نشستي زير سايه تنش ايران و امريكا

ميثم سليماني

نشست سران 20 اقتصاد برتر جهان در حالي روز جمعه در اوزاكاي ژاپن برگزار مي‌شود كه شايد بيش از آنكه توجه‌ها به سمت گردهمايي رهبران كشورها باشد بيشتر به سمت ديدارهاي دوجانبه احتمالي رهبران كشورها با دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده معطوف شده است. واقعيت آن است كه اكنون تنش‌ها در منطقه خليج فارس و خاورميانه سايه سنگيني بر اين نشست انداخته است و اين نگراني وجود دارد كه تنش ميان ايران و امريكا منجر به يك بحران امنيتي جدي در منطقه شود. كشورهايي كه عمده انرژي خود را از اين منطقه تامين مي‌كنند به ‌شدت نگران وضعيت امنيتي آن هستند. از همين رو به نظر مي‌رسد، ديدارهاي دوجانبه احتمالا تبديل به محلي براي رايزني‌ها براي كاهش تنش ميان ايران و امريكا شود. به خصوص اينكه رهبران اروپايي به‌ شدت دنبال كاهش تنش ميان ايران و امريكا هستند تا بتوانند علاوه بر حفظ امنيت منطقه، توافق برجام را نيز حفظ كنند تا به هر نحو ممكن اين توافق بين‌المللي به حيات خود ادامه دهد. از طرفي ديگر در اين بين اهميت اين نشست در ديدار رهبران دو كشور ايالات متحده و چين نيز نمايان مي‌شود، ديداري كه در آن شايد مشخص شود، امريكا و چين آيا يك توافق تجاري را به امضا مي‌رسانند و آيا اينكه قصد دارند جنگ تجاري با يكديگر را ادامه دهند. دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري ايالات متحده و شي جين ‌پينگ، رييس‌جمهوري چين پس از 7 ماه يكديگر را ملاقات مي‌كنند. در نشست پيشين كه در آرژانتين برگزار شد بسياري اميدوار شدند كه دو طرف مي‌توانند به يك توافق تجاري قابل توجه دست پيدا كنند و طرفين طي 3 ماه از شرايط جنگ تجاري خارج شدند. اما در عمل چالش‌ها ميان دو طرف بيش از گذشته شد و اكنون نيز چشم‌اندازي محدود براي به نتيجه رسيدن مذاكرات ميان طرفين وجود دارد تا بتوانند جنگ تجاري را كنار بگذارند. بسياري از اعضاي گروه 20 به‌ شدت تحت تاثير جنگ تجاري چين و امريكا قرار گرفته چراكه زنجيره‌هاي عرضه و تقاضا در جهان مختل شده و رشد اقتصاد جهاني را نيز كند كرده است و اكنون بانك‌ها و بازارهاي جهاني نيز قدرت ريسك‌پذيري خود را كاهش داده‌اند. برخي نگران اين هستند كه تلاش‌ها در امريكا و چين براي مقابله با يكديگر به چالشي در مسائل بين‌المللي نيز كشيده شود. يكي از مقام‌ها در كاخ رياست‌جمهوري فرانسه به رويترز گفته است كه درگيري‌هاي چين و ايالات متحده بسيار جدي است اما نبايد اين رابطه و اين درگيري‌ها به سمت يك گروگانگيري يكجانبه يا چند جانبه بين‌المللي كشيده شود. از طرفي ديگر اين نشست در حالي برگزار مي‌شود كه يك هفته پيش از آن يك هواپيماي بدون سرنشين امريكايي توسط ايران سرنگون شد و اكنون اين اتفاق و تنش ميان ايران و امريكا نيز بر اوزاكا سايه افكنده است. اكنون درگيري و تنش در خاورميانه به خصوص تنش بين ايران و امريكا موجب افزايش قيمت جهاني نفت شده است. رهبران روسيه و عربستان نيز در نشست گروه 20 حضور خواهند داشت و احتمالا دو طرف پيش از نشست اوپك كه بناست بين روزهاي اول و دوم جولاي برگزار شود با يكديگر در خصوص سياست‌هاي نفتي تبادل نظر داشته باشند. به نوشته رويترز پس از آنكه ترامپ و شي طي هفته گذشته با يكديگر تلفني صحبت كردند و هر دو به توافق رسيدند در اوزاكا يكديگر را ملاقات كنند و از روز سه‌شنبه نيز بار ديگر مذاكرات ميان طرفين برقرار شد، چشم‌انداز مثبتي از يك توافق روشن شد. هر دو طرف در تلاش هستند تا معامله تجاري فراگيري را به اجرا بگذارند و صدها ميليارد