ايران آماده مي‌شود تا در سايه ناكارآمدي اقدامات اروپا اقدام‌هاي تقابلي خود را در برابر عدم اجراي تعهدات طرف‌هاي باقي مانده در برجام افزايش دهد، همزمان دولت‌هاي باقي مانده در برجام، روز جمعه در وين اتريش، شامل ايران، روسيه، چين و سه كشور اروپايي، فرانسه، بريتانيا و آلمان، در سطح مديران سياسي دور هم جمع مي‌شوند تا موانع موجود در اجراي تعهدات برجامي كشورهاي باقيمانده را، يك سال بعد از خروج امريكا از اين توافق بررسي كنند. شوراي عالي امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران 18 ارديبهشت ماه با صدور بيانيه‌اي اعلام كرد كه ايران بر اساس ساز و كاري كه در مواد 26 و 36 برجام به ايران داده‌شده است، اجراي بخشي از تعهدات ايران در برجام را متوقف مي‌كند. بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي، روز 27 خرداد در جمع خبرنگاراني كه براي بازديد از مجتمع هسته‌اي اراك به اين شهر رفته‌بودند، خبر داده‌بود كه با توجه به ميزان توليد سانتريفيوژهاي ايران، 10 روز ديگر مصادف به امروز پنجشنبه، ميزان اورانيوم غني‌شده 3.67 درصد ايران به بالاتر از 300 كيلوگرم مي‌رسد. براساس ضرب‌الاجلي كه ايران اعلام كرده است، 16 تيرماه امسال (كمتر از دو هفته ديگر) گام دوم ايران براي كاهش تعهدات كه شامل افزايش سطح غني‌سازي به بالاتر از 3.67 درصد و اقدام براي بازسازي راكتور اراك بر اساس نقشه پيشين، در دستور كار قرار خواهد گرفت.
بر اساس بند 26 برجام، هرگاه طرف‌هاي برجام، در تعليق تحريم‌هاي هسته‌اي مصرح در ضميمه دوم برجام تعلل كنند يا به هر نحوي اين تحريم‌ها را مجددا وضع كنند، ايران مي‌تواند بخشي يا تمامي تعهدات خود را تحت برجام متوقف كند. همچنين بر اساس برنامه اعلامي از سوي كشورهاي عضو برجام، روز جمعه مديران سياسي وزارت امورخارجه 1+4 و ايران در وين گرد هم مي‌آيند تا كميسيون مشترك برجام را در وين پايتخت اتريش برگزار كنند. اين اولين‌بار از زمان صدور بيانيه شوراي عالي امنيت ملي ايران در مورد كاهش تعهدات برجامي و ضرب‌الاجل شصت روزه براي اجراي گام دوم كاهش تعهدات است كه 6 كشور باقي مانده در برجام جلسه‌اي براي بررسي وضعيت تشكيل مي‌دهند. هيات ايران به رياست سيد عباس عراقچي، معاون سياسي وزير امورخارجه فردا جمعه در وين در اين نشست شركت خواهد كرد.
هشدار به اروپا در آستانه نشست وين
سيد عباس عراقچي، در آستانه سفرش به وين، در ديدار با وزير امورخارجه و اروپاي اسلواكي، از كشورهاي عضو اتحاديه اروپا گفت: « وي با اشاره به صبر راهبردي ايران ظرف يك سال گذشته در قبال اقدام غيرقانوني و يكجانبه امريكا در خروج از برجام و نيز تاكيد بر تعلل و كوتاهي كشورهاي اروپايي در عمل به تعهدات خود در توافق برجام گفت: متاسفانه توازن موجود بين تكاليف و حقوق جمهوري اسلامي ايران در برجام اكنون از بين رفته است و با توجه به وعده‌هاي انجام نشده طرف اروپايي دليلي براي اجراي تعهدات يكجانبه ايران باقي نمانده است. با اين حال، ايران با كاهش تدريجي تعهدات خود كماكان پنجره ديپلماسي را باز نگاه داشته است.» علي شمخاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران هم، روز سه‌شنبه در يادداشتي كه در خبرگزاري فارس منتشر شد با انتقاد از بي‌عملي طرف‌هاي اروپايي باقي مانده در برجام در مقابل تحريم‌هاي خصمانه و كارشكني‌هاي امريكا نوشت: «اروپا تاكنون حاضر نشده هيچ هزينه‌اي براي نجات برجام كه دستاوردي تاريخي براي اين اتحاديه است پرداخت كند و به نظر مي‌رسد از تداوم شرايط موجود كه ثمره آن، فشار امريكا به ايران و بهره‌برداري سياسي و امنيتي اروپا از آن است، احساس رضايت مي‌كند.»
