گروه ديپلماسي|كلاف سردرگم شايد بهترين توصيف روابط ايران و عربستان باشد؛ روابطي كه در طول يك دهه گذشته بيش از پيش به سمت واگرايي حركت كرده است و هرچند كه با آغاز به كار دولت يازدهم، اميد بهبود وجود داشت، اما اين اميد روزبه‌روز در حال كم‌سو‌تر شدن است و حمله نظامي عربستان به يمن با بهانه مقابله با نفوذ روزافزون ايران در منطقه نيز مدعاي اين مساله است. احضار چندباره كاردار عربستان به وزارت امور خارجه هر بار به دلايل مختلف نيز اين فضا را مبهم‌تر كرده است. در آخرين نوبت نيز كاردار عربستان در پي ممانعت جنگنده‌هاي عربستان سعودي از ورود هواپيماي ايراني حامل زنان و كودكان درمان شده يمني و كمك‌هاي دارويي و انسان‌دوستانه جمهوري اسلامي ايران به فضاي يمن روز گذشته به وزارت خارجه احضار شد. در اين باره و اثرات حمله نظامي عربستان به يمن، گفت‌وگويي با حجت‌الله جودكي داشتيم كه در‌ادامه مي‌آيد.
تحولات يمن و حمله عربستان به اين كشور، چه اثري را در روابط تهران و رياض ايجاد كرده است؟
هيچ ترديدي وجود ندارد كه ايران و عربستان در عرصه منطقه‌اي رقيب يكديگر هستند و اين هيچ اشكالي هم ندارد ولي اشكال از آنجايي آغاز مي‌شود كه يك طرف، رقابت را به حالت خصمانه مبدل سازد. متاسفانه اين اتفاق در خصوص روابط دو كشور ايران و عربستان رخ داده و عربستان دست به چنين اقدامي زده است و در حمله به يمن اعلام كرد كه براي جلوگيري از نفوذ ايران به يمن حمله مي‌كند؛ هرچند كه من فكر نمي‌كنم دليل اصلي حمله عربستان به يمن، رقابتش با ايران باشد چراكه اصولا عاقلانه نيست كشوري به خاطر يك كشور ثالث به كشوري كه از قضا همسايه‌اش است، حمله كند. از زمان آغاز حملات ائتلاف چند كشور عربي به سركردگي عربستان به يمن، بيش از ۲۵۰۰ پرواز توسط جنگنده‌هاي اين كشور‌ها صورت گرفته و بيش از هزار نفر كه اغلب زنان، كودكان و سالخوردگان بوده‌اند، كشته شده و مي‌توان اقدام آنها را تجاوز خواند.
از نظر شما دليل اصلي حمله عربستان به يمن چيست؟
عربستان مدعي است مي‌خواهد جلوي نفوذ ايران را بگيرد ولي ايران كه در يمن حضور نداشته و ندارد. دليل اصلي حملات عربستان مي‌تواند نگراني آنها از القاعده و گروه‌هاي تكفيري باشد كه مي‌ترسند به اين كشور حمله كنند. در واقع، عربستان براي آنكه دل آنها را به دست آورد، اين كار را كرد. با حمله به يمن، آنها مي‌توانستند چند اقدام بكنند. اول آنكه حوثي‌ها را از بين ببرند كه نتوانستند. دوم اين پيام را به القاعده بدهند كه ما با شما هستيم و از اين طريق، خطر القاعده را به حداقل برسانند؛ دليل اصلي اينها است ولي آنها در قالب نفوذ ايران، پوشش داده‌اند. البته بايد به اين مساله اشاره كنم كه زمان حملات مصادف با مذاكرات هسته‌اي ايران و 1+5 در لوزان بود و براي همين نيز سعودي‌ها زمان حمله به يمن را جلو انداختند تا بتوانند مذاكرات را تحت‌الشعاع قرار دهند.
سياست جمهوري اسلامي ايران در قبال يمن و عربستان چگونه بوده است؟
دولت يازدهم از زمان شروع به كار تاكنون سياست تنش‌زدايي را دنبال كرده است و اين تنش‌زدايي مختص به تمامي كشورهاي دنيا به غير از اسراييل است. از طرفي، آقاي ظريف اعلام كردند كه اولويت دولت يازدهم بهبود و گسترش روابط با كشورهاي همسايه و منطقه است و آن را مي‌توان در يمن، در سوريه، در لبنان، در عراق و حتي در قبال عربستان ديد. ايشان وقتي مي‌گويد دولت وحدت ملي و گفت‌وگو ميان گروه‌هاي يمني يعني از تنش‌زدايي و گفت‌وگو حمايت مي‌كنند.
