زنده باد فوتبال، زنده باد فلسطين

با اينكه در دنياي كنوني، فوتبال بازي محبوب بسياري از مظلومان و محرومان عالم است اما از عجايب است كه در جهان سوم، علاقه به فوتبال آن قدرها هم بالا نيست. اگر فهرستي از كشورها و ملل ستمديده عالم از آغاز قرن بيستم به اين سو فراهم كنيم، كثيري (و چه بسا اكثر) كشورهاي جهان سوم در اين فهرست جاي مي‌گيرند. ممالك جهان سوم در دو، سه قرن اخير جزو ممالك راقيه نبودند، دست‌شان از علم جديد كوتاه بود و علم هم كه نباشد از تكنولوژي خبري نيست. در غياب علم و تكنولوژي هم، عروس قدرت رخت برمي‌بندد و به حجله‌اي ديگر مي‌رود. در چنين شرايطي، زيردستي نه عجيب است. زيردستي هم ديوار به ديوار مظلوميت و ستمديدگي است. فوتبال نيز بستري است كه در آن ستمديدگان انتقام خودشان را از ستمگران مي‌گيرند. لااقل در ذهن مردم دنيا چنين است. آرژانتين در جنگ فالكلند مغلوب انگلستان شد ولي در جام جهاني 1986، جنگ فالكند را تلافي كرد. اگر شكست نظامي و زيردستي سياسي، طعم تلخ تحقير را به يك ملت مي‌چشاند، پيروزي در يك مسابقه مهم فوتبال، غرور زخم خورده آن ملت را به او بازمي‌گرداند. با فوتبال هر آب رفته‌اي به جوي بازمي‌گردد؛ ولو فقط در ذهن و ضمير مردم. به اين معنا، فوتبال كاركردي ايدئولوژيك هم دارد. يعني با تغيير ذهنيت، عينيت غيرقابل تحمل را قابل تحمل مي‌كند. ملتي كه شكست نظامي خورده است صرفا با پيروزي فرزندانش در يك مسابقه فوتبال، حس شكست‌خوردگي به احساس ظفر و پيروزي و برتري بدل مي‌شود. مردم اگر نتوانند واقعيات ناخوشايند جهان خارج را تغيير دهند، دست‌كم مي‌توانند ذهنيت خودشان را به گونه‌اي تغيير دهند و رنج‌آوري واقعيت را بزدايند. اما فوتبال حتي اگر كاركرد ايدئولوژيك هم نداشته باشد، نقش مرهم را مي‌تواند ايفا كند(و ايفا مي‌كند). راه دور نرويم؛ تاريخ همين دو، سه قرن اخير نشان مي‌دهد كه ملل و ممالك مسلمان، غالبا تحت ستم قدرت‌هاي علمي و نظامي زمانه بوده‌اند. پس چرا فوتبال در جهان اسلام چنانكه بايد محبوب نيست؟ در روزگار كنوني، فوتبال در اين كشورها قطعا محبوب نيست: اندونزي، بنگلادش، پاكستان، تاجيكستان، ليبي، مالي، سومالي، سودان، چاد، نيجر، مالديو، جيبوتي، گينه، گينه بيسائو، گابن، گامبيا، موزامبيك، بنين، بوركينافاسو، سيرالئون و برونئي. اندونزي با بيش از 260 ميليون نفر، پرجمعيت‌ترين كشور جهان اسلام است. بي‌علاقگي به فوتبال قاعده مشخصي هم ندارد. اندونزي سرزميني است مبتني بر تجارت. مهم‌ترين داعيان و مروجان اسلام در اندونزي، تاجران بودند. اين سرزمين تجاري در مجموع جزو سرزمين‌هاي خوشبخت بوده. كشوري مرفه و پيشرفته. جامعه ليبي هم تا پيش از سقوط ديكتاتوري نفتي قذافي از حيث سطح رفاه در شرايط نسبتا مطلوبي بود؛ ولي مردم ليبي هم، برخلاف مردم ايران و كويت و عراق، علاقه‌اي به فوتبال نداشتند. اما جداي از اين كشورها، بسياري از كشورهاي نامرفه هم فوتبال‌خيز نيستند. كشور كوچك و فقير مالي و نيز كشورهاي سومالي و نيجر تقريبا هيچ ربطي به فوتبال ندارند. قلب فوتبال جهان اسلام در خاورميانه مي‌تپد. ايران، مصر، تركيه، عراق، عربستان، كويت، قطر، امارات و سوريه هميشه يا دست‌كم در چند دهه اخير پرچم فوتبال را برافراشته‌اند. در بين اين پرچمداران مشهور البته حساب ايران و مصر جدا از سايرين است. فوتبال در ايران و مصر به مراتب زودتر از عربستان، قطر و امارات سر برآورد. در قاره آفريقا هم نيجريه، سنگال و تونس جزو كشورهاي مسلمان فوتبال‌خيزند. بايد خودتان به نقشه جغرافيايي مراجعه كنيد تا به راحتي تاييد كنيد كه فوتبال حداقل در نيمي از كشورهاي جهان اسلام، ورزش محبوبي نيست؛ حتي اگر مردم كشورهايي چون لبنان، يمن، مالزي، مالديو و افغانستان را جزو ملل علاقه‌مند به فوتبال به حساب آوريم. اينكه چرا اوضاع فوتبال در اين كشورها چنين است، سوالي است كه جامعه‌شناسان و اقتصاددانان و مردم‌شناسان و البته كارشناسان فيفا بايد به آن پاسخ دهند؛ اما اين نكته قطعي است كه شور و حال فوتبال در خاورميانه چندان بالاست كه نيمه ديگر جهان اسلام، كه رغبت چنداني به فوتبال ندارد، چندان به چشم نمي‌آيد. عراق و سوريه در بدترين شرايط جنگي هم در فوتبال آسيا خوش درخشيده‌اند. عراق در سال 2007 قهرمان آسيا شد و سوريه هم در همين سال‌هاي اخير هيچگاه حريف پيشاپيش شكست‌خورده‌اي نبود حتي در برابر تيم قدر كي‌روش.

در بين سرزمين‌هاي اسلامي، فلسطين جزو معدود سرزمين‌هايي است كه امكان بسيار كمي براي پرداختن به فوتبال داشته است. حساب فلسطين جدا از سوريه و عراق و حتي يمن است. فلسطين هيچ ‌وقت حتي اين امكان را نداشته است تا ليگي حرفه‌اي براي فوتبال خودش تاسيس كند. با اين حال فوتباليست‌هاي فلسطيني‌، عاشقانه فوتبال بازي مي‌كنند و اگرچه مي‌دانند تيم‌شان در آسيا ضعيف است ولي مي‌دانند كه تنها راه خروج از ضعف، استمرار حضورشان در ميادين فوتبال ملي است. آنها سختكوشانه خودشان را به دو دوره اخير جام ملت‌هاي آسيا رسانده‌اند و اكنون درصددند كه در مسير راهيابي به جام جهاني 2022 در مصاف با عربستان، ازبكستان، يمن و سنگاپور حضور شايسته‌اي داشته باشند و غرور ملت فلسطين را پاس بدارند. فلسطين برخلاف بسياري از كشورهاي كوچك و بزرگ در گوشه و كنار جهان اسلام، كشوري است كه فوتبال برايش چيزي بيش از فوتبال است. فلسطين كوچك و كم‌جمعيت، برخلاف اندونزي وسيع و پرجمعيت با فوتبال كار دارد.