با گذشت چند سال از دستگيري و محاكمه بابك زنجاني، روند رسيدگي به يكي از بزرگ‌ترين پرونده‌هاي فساد در تاريخ اقتصاد ايران، شكل فرسايشي به خود گرفته و با وجود صدور حكم اعدام وي، بازگشت منابع مورد تصرف در اين پرونده، همچنان از ديد افكار عمومي مغفول مانده است.
در همين رابطه، گفت‌وگويي كوتاه با امير محبيان، فعال سياسي اصولگرا و استاد دانشگاه ترتيب داده‌ايم كه از نظر مي‌گذرانيد.
چرا پرونده بابك زنجاني تا اين اندازه طولاني شد و هنوز هم به سرانجام مشخصي نرسيده است؟
بزرگي و گستردگي اين پرونده و ارقام سنگين و طبعا افراد متعدد درگير در آن مي‌تواند از عوامل طولاني شدن پرونده معروف فساد در اقتصاد ايران باشد؛ با اين حال، معتقد هستم كه طولاني بودن معقول پرونده مهم نيست، بلكه مساله مورد اهميت در اين بين، صحت فرآيند قضاوت و رسيدگي است كه بايد
در نهايت محقق شود.
باوجود اينكه اصولگرايان در ابتدا تلاش كردند كه بابك زنجاني و مساله او را به دولت و كارگزاران منتسب كرده و از او اعلام برائت كنند، چرا ريشه‌هاي فساد زنجاني از سوي فعالان اصولگرا دنبال نشد؟
به نظر من، مساله فساد و رسيدگي به آن در شرايط فعلي جامعه ما از اولويت و اهميت حياتي برخوردار است. فراموش نكنيم كه يكي از تلاش‌هاي مخالفان نظام اين است كه آن را اساسا فاسد معرفي كرده و به اعتماد عمومي و سرمايه اجتماعي آن خدشه وارد كند. بر اين اساس، نظام سياسي نيز در مقابل بايد با قدرت و قاطعيت اين اتهامات را از خود دور كند.
با اين حال، به عقيده من، فساد هم در فرد شاخص يا در ويترين خلاصه نشده و فسادهايي در اين سطح
در واقع، يك اكوسيستم هستند. بر اين مبنا، تقليل آن به عاملان ظاهر، يا انحراف يا غفلت از واقعيت است.
فسادهاي گسترده، بدون پشتوانه‌هايي در عرصه سياسي، بسيار سخت رخ مي‌دهند. بر اين اساس، برخورد با فساد بايد به ريشه‌هاي آن برسد و در غير اين‌صورت، دوباره از جايي ديگر جوانه خواهد زد. اعتقاد من بر اين است كه نبايد با تبديل پرونده به موضوع چالش سياسي براي فاسدان گريزگاه ايجاد كنيم.
به نظر شما، در شرايط فعلي، حكم زنجاني موضوعيت اجرا دارد؟
قضاوت در مورد يك پرونده، بدون اطلاع از محتواي آن، خودش غير منصفانه است؛ با اين حال، در مورد پرونده مذكور قضاوتي ندارم و تنها معتقدم كه مبارزه با فساد بايد قاطعانه ادامه يافته و اعتماد آسيب‌ديده مردم ترميم شود.
حاكميت از اجراي اين حكم، منتفع خواهد شد؟
از مبارزه با فساد همه در نهايت منتفع مي‌شوند. بايد بدون هر گونه خط قرمزي، مبارزه با فساد ادامه يابد و در اين بين، قوه قضاييه وظيفه‌اي حياتي بر عهده دارد. من به شخصه، اميدوارم كه دستگاه بتواند اين وظيفه ذاتي خود را به درستي انجام دهد.
تاخير در اجراي حكم بابك زنجاني اين ذهنيت و شائبه را ايجاد كرده كه دستگاه قضايي در مواجهه با پرونده‌هاي مختلف استاندارد دوگانه دارد. چقدر با اين فرض موافق هستيد؟
گاهي مواقع صدور حكم پرونده‌اي، با وجود بزرگ بودن ارقام آن و وضوح تخلف بسيار زياد، چندان مشكل نبوده و طبعا، گاهي نيز اين روند پيچيده است. من شخصا، بيشتر از دغدغه سرعت صدور حكم، دغدغه صحت و عادلانه بودن احكام را دارم و معتقدم كه سرعت نبايد از دقت و عدالت بكاهد.
چرا دستگاه قضايي، روند رسيدگي به اين پرونده را به شخص زنجاني معطوف كرده؟ آيا نبايد به اين پرونده به ديد يك فساد سيستماتيك نگريست؟
حتما بايد اكوسيستم فساد هدف برخورد قرار گيرد و با اين حال، مشخص نيست كه همه اين فرآيند بتواند توسط قوه قضاييه انجام شود.
چرا جريان اصولگرا به دنبال روشن شدن ابعاد پشت پرده و ريشه‌يابي از پرونده زنجاني نيست؟ با اين فرض موافق هستيد؟
نمي‌دانم كه از كجا به چنين نتيجه‌اي رسيده‌ايد؟ اعتقاد من بر اين است كه جريان اصولگرا اساسا موافق برخورد با فساد است و در اين راستا استثنايي قايل نيست.
برخي اصولگرايان در وهله اخير مدام بر لزوم خروج فروش نفت از انحصار دولت و واگذاري آن به غير تاكيد دارند، اجراي چنين مناسباتي به ظهور و بروز ديگر زنجاني‌ها منجر نخواهد شد؟
طبعا مسيرهاي امتحان‌شده، همان نتايج تجربه‌شده در گذشته را در پي خواهد داشت. معتقدم كه روندهاي پيشين بايد آسيب‌شناسي شده و اگر به دليل شرايط ويژه قرار است تا مسيرهاي غير‌رسمي فعال شود، نبايد اشتباهات هولناك گذشته تكرار شود.