وزير خارجه پروتكل الحاقي را در برابر تحريم‌هاي هسته‌اي قرار داد
پيشنهاد ظريف روي ميز دونالد ترامپ
گروه ديپلماسي
ايران و امريكا در بن‌بست مذاكراتي به سر مي‌برند. حال توافق هسته‌اي مساعد نيست و هواي رابطه ايران و اروپا هم ابري است. به اين وضعيت بحران در منطقه خليج‌فارس را هم بايد اضافه كرد تا متوجه عمق تنشي شد كه كناره‌گيري امريكا از توافق هسته‌اي با ايران ايجاد كرده است. تهران مي‌گويد از مذاكره مجدد درباره برجام خبري نيست و تنها مي‌توان با استفاده از مكانيسم‌هاي داخل توافق آن را نجات داد. واشنگتن مي‌گويد بازگشت به برجام ممكن نيست و سياست فشار حداكثري تا آنجا ادامه پيدا مي‌كند كه ايران به پاي ميز مذاكره بازگردد. در اين فضا محمدجواد ظريف، وزير خارجه چند روزي را به منظور شركت در يكي از نشست‌هاي سازمان ملل در نيويورك به سر برد. سفري كه با اعمال شديدترين محدوديت‌ها در تردد براي او همراه بود، اما مانع از مصاحبه‌هاي متعدد او با رسانه‌هاي امريكايي و اروپايي نشد. روز پنجشنبه روز پرخبري براي پرونده رابطه قفل شده ايران و امريكا بود. سايت پاليتيكو خبر از درخواست سناتور راند پال از دونالد ترامپ براي ديدار با محمدجواد ظريف داد. در حالي كه خبرنگاران مشغول گمانه‌زني درباره اين ديدار بودند، محمدجواد ظريف در جمع برخي خبرنگاران از طرح جديدي براي مذاكره با امريكا درباره برجام سخن گفت. طرحي كه واكنش‌هاي متعددي از موافقت تا مخالفت و حتي انتقاد را به دنبال داشت.
چهره‌اي جديد در مذاكرات ايران و امريكا؟
همه مي‌خواهند ميان ايران و امريكا ميانجيگري كنند. اگر تا ديروز اين چهره‌هايي مانند رهبران كشورهاي اروپايي به خصوص امانوئل مكرون يا سياستمداراني از شرق دور مانند آبه شينزو نخست‌وزير ژاپن بودند كه تلاش كردند ميان تهران و واشنگتن بابي براي گفت‌وگو بگشايند، اين روزها در داخل امريكا چهره‌هاي متفاوتي براي پايان دادن به بحران پا پيش گذاشته‌اند. پاليتيكو در تازه‌ترين گزارش خود ادعا كرده كه سناتور «رند پال»، چند روز پيش در جريان يك جلسه بازي گلف به دونالد ترامپ پيشنهاد كرد با «محمدجواد ظريف» ديدار و درباره كاهش تنش‌ها ميان ايران و امريكا گفت‌وگو كند. هر چند اين منبع ادعا كرده ترامپ پيشنهاد پال را پذيرفته اما رييس‌جمهور امريكا بعد از انتشار اين خبر اعلام كرد كه با چنين چيزي موافقت نكرده است. پاليتيكو چند ماه پيش هم در گزارشي مدعي شده بود؛ رند پال به ترامپ درباره ايران مشاوره مي‌دهد و توانسته او را از براندازي در ايران يا اقدام نظامي عليه اين كشور منصرف كند. پس از انتشار اين خبر، دونالد ترامپ گزارش‌هاي منتشر شده مبني بر اينكه او «رند پال» سناتور جمهوري‌خواه را مامور گفت‌وگو با «محمدجواد ظريف» كرده، تكذيب كرد، اما گفت به حرف‌هاي پال گوش مي‌دهد و براي او احترام قائل است. ترامپ در بخش‌هاي ديگري از اظهاراتش ادعا كرد كه عمر توافق هسته‌اي ايران كوتاه بوده و بايد صدساله باشد.
