سيستم تبليغات خودكار فيسبوك درباره انتخابات نيجريه اخبار كذب منتشر مي‌كند
آبي گل‌آلود
صدف فاطمي
سيستم خودكار تبليغات فيسبوك مي‌تواند به نحوي دستكاري شود كه به راحتي اخبار جعلي را به ميليون‌ها كاربر خود نمايش دهد. حالا و در روزهاي پرالتهاب انتخابات رياست‌جمهوري نيجريه فيسبوك با استفاده از تبليغات جعلي و انتشار اطلاعات غلط و اخبار دروغين افكار عمومي را تحت تاثير قرار داده و در نتيجه انتخابات دخالت دارد. اين در حالي است كه فيسبوك از مدت‌ها پيش اعلام كرده بود كه تمام تلاش خود را به كار مي‌گيرد كه امنيت انتخابات نيجريه را تامين كند. اما امروز فيسبوك كجاي داستان انتخابات نيجريه ايستاده؟
آسيا به نوبت
پيش از اين در آخرين دوره انتخابات رياست‌جمهوري امريكا دست فيسبوك رو شد و ناچار اعتراف كرد كه تعداد زيادي حساب كاربري فعال در اين شبكه اجتماعي اقدام به جريان‌سازي‌هايي در روند انتخابات كرده‌اند. اين حساب‌هاي ساختگي با انتشار اخبار كذب كاربران را گمراه و به تصميم‌گيري نادرست هدايت مي‌كردند. در كش‌وقوس همين بحث‌ها بود كه معلوم شد حساب‌هاي كاربري روسي بسياري اقدام به برگزاري جلسه‌هاي هم‌انديشي و جرياناتي عليه انتخابات رياست‌جمهوري امريكا كرده‌اند. آمار و گزارش‌هايي كه آن روزها فيسبوك منتشر مي‌كرد نشان مي‌دهد كه ۱۲۶ ميليون امريكايي در طول دو سال گذشته محتوا و پيام‌هايي در صفحات شخصي فيسبوك خود منتشر كرده‌اند كه همگي به نوعي از اطلاعات و اخبار كذب تحت حمايت روسيه پيروي كرده است. همان روزها وكيل حقوقي اسنپ در گفت‌وگو با رويترز اعلام كرد كه قرار است قوانين مربوط به تبليغات سياسي‌اش را شديدتر و ابزارهاي تاثيرگذار در انتخابات هند، نيجريه، اوكراين و اتحاديه اروپا را قبل از راي‌گيري‌هاي مهم محدود كند. همچنين سال گذشته ابيل اوكابي، كارشناس روابط‌عمومي فيسبوك در قاره آفريقا اعلام كرد كه ملاقاتي با سازمان اجرايي انتخابات كشور نيجريه داشته و قرار بر اين است كه فيسبوك به منظور تامين امنيت انتخابات كشور نيجريه، در بازه برگزاري اين رويداد مهم سياسي، صفحات غيررسمي و نامرتبط را حذف كند تا كاربران بتوانند اطلاعات درست و دقيقي به دست بياورند.
حالا و در روزهاي برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري كشور نيجريه نه تنها فيسبوك به عهد خود وفا نكرده، بلكه آن‌طور كه نتيجه تحقيقات الجزيره نشان مي‌دهد تبليغات فيسبوك به نحوي قابل دستكاري است كه به راحتي مي‌توان اطلاعات دروغين را با استفاده از آنها منتشر كرد. رسانه خبري الجزيره توانست با چند ترفند ساده تاييديه انتشار يكسري اطلاعات دروغين را از مديريت تبليغات فيسبوك بگيرد و به اين ترتيب ثابت كرد كه با وجود ادعاي فيسبوك مبني بر عدم جهت‌دهي به انتخابات نيجريه، بخش تبليغات اين شبكه اجتماعي همچنان پاشنه آشيلي است كه مي‌تواند با انتشار اخبار كذب سرنوشت انتخابات يك كشور را تحت تاثير قرار دهد. الجزيره براي اثبات اين ادعاي خود تصميم به انتشار تعدادي خبر جعلي گرفت و با تاييد بخش تبليغات فيسبوك نوشت: «گروه بوكوحرام به طور مسلح در انتخابات حاضر مي‌شوند.» همچنين اخبار كذب ديگري مانند اعلام حمايت دونالد ترامپ از «آتيكو ابوبكر»، كانديداي حزب اصلي مخالف دولت، تعويق يك‌ماهه انتخابات رياست‌جمهوري