تهديدهاي اروپايي
در آستانه عبور ايران از مرز محدوديت‌هاي برجامي در ذخاير اورانيوم غني‌شده، دولت‌هاي اروپايي نسبت به عواقب اين اقدام به ايران هشدار داده‌اند. اين هشدارها در شرايطي اعلام مي‌شود كه چهار سال بعد از انعقاد توافق هسته‌اي، اروپايي‌ها همچنان از انجام بخش عمده تعهدات 19گانه خود ذيل ضميمه اول برجام ناتوان مانده‌اند و بخش عمده‌اي از اقدامات لازم را انجام نداده‌اند. مقام‌هاي اروپايي بعد از اعلام ضرب‌الاجل ايران، نه‌تنها نسبت به تسريع اجراي تعهدات خود اقدامي نكرده‌اند، بلكه تهديدهايي را عليه ايران مطرح كردند. وزير خارجه آلمان، هايكو ماس، 21 خرداد ماه در نشست خبري مشترك با همتاي سوئدي خود تهديد كرد: «اگر ايران از توافق هسته‌اي خارج شود به سمت انزواي بين‌المللي مي‌رود، به جاي قبلي بر مي‌گردد و تمام تحريم‌ها از سر گرفته مي‌شود.» پيش از اظهارات وزير خارجه آلمان، خبرگزاري رويترز هم به نقل از يك مقام ارشد بدون نام فرانسوي تهديد كرده‌بود كه «در صورت كاهش تعهدات ايران، اروپا همه تحريم‌هاي هسته‌اي پيش از برجام را از سر خواهد گرفت.» با وجود همه اختلاف نظرها، رفت و آمدهاي ديپلماتيك به تهران و گفت‌وگوهاي سياسي در مورد برجام همچنان ادامه دارد. امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه، روز سه‌شنبه در تماسي تلفني با حسن روحاني، رييس‌جمهور اسلامي ايران، خواهان خويشتنداري ايران در مواجهه با تنش‌هاي منطقه شد و همچنين بر تعهد كشورش بر اجراي تمامي تعهدات برجام تاكيد كرد. همزمان بعد از سفر اندرو موريسون، معاون وزير خارجه بريتانيا به تهران و رايزني‌هاي او با سيد عباس عراقچي، سفارت بريتانيا در تهران با صدور بيانيه‌اي اهداف سفر او را شنيدن نظرات طرف ايراني در مورد تنش‌هاي اخير در منطقه و همچنين تلاش براي حفظ برجام توصيف كرد. سفير بريتانيا در تهران، رابرت مك‌كير، در اين بيانيه تاكيد مي‌كند: «بريتانيا به‌شدت نگران برنامه‌هاي ايران براي كاهش تعهدات خود در قالب برجام است و قويا معتقد است اقدام ايران نسبت به توقف اجراي تعهدات برجامي خود به نفع هيچ يك از طرف‌هاي اين توافقنامه منجمله خود ايران نخواهد بود.» اين ديپلمات بريتانيايي تاكيد كرده است: «تعهد ما نسبت به حفظ برجام- منجمله تعهد ما نسبت به برداشتن تحريم‌ها- واضح است. اما اين بستگي به اين دارد كه ايران نسبت به اجراي تمام تعهدات خود در قالب برجام پايبند باقي بماند.»
