سرنوشت اس-۳۰۰ در ابهام
خوش عهدي روس‌ها چندان پايدار نماند
مقامات روس گفته‌اند كه تحويل سامانه موشكي اس-۳۰۰ به ايران در آينده نزديك نخواهد بود
گروه ديپلماسي| «تحويل سامانه موشكي اس-۳۰۰ به ايران در آينده نزديك صورت نمي‌گيرد». اين جمله‌اي است كه معاون وزير امور خارجه روسيه در جمع خبرنگاران گفته و اعلام كرده است كه انتظار نمي‌رود تحويل سامانه موشكي اس-۳۰۰ به ايران در آينده‌اي نزديك صورت گيرد و تاريخي براي تحويل اين سامانه به ايران پيش‌بيني نمي‌كند. اين جملات كلاف تحويل دادن يا ندادن تحويل سامانه موشكي را كه هشت سال پيش قرارداد آن ميان تهران و مسكو به امضا رسيد بيش از پيش درهم تنيده كرده است. از زماني كه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه اعلام كرد كه لغو ممنوعيت تحويل سامانه موشكي اس-۳۰۰، پاداش ايران در مذاكرات است، 11 روز مي‌گذرد و اين خبر با موجي از واكنش‌ها و اظهارنظرهاي مثبت و منفي روبه رو شد. از امريكايي‌ها و مقامات رژيم صيهونيستي و برخي سران كشورهاي منطقه تا برخي سياسيون و مسوولان كشورمان موضع‌گيري كردند، ولي اينك به قول سرگئي ريابكوف در اين ۱۱ روز «وضعيت تغيير كرده است». تغيير اوضاعي كه جزيياتي از آن بيان نشد و معلوم نيست كه آيا شرايط به پيش از اعلام لغو ممنوعيت تحويل سامانه موشكي اس-۳۰۰ به ايران بازمي گردد يا خير؟
لزوم تغيير در قرارداد ايران و روسيه
در حالي كه اظهارات مقامات روس درباره زمان تحويل سامانه موشكي اس-۳۰۰ به كشورمان، فضا را بيش از هر زمان ديگري براي تحويل دادن يا ندادن سامانه به ايران مبهم كرده است، سرگئي ريابكوف در مصاحبه‌اي با خبرگزاري تاس در اين‌باره سخن گفت و تحويل اين سامانه موشكي به تهران را منوط به روشن شدن تكليف شكايت چند سال پيش ايران از روسيه و لزوم تغييراتي در قرارداد تهران و مسكو دانست. معاون وزير خارجه روسيه در اين مصاحبه گفت قرارداد سامانه موشكي اس-۳۰۰ ايران و روسيه نياز به تغييراتي دارد. وي در اين مورد گفت: «از آنجا كه قرارداد مدت‌ها قبل بسته شده، طبيعي است كه غيرممكن است كه در قالبي كه داشته، اجرا شود.» ريابكوف همچنين گفت، براي اجراي قرارداد، لازم است تا «اوضاع در خصوص شكايت ايران عليه طرف روسي به دليل اجراي نادرست تعهدات، روشن شود. انتظار داريم كه اين مساله به‌‌صورت دوجانبه حل شود». وي ادامه داد: «نمي‌توانم از طرف ايران صحبت كنم، اما ما مي‌گوييم كه علاقه‌منديم اين مساله را حل كنيم.»
اس-۳۰۰ موضوع قراردادي بود كه قبلا امضا شد
اكنون كه مقامات روس از مشخص نبودن زمان تحويل سامانه موشكي اس-۳۰۰ به ايران سخن مي‌گويند، سردار حسين دهقان، وزير دفاع كشورمان كه اخيرا در سفري به مسكو با مقامات روسيه ديدار داشت، در مصاحبه‌اي با شبكه راشا تودي درباره تصميم اخير رييس‌جمهور روسيه مبني بر لغو ممنوعيت تحويل اين سامانه موشكي سخن گفت. وزير دفاع كه پيش از اين مصاحبه گفته بود تا پايان سال ۲۰۱۵ شرايط براي تحويل اين سامانه موشكي فراهم است، درباره رفع ممنوعيت تحويل اس-۳۰۰ توسط روسيه گفت: موضوع سامانه اس-۳۰۰ مساله‌اي قديمي ميان روسيه و ايران است. ما قرارداد خريداري اين سامانه را با روسيه امضا كرديم اما شش سال پيش، رييس‌جمهور روسيه اين قرارداد را تعليق كرد. طبعا از آن زمان تاكنون ما خواهان اجراي اين قرارداد بوده‌ايم. وي همچنين گفت: در دوران رياست‌جمهوري آقاي حسن روحاني، چندين دور كار‌شناسان دو كشور رايزني‌هايي داشتند و چندين ملاقات بين روساي جمهور دو كشور برگزار شد و سرانجام دو طرف به توافق رسيدند كه اين قرارداد را به اجرا بگذارند. خبرنگار روس پرسيد كه به نظر شما دليل و انگيزه‌اي كه سبب لغو ممنوعيت تحويل سامانه اس-۳۰۰ شد چه بوده است، آيا جداي از تلاش‌هاي دولت جديد ايران مسائلي چون دلايل استراتژيك پشت اين قضيه بوده است؟ كه دهقان گفت: ابتدا ديدارهايي بين هيات‌هاي دو كشور برگزار شد و همچنين ديدار روساي جمهور برگزار شد. طرف روسي اعلام مي‌كرد كه اين قرارداد با اختيار رييس‌جمهور روسيه تعليق شده است. در نهايت به دنبال رايزني‌ها و مذاكراتي كه انجام شد طرف مقابل به اين نتيجه رسيد همان‌طور كه رييس‌جمهور روسيه اين قرارداد را تعليق كرده مي‌تواند لغو تحويل آن را بردارد. وزير دفاع همچنين بيان كرد در جريان ديدار با سرگئي شويگو، وزير دفاع روسيه من درباره لزوم برداشته شدن اين ممنوعيت و اجراي قرارداد تحويل سامانه
اس-۳۰۰ گفت‌وگو كردم و همچنين در جريان سفر او به تهران قرار شد تا پيش از آنكه مقدمات بحث تحويل سامانه اس-۳۰۰ عملي نشده، من به مسكو سفر نكنم. سردار دهقان با اشاره به سوال خبرنگار علت و انگيزه روسيه براي لغو ممنوعيت تحويل اين سامانه دفاعي هم گفت كه درباره اين موضوع كه آيا عوامل خارجي از قبيل مذاكرات ايران و گروه 1+5 سبب اين اقدام شده، اينها موضوعاتي است كه بايد بررسي شود و تحليل درباره آن صورت گيرد. از نظر ما اين به اين خاطر صورت گرفت كه شرايط و محيط جديدي از همكاري بين دو كشور در همه زمينه‌ها صورت گرفته و همچنين ناشي از عزم و اراده سياسي هر دو طرف براي گسترش روابط در همه زمينه‌ها بوده است. خبرنگار شبكه تلويزيوني روسيه از وزير دفاع پرسيد كه برخي حداقل در مسكو معتقدند اين اقدام براي ممانعت از اقدام يكجانبه اسراييلي‌ها براي حمله به تاسيسات هسته‌اي ايران صورت گرفته است. از نظر شما آيا خريداري سامانه اس-۳۰۰ بازدارنده حمله اسراييل مي‌شود يا باعث تجديدنظر آن در انجام چنين كاري خواهد شد؟ سردار دهقان در پاسخ گفت: بحمدلله ما در داخل كشورمان ظرفيت انساني، فني و صنعتي كافي براي تضمين امنيت فضاي هوايي كشور را در اختيار داريم. ما حتي سامانه‌اي مشابه اس-۳۰۰ را در ايران طراحي كرده و اكنون در حال ساخت آن هستيم و انتظار داريم تا پايان سال جاري آن را آزمايش كنيم. وي همچنين افزود: من خطاب به هيات روس نيز بار‌ها و به كرات تاكيد كردم آنچه براي ما مهم بوده و هنوز هم هست، عمل به تعهدات و قراردادي است كه قبلا امضا شده است. امروز، ما پذيرش اجرايي كردن اين قرارداد توسط روسيه را تصميم روسيه مبني بر عمل به تعهداتش بر اساس قرارداد
اس-۳۰۰ در قبال ايران تلقي مي‌كنيم. سردار دهقان همچنين گفت: درباره اين سوال كه آيا خريد اين سامانه براي ممانعت از حمله اسراييل و تامين امنيت تاسيسات هسته‌اي ايران صورت گرفته را بايد اين‌طور درنظر گرفت كه ايران براي تامين امنيت هوايي و تاسيسات هسته‌اي خود، مانند هر كشور ديگر به دنبال انواع سامانه‌هاي دفاعي است و براي حفاظت از خود هيچ نيازي به اخذ مجوز از ساير كشور‌ها و اجازه هيچ مرجعي ندارد. ايران تصميماتش را خودش گرفته و خود، آن را به اجرا مي‌گذارد.
آيا روس‌ها همچنان بدقول خواهند بود؟
با گفته‌هاي اخير مقامات روس، اينك بايد منتظر واكنش مقامات ايران ماند. تا هنگام نگارش اين گزارش، هنوز هيچ مقام ايراني نسبت به اين مساله واكنش نشان نداده است ولي مي‌توان حدس زدكه فضاي روابط دو كشور در ابهامي بيش از پيش فروخواهد رفت. مقامات روس كه در بدقولي در ذهن ايرانيان سابقه فراواني دارند و آن را در عمل نيز نشان داده‌اند، در هنگام اعلام لغو سامانه موشكي اس-۳۰۰ گفته بودند كه مي‌خواهند خوش اعتباري‌شان را نشان دهند اما بايد منتظر ماند و ديد كه آيا روس ديگر بار بدعهدي‌شان را به منصه ظهور خواهند رساند يا اينكه مساله چيز ديگري است.