دلار تعرفه را نيز كاهش دهند چراكه اين تعرفه‌هاست كه موجب شده طي يك سال گذشته تجارت جهاني تحت تاثير همين تعرفه‌ها به خصوص از سمت امريكا قرار بگيرد. گفته مي‌شود طبق توافق صورت گرفته، ديدار شي و ترامپ در روز دوم نشست يعني روز شنبه برنامه‌ريزي شده است. بسياري اين اتفاق را فرصتي براي پايان دادن به تنش‌ها مي‌دانند. اما مقام‌هاي كاخ سفيد در خصوص انتظارات از اين نشست سخني به ميان نياورده و گفته‌اند تنها اميدوار هستند تا رهبران چين به تعهدات خود براي اجراي يك رقابت عادلانه پايبند باشند. پكن اما معتقد است كه ايالات متحده خواستار تعدادي از اصلاحات اقتصادي شده كه نقض حاكميت اين كشور محسوب مي‌شود. مقامات چيني نيز به رسانه‌ها اعلام كرده‌اند كه اثرات جنگ تجاري امريكا را تحت كنترل دارند و عجله‌اي براي رسيدن به توافق و معامله با امريكايي‌ها ندارند. به نوشته رويترز پكن اميدوار است كه در صورت عدم دستيابي به توافق با دولت ترامپ بتواند اثر‌گذاري قابل توجهي در انتخابات سال 2020 داشته باشد چراكه اقدامات ترامپ باعث شده كشاورزان امريكايي كه با چين مشغول همكاري بودند، كسب و كارشان مورد تهديد قرار بگيرد و به ‌شدت از اين موضوع نيز عصباني شده‌اند. ليانگ مينگ، متخصص تجارت در آكادمي همكاري‌هاي بين‌المللي به رويترز گفت: در حال حاضر واقعا ما احساس مي‌كنيم، توانايي بيشتري نسبت به ايالات متحده تاكنون از خود نشان داده‌ايم. با اين حال مقام‌هاي امريكايي بر اين عقيده هستند، بعيد به نظر مي‌رسد در نشست دو جانبه شي وارد جزييات با ترامپ شود و احتمالا همان توافق بوينس‌آيرس كه در ماه دسامبر به آن رسيدند تا حدي اجرايي خواهد شد. اما در عوض طرف چيني معتقد است كه شي سعي خواهد داشت تا مسير جديدي را براي روابط دوجانبه تعريف كند. در حال حاضر تحريم‌هاي امريكا در فناوري‌هاي «هاي تك» مانند تحريم كمپاني هواوي شركت مخابراتي بين‌المللي است كه مي‌تواند از جمله محوري‌ترين مباحث ميان طرفين باشد. متيو گودمن در مركز مطالعات استراتژيك و بين‌المللي واشنگتن كه پيش‌تر مشاور اقتصاد بين‌الملل باراك اوباما، رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده بود، گفت كه در اين نشست آتش‌بس بيش از امضاي يك معامله محتمل‌تر است. تعدادي ديگر از اعضاي جي20 از جمله هند، ژاپن، مكزيك و كشورهاي عضور اتحاديه اروپا مجبور شده‌اند نحوه تعاملات تجاري خود با امريكا را تحت فشار ترامپ تا حدي بازسازي كنند. در حال حاضر نيز چشم‌انداز نگران‌كننده‌اي در درگيري‌هاي خاورميانه وجود دارد و احتمالا بسياري از كشورها در اين نشست تلاش مي‌كنند تا امريكا را ترغيب به كاهش تنش با ايران كنند. طبق برنامه ترامپ بناست حداقل با سران 8 رهبر جهان از جمله محمدبن سلمان وليعهد عربستان، رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه، ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه و آنگلا مركل صدراعظم آلمان ديدار كند كه احتمالا يكي از بحث‌هاي محوري همه اين افراد با ترامپ در خصوص ايران خواهد بود.

به نوشته رويترز آبه شينزو، نخست‌وزير ژاپن كه ميزباني اين نشست را برعهده دارد، قصد دارد در اجلاس گروه 20 روي اصلاح سازمان تجارت جهاني، توانمند‌سازي زنان شاغل و كاهش زباله‌هاي پلاستيكي در اقيانوس‌ها تمركز كند. بحث مديريت داده‌هاي بين‌المللي، مالكيت معنوي و جريان آزاد اطلاعات مطرح شود كه البته موضوعاتي جنجال‌برانگيز خواهد بود. يك مقام ژاپني معتقد است كه موضوعات زيادي وجود ندارد كه همه شركت‌كنندگان در اين نشست بتوانند روي آن توافق جدي داشته باشند.