گفت‌وگوهاي ايران و كشورهاي باقي مانده در برجام، در شرايطي ادامه پيدا مي‌كند كه امريكا به‌شدت به تنش‌آفريني و خصومت با ايران ادامه مي‌دهد. اعلام تحريم‌هاي عجيب و بي‌هدف از سوي دولت امريكا عليه سياستمداران ايراني و فشار آنها به جهان براي كاهش سطح همكاري با ايران، صداي كارشناسان محافظه‌كار و تندرويي را كه از سياست فشار حداكثري حمايت مي‌كنند، هم در آورده است. مايكل روبين، كارشناس محافظه‌كار تندروي انديشكده آمريكن انترپرايز معتقد است كه اقدامات ترامپ از سطح «پيش‌بيني‌ناپذير» به سمت هرج و مرج عبور كرده است. اين كارشناس امريكايي به واشنگتن‌پست مي‌گويد: «نه ايرانيان و نه حتي نزديك‌ترين هواداران ترامپ نمي‌فهمند كه ترامپ با چه هدفي اين اقدامات را انجام مي‌دهد. ترامپ در دوران تبليغات انتخاباتي‌اش بسيار روي اين ويژگي خود مانور داده‌بود كه پيش‌بيني‌ناپذيري‌اش در اقدامات به يك دارايي استراتژيك براي رييس‌جمهور تبديل مي‌شود، اما واقعيت اين است كه پيش‌بيني‌ناپذيري بايد بخشي از يك سياست جامع باشد، نه اينكه پيش‌بيني‌ناپذيري را به عنوان پوششي براي فقدان هرگونه استراتژي استفاده كرد.»
محكوميت يكصداي اقدامات امريكا در شوراي امنيت
عصر سه‌شنبه جلسه شوراي امنيت سازمان ملل متحد براي بررسي هفتمين گزارش شش‌ماهه دبيركل سازمان ملل متحد در مورد اجراي قطعنامه 2231 برگزار شد. به جز ايالات متحده امريكا، همه كشورهاي عضو شوراي امنيت در اين جلسه اقدامات امريكا در جهت نقض برجام را تاسف‌بار دانستند و نسبت به آن اظهار نگراني كردند. نماينده جمهوري اسلامي ايران هم ادعاي امريكا در مورد علاقه به ديپلماسي را «غيرصادقانه» توصيف كرد و تاكيد كرد كه همزمان با تروريسم اقتصادي، ماجراجويي نظامي، نقض تعهدات بين‌المللي و فشار به كشورهاي جهان، نمي‌توان از ديپلماسي و گفت‌وگو صحبت كرد. مجيد تخت روانچي، نماينده دايم جمهوري اسلامي ايران در اين جلسه تاكيد كرد: «برجام بر دو ستون بنا شده است. ستون اول تعهدات هسته‌اي ايران است. 15 گزارش متوالي آژانس بين‌المللي اجراي تعهدات هسته‌اي ايران را تاييد كرده است. اين گزارش‌ها نشان مي‌دهد كه ايران با بالاترين استانداردها تعهدات خود را اجرا كرده است. اما ستون دوم برجام، دو تعهد مكمل است، اول رفع همه تحريم‌هاي بين‌المللي عليه ايران و تسهيل تجارت و مبادله بين‌المللي با ايران و دوم جلوگيري از هر اقدامي كه جلوي مبادلات مشروع ايران را بگيرد.» نماينده دايم جمهوري اسلامي ايران در سازمان ملل متحد در جلسه شوراي امنيت، ضمن تكرار مواد برجام و قطعنامه 2231 كه در مورد تعهدات كشورهاي مقابل در برابر ايران است، به نقض فاحش برجام و قطعنامه 2231 توسط امريكا اشاره كرد و تاكيد كرد: «امريكا نه تنها خودش برجام را نقض كرده است به ايران هم اجازه نمي‌دهد كه تعهدات خودش را اجرا كند و ديگر كشورهاي جهان را هم به تنبيه در صورت اجراي تعهدات‌شان