پيشنهاد فني يا سيگنال سياسي؟
«ايران پروتكل الحاقي را زودتر از زمان تعيين شده در برجام به تصويب مجلس شوراي اسلامي مي‌رساند، در ازاي آن امريكا نيز تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را كاملا لغو مي‌كند.» اين تازه‌ترين پيشنهاد وزير خارجه ايران به امريكا براي كاهش تنش و خروج از بن‌بست است. گاردين نخستين رسانه‌اي بود كه اين پيشنهاد ظريف را منتشر كرده و نوشت: وزير امور خارجه ايران در جمع گروهي از خبرنگاران در نيويورك گفت ايران حاضر است در ازاي رفع دايمي تحريم‌هاي ايالات متحده، بازرسي‌هاي ارتقاي يافته و دايمي از برنامه هسته‌اي خود را بپذيرد. بر اساس توافق هسته‌اي قرار است، ايران در سال ۲۰۲۳ پروتكل الحاقي را در مجلس به تصويب برساند و همزمان هم كنگره امريكا تحريم‌هاي ايران را لغو كند. بر اساس پيشنهاد ظريف، ايران آماده است اين اقدام متقابل حالا انجام شود. بر اساس ترجمه خبرگزاري فارس، ظريف گفته است: «اگر ترامپ بيشتر در برابر بيشتر را مي‌خواهد، در آن صورت ما مي‌توانيم پروتكل الحاقي را تصويب كنيم و او هم مي‌تواند تحريم‌هايي را كه وضع كرده، بردارد. او گفته است كه هر اقدامي را به كنگره مي‌برد. خوب است. تحريم‌ها را برداريد، در آن صورت پروتكل الحاقي را زودتر از ۲۰۲۳ داريد.» به نوشته گاردين، ظريف كه در مقر هيات نمايندگي ايران در سازمان ملل صحبت كرده، اين پيشنهاد را «اقدامي قابل توجه» توصيف كرده و گفته است: «بحث عكس يادگاري نيست. ما به دنبال محتوا هستيم. اقدامات قابل توجه ديگري هم هست كه مي‌توان انجام داد. وزارت خارجه امريكا هنوز به اين پيشنهاد واكنشي نشان نداده، اما بعيد است اين پيشنهاد با استقبالي روبه‌رو شود، چراكه واشنگتن گفته است به دنبال توقف غني‌سازي و همچنين محدود شدن فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران است. پس از انتشار اين خبر كارشناسان مسائل ايران و امريكا نظرات خود درباره پيشنهاد ظريف را در فضاي مجازي مطرح كردند. برخي از آنها مانند خبرنگار وال‌استريت‌ژورنال اعتقاد دارند كه پيشنهاد ظريف آن طور هم كه گاردين نوشته قابل توجه نيست، چرا كه ايران در حال حاضر اجراي داوطلبانه پروتكل الحاقي را پذيرفته و پيشنهاد ظريف صرفا به معناي جلو انداختن زماني اقدامي است كه ايران طبق برجام بايد انجام بدهد. برخي ديگر نيز با توجه به اصرار دونالد ترامپ براي غني‌سازي صفر در ايران تاكيد مي‌كنند كه رييس‌جمهور امريكا صرفا نظارت بر برنامه هسته‌اي ايران آن هم در قالب پذيرفته شده در برجام را نمي‌پذيرد. در اين ميان برخي كارشناسان مسائل ايران و امريكا مي‌گويند پيشنهاد ظريف را نبايد در قالب اهميت فني آن مورد بررسي قرار داد، بلكه بيشتر جنبه سياسي آن كه تمايل براي برون‌رفت از بن‌بست با امريكاست بايد مورد توجه قرار بگيرد. هنوز مشخص نيست كه واكنش وزارت خارجه يا كاخ سفيد به اين پيشنهاد ظريف چيست، اما عقربه‌هاي ساعت براي ورود ايران به گام سوم از كاهش تعهدات برجامي تندتر از قبل حركت مي‌كنند. در اين ميان هر چند اروپايي‌ها تلاش مي‌كنند برجام را با وجود تحريم‌هاي امريكا حفظ كنند، اما بسياري از كارشناسان اين امر را با توجه به سلطه دلار بسيار سخت و بعضا غيرممكن مي‌دانند.