«بازگشت ايران به برجام كار ساده‌اي است» شايد مهم‌ترين بخش سخنراني روز گذشته اسحاق جهانگيري، معاون اول رييس‌جمهوري بود. معادله به‌نظر بيش از اندازه ساده مي‌آيد؛ همان چيزي كه رييس سابق كميسيون امنيت ملي مجلس نيز ديروز بر آن تاكيد كرد يعني «بازگشت در مقابل بازگشت» سياستي كه ازسوي اغلب مقامات اجرايي و ديپلماتيك كشور بارها مطرح شده است.
معاون اول رييس‌جمهور كه روز گذشته در نوزدهمين كنگره ملي پرسش مهر رياست‌جمهوري در سالن اجلاس سران سخنراني كرد با تاكيد بر اينكه بازگشت ايران به برجام و اجراي تعهدات كار بسيار ساده‌اي است، گفت: «اگر اراده كنيم، تنها چند ساعت كافي است تا همه تعهدات‌مان را اجرايي كنيم اما در شرايط فعلي اروپايي‌ها بايد به جاي اينكه با ما جلسه بگذارند و بگويند كه به برجام بازگرديد، به امريكايي‌ها بگويند كه از تحريم‌هاي ظالمانه خود عليه ايران دست بردارند.»
گرچه اين نشست كاملا در حوزه آموزش و پرورش بود اما بنا بر عادتي مألوف كه اين روزها اغلب مقامات دولتي پيام‌هاي برجامي‌شان را درخلال سخنراني‌ها مطرح مي‌كنند، اسحاق جهانگيري نيز بخشي از سخنراني ديروز را به ماجراي پيچيده توافق برجام و خروج امريكا از اين توافقنامه بين‌المللي اختصاص داد. او با بيان اينكه دولت تدبير و اميد با وجود اينكه 4 سال از 6 سال عمر خود را در تحريم كامل بود، گفت: «بايد هم به داخل كشور و هم دنيا نشان مي‌داد كه جمهوري اسلامي ايران اين ظرفيت را دارد كه با قدرت‌هاي بزرگ بنشيند، مذاكره و تعامل كند و به يك توافق مهم دست يابد» و ادامه داد: «در برجام ايران در يك طرف و 6 كشور بزرگ دنيا در طرف ديگر بودند و زماني كه مذاكرات ما با اين 6 كشور آغاز شد، 6 قطعنامه در شوراي امنيت سازمان ملل عليه ايران تصويب شده است.»
اين اولين‌بار نيست كه مقامات جمهوري اسلامي ايران پالس‌هايي را براي طرف دعواي بين‌المللي خود ارسال مي‌كنند و تاكيد دارند اگر اروپا و امريكا مي‌خواهند ايران در برجام باقي بماند و بيش از اين به سمت كاهش تعهدات نرود آنها هستند كه بايد شرايط را تغيير دهند.
كما اينكه حسن روحاني نيز اخيرا در سفري كه به خراسان‌شمالي داشت بر چنين مضموني تاكيد كرد. حسن روحاني در شوراي اداري اين استان تبيين كرد كه ايران در برابر همه بدعهدي‌ها استراتژي صبر راهبردي پيش گرفت و از 18 ارديبهشت امسال اقدام متقابل را آغاز كرد. او همچنين تاكيد كرد كه «در مقابل هر اقدامي از طرف مقابل، متقابل عمل مي‌كنيم. اگر آنها با كاهش عمل كنند ما هم تعهدات خود را كاهش مي‌دهيم، اگر برجام را نقض كنند ما هم نقض مي‌كنيم. اگر هم تعهدات خود را به صورت كامل اجرا كنند ما نيز كامل اجرا خواهيم كرد. البته در اين ميان مذاكرات زيادي هم اين روزها داريم، اما مسير درستي را كه انتخاب كرده‌ايم، پيش مي‌بريم.»
روحاني البته در خلال اين سخنراني يادآور شده بود كه جمهوري اسلامي هميشه براي مذاكره آماده است و اگر امريكا همين ساعت و همين لحظه تسليم شود و دست از تحريم‌ها بردارد و با منطق و عقل بازگردد، ايران نيز آماده است.
اسحاق جهانگيري در بخش ديگري از سخنراني روز گذشته خود به نقش ديپلمات‌ها و مذاكره‌كنندگان ايراني در به ثمر رسيدن برجام اشاره كرد و گفت كه هنر ديپلماسي ايرانيان آن بود كه در نبرد ديپلماتيك با قدرت‌هاي بزرگ دنيا وارد شدند و به توافقي بزرگ دست يافتند كه دولت بعدي ايالات‌متحده امريكا درباره اين توافق بگويد كه كلاه بر سرشان رفته است.معاون اول رييس‌جمهور همچنين خروج امريكا از برجام را اقدامي غيراخلاقي و برخلاف حقوق بين‌الملل توصيف كرد و سپس به اقدامات اخير ايران در كاهش تعهدات برجامي اشاره كرد. او به نوعي حرف‌هاي چند روز گذشته روحاني را تكرار كرد و گفت: «جمهوري اسلامي ايران بعد از خروج امريكا از برجام يك سال صبر و سپس اعلام كرد كه برخي تعهدات خود از جمله رعايت سقف توليد اورانيوم به ميزان صد كيلوگرم و غناي ۳.۶۷درصد را اجرايي نخواهد كرد. اين درحالي است كه طي يك سال گذشته آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در ۱۴ گزارش مختلف اجراي ايران به همه تعهدات‌شان را تاييد كرده بود.»