تهديد مي‌كند.» تخت‌روانچي تاكيد كرد: «ايران نمي‌تواند يكجانبه تعهدات يك توافق بين‌المللي را ادامه دهد. ايران نمي‌تواند، نبايد و نخواهد توانست به اجراي يكجانبه برجام ادامه دهد. بر اساس پاراگراف 26 و 36 برجام، ايران حق دارد بخشي يا تمامي تعهدات خود را متوقف كند. اعضاي باقيمانده برجام بايد با حسن‌نيت به سرعت تعهدات خود را كاملا اجرا كنند، يا اينكه در كنار امريكا مسووليت تمامي عواقب فروپاشي برجام را بپذيرند.» مجيد تخت‌روانچي تاكيد كرد: «توسعه توانايي متعارف موشكي، به هيچ‌وجه در قطعنامه 2231 محدود نشده است.» نماينده ايران در سازمان ملل متحد گفت: «تحريم‌هاي امريكا فقط مردم عادي را هدف قرار داده است. آسيب‌پذيرترين مردم، بيشترين آسيب را از تحريم مي‌بينند.» دبيركل سازمان ملل متحد هفتمين گزارش خود در مورد اجراي قطعنامه 2231 شوراي امنيت در تاييد برجام را به اطلاع نمايندگان كشورهاي عضو سازمان ملل متحد رساند. در اين گزارش ضمن ابراز تاسف و نگراني از نقض برجام توسط ايالات متحده امريكا، اتهام‌هايي در مورد ايران مطرح كرده است. دبيركل سازمان ملل متحد اعمال تحريم‌هاي جديد از سوي امريكا در زمينه اجراي بخش‌هايي از برجام در مورد توسعه فناوري هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران را مانعي در مسير اجراي برجام از سوي امريكا توصيف كرده است.
نمايندگان همه كشورهاي عضو شوراي امنيت سازمان ملل متحد، در كنار معاون دبيركل سازمان ملل و نماينده اتحاديه اروپا در سازمان ملل متحد، نقض يك جانبه برجام از سوي ايالات متحده امريكا را محكوم كردند. نمايندگان سه كشور اروپايي تاكيد كردند كه اقدام امريكا در عقب‌نشيني از برجام را«عميقا تاسف‌بار» مي‌دانند و نسبت به ازسرگيري تحريم‌ها عليه ايران اظهار نگراني كردند. دبيركل سازمان ملل متحد در گزارش خود در مورد اجراي قطعنامه 2231 شوراي امنيت تاكيد كرد كه كشورهاي عضو شوراي امنيت براي اجراي وجوه ديگر اين قطعنامه نبايد برجام را از بين ببرند، اين قطعنامه يك مجموعه به هم پيوسته است كه نبايد بخشي ديگر از اين قطعنامه را از بين ببرند. نمايندگان بريتانيا، فرانسه و آلمان، تاكيد كردند كه كشورهاي‌شان به تلاش‌هاي خود براي تامين منافع مشروع ايران بر اساس برجام ادامه مي‌دهند و تلاش مي‌كنند اينستكس را به عنوان يك راهكار جدي براي تامين منافع مشروع ايران عملي كنند. نماينده چين تاكيد كرد كه برجام به عنوان يك توافق بين‌المللي كه توسط قطعنامه شوراي امنيت تاييد شده است، به عنوان قانون بين‌المللي شناخته مي‌شود. چين تاكيد كرد كه نبايد اجازه داد مسائل مربوط به موشك‌هاي بالستيك و برنامه فضايي ايران، اجراي برجام را تحت تاثير قرار دهد. نماينده چين همچنين تاكيد كرد كه متوجه نظر ايران در مورد اينكه موشك‌هايش فقط ماهيت دفاعي دارند، شده است و خواهان گفت‌وگو از موضع برابر در مورد نگراني‌هاي برخي از اعضا شد.
