مبارز سرسخت دوران جنگ سرد
محمدصادق جنان‌صفت
ابوالحسن ابتهاج در تاريخ اقتصاد ايران معاصر بدون ترديد يك چهره برجسته به حساب مي‌آيد. درباره او كارنامه‌اش داوري‌هاي گوناگون، متناقض و پرشماري صورت پذيرفته است.
گوناگوني فعاليت‌ها و روش‌هاي كاري او در دهه‌هاي پي در پي راه را براي هر نوع داوري هموار مي‌كند.
در اين نوشته كوتاه من او را نماينده امريكايي‌ها مي‌دانم كه دنبال يك نفر نيروي كاري سرسخت و داراي مهارت مي‌گشتند تا در جنگ سرد و آن روزهاي نبرد بر سر جهاني‌سازي دنياي آزاد و اردوگاه سوسياليستي بتواند ايستادگي كند.
در آن دوران سخت كه ارزش‌هاي سوسياليسم جهاني بازتاب گسترده‌اي در ميان سياسيون جهان به ويژه در دنياي توسعه‌نيافته پيدا كرده بود و ايران نيز هدف بزرگي به حساب مي‌آمد، اتحاد جماهير شوروي حاضر بود براي ايران همراه خود بهاي سنگيني بدهد و امريكايي‌ها نيز مي‌خواستند ايران را حفظ كنند.
پس در برابر بديل راه رشد غيرسرمايه داري، سازمان برنامه و بودجه را تاسيس كردند تا نوعي اقتصاد متمركز دولتي در ايران پديدار شود و شد.
ابتهاج نگهبان اين سازمان و منابع آن بود و مي‌خواست با استفاده از مهارت و فعاليت‌هاي كارشناسي اين منابع را صيانت كند. اين بود كه با محمدرضا شاه، با محمد مصدق، با جعفر شريف امامي و ساير غول‌هاي دهه 1330 مبارزه كرد و هر مبارزه‌اش او را به مرتبه پايين‌تر مي‌كشاند. ابتهاج اما در مديريت كم‌نظير بود و در تنظيم به تخصص‌گرايي يك نيروي متخصص به حساب مي‌آمد.