به گفته جهانگيري ايران اجراي برخي تعهدات برجامي خود را كاهش داد تا دنيا بداند با كشوري بي‌اراده رو به رو نيست، بلكه با ملت متمدن و تاريخ‌ساز رو‌به‌رو است.
او همچنين متذكر شد: «در شرايط فعلي و باتوجه به اتفاقاتي كه در سطح منطقه و دنيا در حال وقوع است طرف‌هاي مقابل ايران در برجام راهي جز پايبندي به تعهدات خود ندارند و براساس برجام هيچ تحريمي نبايد عليه ايران وجود داشته باشد.»
پيشنهاداتي كه از زبان رييس‌جمهوري و معاون اول از سخنراني‌هاي اخير به گوش رسيد از همان دست پيشنهاداتي است كه برخي چهره‌ها در مجلس شوراي اسلامي نيز بر آن تاكيد دارند. حشمت‌الله فلاحت‌پيشه، رييس سابق كميسيون امنيت ملي مجلس روز گذشته در توييتر خود در همين باره نوشت: «سفر ماكرون به تهران فرصتي براي ديپلماسي است كه نبايد در خلأ يك ابتكار كارشناسي شده به سرنوشت ديدار آبه دچار شود. تلفيقي از دو پيشنهاد «بازگشت در مقابل بازگشت» و «توقف در مقابل توقف» كارگشا خواهد بود.»
او همچنين در گفت‌وگو با ايسنا به تشريح اين موضوع پرداخت و گفت كه بايد در مقابل طرح فرانسوي‌ها مبني بر توقف مقابل توقف طرحي تحت عنوان بازگشت در مقابل بازگشت را مطرح كند.
فلاحت‌پيشه كه امسال از رياست كميسيون امنيت ملي بازماند گام بعدي امريكا را نوعي ارتباطي بين آخرين توييت ترامپ و موضع ماكرون توصيف كرد و توضيح داد: «بعد از آنكه فرانسوي‌ها طرح توقف در مقابل توقف را مطرح كردند بلافاصله آقاي ترامپ گفت كه مي‌خواهيم تحريم‌هاي تازه را شكل دهيم. اين يعني امريكا به‌طور تلويحي موافق اين طرح است، چون ديگر تحريمي نمانده كه امريكايي‌ها انجام دهند و همه تحريم‌ها را پياده كردند.»
به گفته اين عضو كميسيون امنيت ملي مجلس امريكايي‌ها بخش اعظم بندهاي پانزده‌گانه ذيل ماده ۴۲ فصل 7 را قبلا اجرا كردند، لذا اكنون برخي اروپايي‌ها موضوع توقف مقابل توقف را در ادامه برجام مطرح مي‌كنند كه در آن نوعي همراهي توسط امريكا وجود دارد. لازم است كه جمهوري اسلامي ايران هم طرحي تحت عنوان بازگشت در مقابل بازگشت را مطرح كند. او همچنين توضيح داد كه يكي از دلايلي كه قفل ديپلماسي از طرف ايران باز نمي‌شود اين است كه فقط يك طرح را نفي يا انكار مي‌كنيم حال آنكه در دنياي ديپلماسي اگر كشوري پيشنهادي را رد مي‌كند بايد در مقابل آن پيشنهاد سازنده‌تري بدهد كه ايران اين كار را انجام نمي‌دهد. از همين روي لازم است در مقابل توقف به توقف طرح بازگشت به بازگشت را مطرح كنيم.
اگرچه سياست خارجي و ديپلماسي موضوعي تنها دراختيار دولت‌ها و مستقيما تحت خواست و اراده دستگاه ديپلماسي نيست و بايد در مراتب بالاتري تصميمات كلان اتخاذ شود اما به نظر مي‌رسد كه دولت نيز بسته پيشنهادي مشابه همين طرح «بازگشت در مقابل بازگشت» دارد و بارها از زبان اعضاي قوه مجريه بيان شده كه اگر طرف مقابل به اجراي تعهدات بازگردد ما هم آمادگي بازگشت به تعهدات‌مان را داريم؛ با اين حال پالس‌هايي از اين دست از سوي ساير مقامات عاليرتبه و موثر در روابط خارجي ديده و شنيده نمي‌شود.