و اهداي پسوند راي‌گيري به هزاران تن از پناهندگان بعد از انتخابات رياست‌جمهوري در بخش تبليغات فيسبوك ثبت شد. تمامي اين ادعاها دروغ بودند اما تبليغات خودكار فيسبوك به هر حال كار خودش را كرده است. در نتيجه بررسي الجزيره، آگهي مربوط به پناهجويان نيجريايي كه پسوند راي دريافت مي‌كنند ابتدا تاييد شد اما بعد از بررسي نهايي از سوي سيستم مديريت تبليغات فيسبوك رد شد اما فيسبوك حتي بعد از آن به الجزيره اطلاع نداد كه خبر غلطي منتشر كرده و هيچ مواخذه‌اي در كار نبود. به اين ترتيب الجزيره با دستكاري خبر مربوطه يك بار ديگر آن را براي مديريت تبليغات فيسبوك ارسال كرد و اين بار موفق شد تاييده انتشار آن را بگيرد. هر چند تمامي اين آگهي‌ها قبل از اينكه روي پلتفرم اجرايي فيسبوك منتشر شوند توسط الجزيره و وب‌سايت‌هايي كه اخبار مرتبط به آنها را منتشر مي‌كنند غيرفعال شدند تا از چشم مردم پنهان بمانند و هيچگاه رنگ واقعيت مجازي نگيرند اما از نظر فيسبوك آنها اخبار موثقي بودند كه تاييدشان كرده بود و اگر الجزيره انصاف نداشت و مانع انتشار آنها نمي‌شد، شانس ديده شدن از سوي كاربران فيسبوك را داشتند. هرمن واسرمن، استاد مطالعات رسانه‌اي دانشگاه كيپ‌تاون به الجزيره مي‌گويد: «اين نگران‌كننده است. فيسبوك بايد در زمان انتخابات بيش از پيش مراقب انتشار ادعاهاي دروغين باشد و آنقدر بي‌طرف رفتار كند كه هيچ‌كاربري نتواند سمت و سوي ديدگاه سياسي اين شبكه اجتماعي را پيش‌بيني كند. شواهد رسيده اما نشان مي‌دهد كه سيستم امنيتي فيسبوك پُر از ايراد است و هيچ تلاشي براي حفظ امنيت انتخابات ندارد. اين موضوع پيش‌تر هم بارها اتفاق افتاده و فيسبوك بايد يك فكر اساسي براي آن كند.» اما سيستم مديريت تبليغات در فيسبوك به چه صورت است كه اين جهت‌گيري‌ها را مي‌توان به راحتي به خوردش داد؟
بازي با كلمات
كاربران براي تبليغ در فيسبوك بايد از طريق مديريت تبليغات اين شبكه اجتماعي كه يك سيستم خودكار است تبليغ مورد نظر خود را ارايه دهند و بعد از تاييد از سوي اين بخش هر تبليغي امكان انتشار خواهد داشت. چهار تبليغي كه الجزيره بنا داشت از طريق سيستم تبليغات فيسبوك منتشر كند، از سوي بخش مديريت تاييد شدند و اين در حالي بود كه هر چهارتاي آنها حاوي محتواي سياسي حساسي بودند كه قاعدتا بايد از سوي مديريت تبليغات رد مي‌شدند. با توجه به اينكه فيسبوك اعلام كرده بود كه هيچ‌گونه تبليغي كه حاوي اطلاعات انتخابات نيجريه باشد يا به عبارت ديگر اين كليدواژه را داشته باشد منتشر نمي‌كند، بنابراين الجزيره به راحتي با حذف كلمه نيجريه و بازي با كلمات به شكل ديگري تبليغات خودش را به خورد فيسبوك داد و توانست تاييديه انتشار آنها را از مديريت تبليغات فيسبوك بگيرد. در حالي‌كه فيسبوك ابتدا تمام چهار ادعاي الجزيره را رد كرده بود، اين رسانه خبري توانست با تغيير كلمات و نحوه نگارش سيستم خودكار مديريت تبليغات فيسبوك را دور بزند و تاييديه اخبار دروغين مورد نظرش را بگيرد. اين‌جا درست همان نقطه‌اي است كه نه تنها الجزيره، بلكه بسياري از رسانه‌هاي ديگر هم با اهداف سوء مي‌توانند اخبار كذب مورد علاقه‌شان را در فيسبوك منتشر كنند و تمام اينها يعني فيسبوك ديگر آن صفحه آبي دوست‌داشتني قابل اعتماد نيست و آبي‌اش حسابي گل‌آلود شده است.