نماينده اتحاديه اروپا در نشست شوراي امنيت سازمان ملل با موضوع وضعيت توافق هسته‌اي و قطعنامه ۲۲۳۱، بار ديگر گفت ايران بايد با وجود خروج امريكا از توافق هسته‌اي، به اجراي تعهدات خود ادامه دهد. نماينده فرانسه در اين نشست تاكيد كرد كه خروج سال گذشته امريكا از برجام، اقدامي «تاسف‌بار و نگران‌كننده» بود. نماينده روسيه تاكيد كرد اقدام امريكا در گروگان گرفتن توافق‌ها و پيمان‌هاي بين‌المللي براي رسيدن به اهداف سياسي داخلي، اقدامي نگران‌كننده و خطرناك است. نماينده روسيه همچنين تاكيد كرد كه استفاده از توانايي نظامي براي مجبور كردن كشورهاي مختلف به اجراي خواسته‌هاي تحميلي، اقدامي مخالف صلح و امنيت بين‌المللي است. نمايندگان فرانسه و بريتانيا در اظهاراتي واهي ايران را به تلاش براي بي‌ثباتي در منطقه متهم كردند. كارن پيرس، نماينده بريتانيا در سخنان خود بدون ارايه هيچ سندي مدعي شد كشورش «ايران را عامل تقريبا قطعي حمله به دو نفتكش در درياي عمان و چهار نفتكش در نزديكي بندر فجيره امارات مي‌داند.» نماينده بريتانيا همچنين با وجود تاكيد جمهوري اسلامي ايران بر عدم طراحي موشك‌هاي بالستيك با توانايي حمل كلاهك هسته‌اي، مدعي شد كه «ايران قطعنامه 2231 شوراي امنيت را با آزمايش موشك‌هاي بالستيك نقض كرده است.»
بريتانيا، فرانسه و آلمان، همچنين در سخنراني نمايندگان‌شان ايران را به «اشاعه فناوري موشكي در منطقه» متهم كردند و ادعا كردند كه ايران به «گروه‌هاي غيردولتي در خاورميانه» موشك و فناوري‌هاي موشكي ارايه مي‌كند كه خلاف قطعنامه 2231 شوراي امنيت است. نماينده روسيه به‌شدت از استفاده از كارشناسان «فاقد تخصص و فاقد مسووليت» در بررسي اتهام‌ها به ايران اعتراض كرد و تاكيد كرد «اگر سازمان ملل متحد نمي‌تواند تشخيص دهد و اعتبار و تخصص كافي براي تشخيص اين را ندارد كه پهپادهاي مورد اشاره در گزارش قبل از صدور قطعنامه به يمن ارسال شده‌اند يا بعد از آن، چه دليلي دارد كه اصلا در اين گزارش به آن اشاره كند؟» واسيلي نبنزيا، نماينده روسيه همچنين تاكيد كرد: «استفاده از ادبياتي مانند باور دارد و تصور مي‌كند در مورد سلاح‌هايي كه توسط افرادي فاقد مسووليت و تخصص بررسي شده‌اند و ربط دادن منشأ آنها به ايران، اقدامي غيرقابل قبول است.»
نمايندگان پرو، آفريقاي جنوبي، دومينيكن، كويت، اندونزي، گينه استوايي، بلژيك و ساحل عاج، از اجراي كامل برجام توسط ايران استقبال كردند و تاسف خود را از نقض برجام توسط ايالات متحده امريكا اعلام كردند. نماينده ايالات متحده امريكا در بيانيه‌اي عجيب مدعي شد كه تحريم‌هاي امريكا هيچ نقشي در مشكلات اقتصادي ايران ندارد و ايران خودش باعث مشكلات اقتصادي‌اش شده است. نماينده ايران، اظهارات نماينده امريكا در مورد واقعه هدف قرار دادن پهپاد متجاوز امريكايي را رد كرد و تاكيد كرد كه اين پهپاد چندين مايل در خاك ايران قرار داشت و ايران بر اساس قوانين بين‌المللي، در دفاع از خود اين پرنده متجاوز را سرنگون كرده است. روانچي همچنين اتهام‌زني به ايران در مورد حوادث نفتكش‌ها در درياي عمان را بي‌اساس دانست و تاكيد كرد كه ايالات متحده امريكا بايد از اقدامات ثبات‌زدا، ماجراجويي نظامي و اقدامات با پرچم دروغين در منطقه دست بكشد.