پس چــرا عـربستـــان، كشورمـان را به دخالت در امور يمن متهم مي‌كند؟
بله. اين ادعا را مي‌كنند تا بهانه حمله داشته باشند. ما مي‌گوييم آنها از تروريسم حمايت مي‌كنند چون با محاصره زميني، دريايي و هوايي و حملات جنگنده‌هاي‌شان، نه‌تنها افراد بي‌گناه را كشته‌اند و تاسيسات زيربنايي و منابع اصلي اين كشور را از بين برده‌اند، بلكه تروريسم و القاعده را هم تقويت كرده‌اند. آنها بايد دلايل‌شان را به وضوح و با سند و مدرك ارايه كنند. امريكا هم گفت كه فرماندهي حوثي‌ها به دست ايران نيست و ادعاهاي سعودي‌ها اثبات نشده است.
اقدامات كشورمان براي پايان دادن به بحران يمن را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
اقدامات جمهوري اسلامي ايران براي پايان دادن به بحران يمن نيز در همان ذيل دكترين تنش زدايي و تعامل سازنده قابل ارزيابي است. در واقع ايران از همان روز اول درصدد حل و فصل تنازعات منطقه‌اي است. راهكاري كه عربستان براي پايان دادن به اين نزاع داشته، دعوت از كشورهاي مختلف از تركيه تا پاكستان است، ولي راهكار ايران دعوت از همه كشور‌ها براي پايان دادن به بحران و در واقع، خواستي سياسي و ديپلماتيك است تا نظامي.
در اين مدت شاهد ارايه طرح چهار ماده‌اي ايران براي پايان دادن به بحران يمن بوديم كه با مخالفت عربستان و دولت مستعفي يمن روبه‌رو شد. دليل مخالفت‌شان چيست؟
دولت مستعفي يمن با اين طرح مخالفت كرد تا بتواند با ادامه حملات، اميدش را براي بازگشت به قدرت از دست ندهد. اين نشان مي‌دهد كه دولت مستعفي توان حضور در صحنه جامعه يمن را ندارد و مي‌خواهد با تكيه بر عربستان و قدرت خارجي به سركار آيد.
مهم‌ترين شاخصه طرح چهار‌ماده‌اي ايران چيست؟ فكر مي‌كنيد كه اين طرح به چه ميزان مي‌تواند بحران يمن را پايان دهد؟
طرح ايران درباره يمن، تنها طرح سياسي است كه در اين باره ارايه شده و همان‌طور كه گفتم مبتني بر راهكارهاي سياسي است كه بر خواست و راي ملت يمن تكيه دارد. از طرف ديگر به پايان تجاوز و آغاز ارسال كمك‌هاي انسان‌دوستانه نيز تاكيد دارد. به نظر مي‌رسد اين طرح، تنها طرحي است كه به خواست ملت يمن توجه دارد.
در صحبت‌هاي‌تان بيان كرديد كه تقابل تهران و رياض، دليل اصلي حمله عربستان به يمن نبود، اما آيا مي‌توان اين مساله را از دلايل ثانويه و موثر در اين باره برشمرد؟
من در اين صحبت‌هايم اين مساله را رد نكردم؛ فقط گفتم كه دليل اصلي نيست؛ ولي مي‌خواهم بگويم كه ايران در رقابتش با عربستان هيچگاه رفتاري برخلاف امنيت و آرامش منطقه نخواسته است بلكه اين عربستان بوده كه فكر كرده است نفوذ ايران مبتني بر هلال شيعي و كمتر شدن قدرتش است كه فكري صد در صد اشتباه است. اگر ايران از حوثي‌ها حمايت مي‌كند به دليل شيعه بودن‌شان نيست؛ وگرنه نبايد از حماس حمايت مي‌كرد.
با اين تفاصيل، چشم‌انداز روابط ايران و عربستان را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
ايران به دنبال تنش زدايي و بهبود روابط است و از گسترش و بهبود روابط با عربستان استقبال مي‌كند؛ ولي اين مساله نيازمند پاسخ صريح و روشن و به دور از ابهام از سوي عربستان نيز است. آنها بايد تنش‌زدايي كنند.
به نظر شما اين كار را خواهند كرد؟
دير يا زود اين كار را مي‌كنند. چاره‌اي هم ندارند. به هر حال واقعيات منطقه، شرايط و ويژگي‌هاي خود را به عربستان تحميل خواهد كرد. لازمه اوليه اين مساله واقع‌نگري و دوري از كنجكاوي است. آنها بايد خواست و نظر ملت‌ها را در نظر بگيرند و به آن احترام بگذارند.