنواره بين‌المللي شاهين فرهت
نيوشا مزيدآبادي
جشنواره موسيقي فجر امسال بر اساس اجراهايي كه تا امروز روي صحنه رفتهاند و با وجود تمامي اميدهايي كه به تيم برگزاري‌اش وجود داشت، فستيوالي لاغر، كم‌كيفيت و سرشار از حاشيه است؛ حاشيه‌هايي كه ممكن است در پيچ و تاب سكوت رسانه‌هاي منفعل امروز ايران كمتر مورد بررسي قرار بگيرند اما بد نيست به آنها پرداخته شود تا تاريخ هنر ايران از روايت آنچه بر تنها فستيوال موسيقي دولتي‌اش مي‌گذرد، خالي نماند.
امروز بعد از گذشت 34 سال، جشنواره‌اي داريم كه هنوز نه ساختار و هدف مشخصي دارد و نه كيفيت قابل دفاعي كه بتوان درباره‌اش نوشت، آن را به چالش كشيد يا نقد كرد. رويدادي دولتي كه نتوانسته نه در حد بين‌المللي بلكه در قد و قواره ملي نيز در جامعه موسيقي قد علم كند و هويتي روشن داشته باشد.
سي‌وچهارمين فستيوال موسيقي فجر را امسال كساني مديريت و رهبري مي‌كنند كه در سه دوره گذشته داد انتقادات‌شان به مديران پيشين، گوش موسيقي ايران را كر كرده بود؛ انتقاداتي كه تا پاي ميز وزير ارشاد هم رفت و لاجرم دفتر موسيقي و معاونت هنري را ملزم به تدوين اساسنامه‌اي براي اجراي اين رويداد هنري كرد. اما با گذشت تنها 3 شب از برگزاري جشنواره موسيقي، مبرهن شد همين افراد، وقتي خود بر مسند مديريت تكيه مي‌زنند كم از همتايان سابق‌شان ندارند. اين دوره از جشنواره اگر چه داراي شيوه‌نامه‌اي دهان‌پركن است، اما همان هم بر مبناي متن انتشار يافته‌اش، جز آيين‌نامه‌اي اجرايي براي سازوكار انتخاب مديران و گروه‌هاي اجرايي، واجد ارزش ديگري نيست.
با وجود آنكه از كيفيت اجراها پيداست، گروه‌هاي شركت‌كننده در جشنواره امسال با تعجيل فراوان و بسياري از آنها از سر ناچاري انتخاب شده‌اند، اما همان‌ها هم از ضعف مخاطب‌سنجي مديران جشنواره رنج مي‌برند. چنانكه دو اجراي گروه‌هاي دعوت شده از دانمارك و اسلووني با كمترين تعداد مخاطب روي صحنه رفتند. البته بر اساس رپرتوار اجرايي‌شان احتمال آن هم مي‌رفت كه اين كنسرت‌ها استقبال چنداني نداشته باشند.
درباره ديگر كنسرت‌هاي جشنواره در اين روزها نيز وضع اگر نگوييم بدتر، بهتر هم نبود. شايد علي ترابي (مدير سي‌وچهارمين جشنواره موسيقي فجر) نبود فرصت مناسب براي تبليغات ميداني را يكي از دلايل عدم استقبال مردم بداند- كه در نشست خبري هم به آن اشاره كرد- اما اين دليل‌تراشي‌ها و بهانه‌آوري‌ها، عذر بدتر از گناه است. پرسش اينجاست اگر به واسطه ايام فاطميه امكان تبليغات شهري وجود نداشت، مگر راه تبليغات در صفحات مجازي كه اين روزها تا الي ماشاالله رنگ به رنگش وجود دارد، بسته بود؟ يا مگر طريق پيامك‌هاي تبليغاتي تلفن‌هاي همراه را از شما گرفته بودند كه بي‌هيچ تلاش مضاعفي تنها مصادف شدن جشنواره با ايامي خاص را بهانه مي‌كنيد؟
از اينها گذشته تا امروز كه 4 روز از سي و چهارمين دوره از جشنواره موسيقي فجر مي‌گذرد، هنوز در سالن‌هاي اجرا يك بولتن داخلي (كتابچه) درباره گروه‌هاي حاضر در جشنواره و رپرتوار اجرايي‌شان وجود ندارد و آن مخاطب بخت برگشته‌اي كه وارد سالن مي‌شود، نمي‌داند با چه چيزي روبه‌رو است يا روزهاي آينده ممكن است چه اجراهايي در پي باشد؟ فقط يك تكه كاغذ زهوار در رفته روي بعضي ميزهاي سالن‌هاست كه به زحمت مي‌تواني پيدايش كني و حداقل اطلاعاتي درباره اجراي همان لحظه (و نه حتي روزها و سالن‌هاي ديگر) بگيري. اين نمونه‌اي خرد و كوچك از مديريت جريان منتقد و اساتيد دانشگاهي است كه پيش از اين با غرور فراوان كارهاي اجرايي مديران پيش از خود را زير سوال مي‌بردند.
اما نكته جالب‌تر جشنواره امسال شعار مدير هنري آن (شاهين فرهت) است. پيش از اين او در نشست خبري فستيوال فجر عنوان كرده بود، مهم‌ترين ويژگي جشنواره اجراي آثار آهنگسازان ايراني است اما گروه‌هايي كه تا امروز روي صحنه رفتهاند، هر يك حداقل يك قطعه از شاهين فرهت اجرا كرده‌اند؛ آنسامبل «آتلاس» از كشور دانمارك تريو بادي چوبي «اپوس ۲۴»، اركستر سمفونيك تهران به رهبري شهرداد روحاني با تك‌نوازي ويولن امين غفاري، تريو «امئل» از كشور اسلووني تريوي پيانو «اپوس ۹۶»، ماري دوالا تك‌نواز پيانو از كشور ايرلند، اركستر رتوريك به رهبري نصير حيدريان قطعه «سينفونيتا در لا مينور اپوس ٦٦»، گروه‌هايي بودند كه هر كدام يكي، دو قطعه از شاهين فرهت اجرا كردند. شايد بهتر بود اين آهنگساز در نشست خبري جشنواره امسال اعلام مي‌كرد، قرار است رپرتوار كاملي از آثار او توسط گروه‌ها اجرا شوند و به مرحمت ايشان چند قطعه از بعضي آهنگسازان ايراني. اين عملكرد شاهين فرهت كه پس از هر يك از اين اجراها با شوق و شور فراوان يك‌تنه مي‌ايستد و براي گروه‌هاي اجرا‌كننده قطعاتش كف مي‌زند، توجيهي جز تماميت‌خواهي او در مديريت هنري جشنواره موسيقي فجر ندارد. مگر اين سرزمين كم آهنگساز به خود ديده كه هر گروه غيرايراني كه روي صحنه مي‌آيد بايد قطعات يكنواخت با موتيف‌هاي تكراري شاهين فرهت را اجرا كند؟ شايد اگر عنوان جشنواره امسال را به سي‌وچهارمين جشنواره موسيقي شاهين فرهت تقليل دهيم، تحليل بهتري از اجراها دستگيرمان شود.