صدها هزار ويتنامي از جهش ژنتيكي ناشي از استفاده «عامل پرتقالي رنگ» توسط امريكايي‌ها در طول جنگ رنج مي‌برند. 44 سال بعد از جنگ امريكا و ويتنام، نقص عضو مادرزادي و رنج آن همچنان يك اتفاق عادي براي مردم ويتنام است.
پس از پايان جنگ، نگوين ون بات، مبارز سابق ويت‌كنگي پدر 4 فرزند شد. 3 نفر از آنها مانند خود او از كمبود حافظه رنج مي‌برند. فرزند چهارم نگوين تان، بيشتر وقت خود را در رختخواب خيره به نقطه‌اي نامعلوم مي‌گذراند.
نگوين ون بات 69 ساله در فضاي نشيمن كلبه خود واقع در شهر «بين‌هوا» به فاصله يك ساعت رانندگي تا شهر هوشي‌مين نشسته است. او پابرهنه است و طرح پيراهن او رنگ باخته است. بوي فاضلاب كم و بيش در فضاي نيمه‌باز اتاق به مشام مي‌رسد و لباس‌ها در كيسه‌هاي زباله بالاي رختخواب‌هاي مشترك آويزان هستند. خانواده استطاعت خريد كمد لباس را ندارند و آنها بايد خود عمده هزينه نگهداري از فرزندان معلول خويش را پرداخت كنند.
كمك هزينه‌اي كه آنها از دولت دريافت مي‌كنند بسيار اندك است به ويژه اكنون كه دو نوه آنها هم از كمبود حافظه ناشي از نقص ژنتيكي رنج مي‌برند كه بر اساس تاييدات رسمي حاصل «عامل پرتقالي رنگ» است. ايالات متحده بيش از 45 ميليون ليتر سم دي‌اكسين گياه‌كش را بين ژانويه 1962 تا ژانويه 1971 علاوه بر 27 ميليون ليتر از انواع ديگر سموم در ويتنام منتشر كرد. بيشتر اين سموم در بخش جنگل‌هاي جنوبي كشور نزديك مرز كامبوج، جايي كه نگوين ون بات زماني در آنجا مستقر بود، پخش شد.
ايالات متحده از اين سم گياه‌كش، كه آن را بر اساس رنگ برچسب روي بشكه‌ها نام‌گذاري كرده بود، براي زدودن جنگل‌هايي استفاده كرد كه چريك‌هاي ويت‌كنگ از آنها براي استتار و تغذيه خود استفاده مي‌كردند. سم وارد خاك و آب‌هاي زميني شد از آنجا به مواد غذايي سرايت كرد و تا امروز اين آسيب ژنتيكي همچنان براي نسل‌هاي بعدي بعد از جنگ ادامه داشته است.
پزشكان ويتنامي مي‌گويند؛ احتمال به دنيا آوردن فرزند معلول براي كساني كه در معرض اين سموم هستند 3 برابر بيشتر از افراد عادي است؛ معلوليتي كه بالقوه تا 6 الي 12 نسل ادامه خواهد داشت. به دنيا آمدن با معلوليت در ويتنام به معناي يك عمر زندگي توأم با فقر است. دولت هانوي اگر كمك هزينه‌اي هم بدهد بسيار ناچيز است و دولت امريكا نيز تاكنون به ندرت مشاركتي براي كمك به 3 ميليون قرباني ويتنامي داشته است.
اما حالا 44 سال پس از پايان جنگ زمان تغيير است. ايالات متحده امريكا علاقه‌مند است براي مقابله با جهاني شدن قدرت چين با ويتنام همراهي كند و امتيازات جديد سياسي به هانوي پيشنهاد كرده است.
يكي از اين پيشنهادات پاكسازي پايگاه هوايي «بين‌هوا» است كه سابقا محل نگهداري «عامل پرتقالي‌رنگ» بود كه ميزان آلودگي آن 1000 برابر بيشتر از ميزان قابل قبول بين‌المللي است. بر اساس اين برنامه ميزان آلودگي پايگاه بعد از 10 سال به صفر مي‌رسد. علاوه بر اين امريكا قصد دارد، كمك‌هاي نقدي به قربانيان شيميايي ويتنامي را تقويت كند.
«دنيل كريتن برينك» سفير امريكا در ويتنام در يك كنفرانس مطبوعاتي در اواخر ماه آوريل اعلام كرد:«اين موضوع كه دو دشمن قديمي اكنون براي چنين امر خطيري همكاري مي‌كنند به لحاظ تاريخي كم‌اهميت نيست».
اما كساني كه در اثر اين سم آسيب ديده‌اند نظر ديگري دارند. در ورزشگاه «بين‌هوا» چند كيلومتر دورتر از كلبه نگوين ون‌بات، نگوين كين 39 ساله پاهاي از شكل افتاده خود را با تسمه‌اي طراحي شده روي ويلچر محكم مي‌بندد. با كمك بازوان بلند و ورزيده خود روي ويلچر مدل مون 089 خم مي‌شود و در حالي كه چشمانش روي خط روبه‌رو و ذهنش براي هدفي كه دارد، متمركز است آن را به جلو مي‌راند:«قهرماني محلي شهر كانتو در ساحل رودخانه مكونگ». جايزه نقدي اين مسابقه در مقايسه با كمك هزينه ناچيزي كه دريافت مي‌كند، چشمگير است.
تاكنون بهترين ركورد نگوين كين در 100 متر 18 ثانيه بوده است. بعضي از رقباي او ركورد 5/17 ثانيه را دارند. او مي‌گويد آنها ويلچر بهتري با چرخ‌هاي نازك‌تر و اصطكاك كمتر دارند و قيمت آن ويلچرها 10 برابر مدل مون 089 است اما او اميدوار است آنها را شكست دهد.
نگوين كين به زندگي در شرايط نامساعد و كنار رانده شدن عادت كرده است. زندگي او سراسر رقابت نابرابر بوده است. او هر ماه معادل 64 دلار كمك هزينه معلوليت از دولت ويتنام دريافت مي‌كند كه معادل يك‌سوم ميانگين درآمد در كشور است. علاوه بر اين كمي هم از فروش بليت لاتاري كسب درآمد دارد اما موفق به يافتن شغل بهتري نيز نمي‌شود. معلوليت او مهم‌ترين دليل نرفتن او به مدرسه و نداشتن سواد است.
روي ران‌هاي نگوين كين پوشيده از آثار زخم‌هاي ناموفق جراحي در سال 1982 است. زماني كه او 3 ساله بود، پزشكان تلاش كردند پاهاي او را صاف كنند اما موفق نشدند و پسرك آرام و نحيف با پاهاي تاب خورده نه تنها معلول باقي ماند بلكه به معضل مالي بزرگي براي مادر و پدر كهنه سرباز خود تبديل شد.
آن زمان در سال 1984 كه نگوين كين 5 سال داشت، پژوهشگر مدرسه پزشكي هوافضا نيروي هوايي امريكا كشف كرد كه كهنه‌سربازان امريكايي جنگ ويتنام كه در معرض «عامل پرتقالي‌رنگ» بوده‌اند بيشتر احتمال دارد بچه‌هايي همراه با معلوليت به دنيا بياورند. در ابتدا مافوق او از انتشار خبر خودداري كرد و تنها تحت فشار كنگره امريكا زماني خبر عموميت يافت كه نگوين كين تولد 9 سالگي خود را پشت سر گذاشت.
همچنان بيش از يك دهه طول كشيد تا در سال 1996 دولت امريكا آسيب نخاعي را به عنوان نتيجه مستقيم در معرض قرار گرفتن «عامل پرتقالي‌رنگ» بشناسد و در همان زمان هم تنها كهنه‌سربازان امريكايي و خانواده‌هايشان كمك دريافت مي‌كردند. سازمان قربانيان ويتنامي «عامل پرتقالي‌رنگ»(VAVA) شركت‌هاي دارويي توليد‌كننده اين سم را تحت تعقيب قضايي قرار داد اما يك دادگاه به اين دليل كه در زمان جنگ ويتنام «عامل پرتقالي‌رنگ» جزو سموم ممنوعه نبود، پرونده را مختومه مي‌كند.
در خانواده مبارز سابق ويت‌كنگي نگوين ون‌بات تنها او و دختر به شدت معلولش كمك دولتي دريافت مي‌كنند. 3 دختر ديگر در كارخانه‌اي كار مي‌كنند كه فراموشكاري گاه و بيگاه آنها چندان به چشم نمي‌آيد. نگوين ون‌بات اميدوار است كه روزي اين دخترها مورد توجه قرار بگيرند اما تاكنون تنها دختر بزرگ‌تر كه كمترين ميزان معلوليت را دارد، ازدواج كرده است. او و همسرش دو فرزند دارند و براي خانواده ضربه سختي بود زماني كه همان علائم آسيب مغزي را كه مادر و پدربزرگشان از آن رنج مي‌برند در آنان نيز شروع به رشد كرد.
نوه‌هاي نگوين ون‌بات كنار خاله به شدت معلول خود دراز مي‌كشند و ويديوهايي را از طريق يك اسمارت‌فون قديمي تماشا مي‌كنند. هنگامي كه ساير دخترانش در كارخانه هستند و همسرش در بازار سبزي مي‌فروشد، نگوين ون‌بات اغلب با اين 3 نفر تنهاست. او براي آنها آشپزي مي‌كند، با نوه‌هايش بازي مي‌كند و دختر بي‌خواب خود را مي‌شويد و به او غذا مي‌دهد.
نگوين ون‌بات مي‌گويد، همه بايد در خانواده مشاركت داشته باشند. وقتي از او سوال مي‌شود كه آيا احساس مي‌كند از طرف دولت رها شده است، او سوال را دور مي‌زند و تنها چيزي كه مي‌گويد اين است:«يك سرباز هميشه سرنوشت خود را تحمل مي‌كند».
نگوين ون‌بات درباره برنامه سرمايه‌گذاري 183 ميليون دلاري امريكا براي پاكسازي 150 هزار مترمكعب از خاك پايگاه قديمي در «بين‌هوا» اطلاع داشت. او همچنين شنيده است كه امريكايي‌ها هنوز رقم دقيق پولي را كه قصد دارند در اختيار سازمان قربانيان «عامل پرتقالي‌رنگ» قرار دهند، اعلام نكرده‌اند.
اين كهنه‌سرباز خيلي باور ندارد كه خانواده او بهره‌اي از آن ببرند. اما او خوشحال است كه آلودگي در «بين‌هوا» از بين خواهد رفت و ديگر هيچ خانواده‌اي مجبور نشود رنج معلوليتي را كه او و فرزندانش به آن مبتلا شده‌اند تحمل كند. اشپيگل