حركت هوشمندانه تبليغاتي كه به نفع مردم است

فيسبوك براي ورود به حريم خصوصي كاربران خود، تبليغات سياسي و نيز آغاز گسترش يك ارز رمز‌نگار جديد، اين روزها به‌شدت تحت توجه رسانه‌هاست. بنابراين اگر اين شركت تلاشي در جهت تبليغات مثبت براي خود انجام دهد و يادآوري كند كه شركت‌هاي فناوري ديگري وجود دارند كه به مراتب تهديد بيشتري عليه حريم خصوصي، دموكراسي و آزادي‌هاي مدني محسوب مي‌شوند، منطقي به نظر مي‌رسد.

شما هر تصوري از فيسبوك داشته باشيد، كمپاني نرم‌افزار جاسوسي اسراييلي موسوم به گروه NSO – كه محصولاتش براي دريافت اطلاعات موجود در دستگاه‌هاي متعلق به وكلا، مخالفين، روزنامه‌نگاران و سياستمداران در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفته است – بدون شك از آن بدتر است. بنابراين پيگرد قانوني فيسبوك مالك واتساپ عليه گروه NSO براي دستبرد اطلاعاتي به گوشي‌هاي موبايلي كه كاربر واتساپ هستند، يك حركت تبليغاتي هوشمندانه است و فيسبوك را در زمره حاميان وفادار به حريم خصوصي كاربران خود و قهرمان پايبند به اينترنت آزاد، قرار مي‌دهد. جدا از بازسازي اذهان عمومي، اقدام به پيگرد قانوني فيسبوك گامي درست در جلب افكار مردم به بازار نرم‌افزارهاي جاسوسي و نياز به وضع مقررات سخت‌گيرانه‌تر براي شركت‌هاي نظارتي خصوصي مانند NSO است.گروه NSO كه در سال 2010 تاسيس يافته است، برنامه نظارتي را تحت عنوان پگاسوس به فروش مي‌رساند، كه به گفته كمپاني فروشنده اين برنامه، «قوه مقننه و نهادهاي اطلاعاتي را قادر مي‌سازد تا از راه دور و به طور مخفيانه، تقريبا از هر دستگاه گوشي موبايلي اطلاعات با ارزش را استخراج كند.» گره NSO ادعا مي‌كند كه تنها با مشتريان حكومتي معامله مي‌كند، اما نمي‌گويد باكدام‌يك از حكومت‌ها كار مي‌كند، و همواره مورد حمله فعالين حقوق بشر و روزنامه‌نگاران قرار گرفته است – از جمله مورد اخير، همكارمان جمال خاشقچي، مقاله نويس واشنگتن‌پست كه در 2018، در كنسولگري عربستان سعودي به قتل رسيد.

بعد از قتل آقاي خاشقچي، عمر عبدالعزيز، يكي از دوستان او و از مخالفان حكومت سعودي، شكايتي را عليه گروه NSO تنظيم مي‌كند با اين موضوع كه گروه مزبور، با همراهي عربستان سعودي، ارتباطات او با آقاي خاشقچي را رصد مي‌كردند. ساير شكايات، از جمله شكايت سازمان عفو بين‌الملل در سال جاري، داراي اظهارات مشابهي عليه NSO هستند مبني بر اينكه ابزار اين كمپاني نه فقط براي نظارت بر خلافكاران و تروريست‌ها‌ است، بلكه از آنها براي كنترل فعالين، روزنامه‌نگاران و مخالفين نيزاستفاده مي‌شود. اين اتهامات همه با گزارش كاملي از تحقيقات انجام شده توسط دانشگاه تورنتو، آزمايشگاه علوم انساني همراه بوده است كه طي آن مسير عمليات پگاسوس را در طول سه سال گذشته به 45 كشور دنبال كرده و روش‌هاي نظارتي گروه NSO را در مورد آقاي خاشقچي، حاميان افزايش ماليات بر ليموناد در مكزيك، يك فعال حقوق بشر در امارات متحده عربي و سايرين را فهرست و ثبت كرده است. اما هيچ‌يك از محققين يا فعاليني كه در طول سال‌هاي گذشته عليه گروه NSO اقدام كرده‌اند به اندازه فيسبوك دسترسي نزديك به منابع نداشته‌اند. البته اين بدين معنا نيست، واتساپ كه ادعا مي‌كند بين 29 آوريل تا 10 ماه مه امسال، گروه NSO به طور متوسط اطلاعات متعلق به 1400 گوشي موبايل متعلق به كاربران واتساپ در چندكشور از جمله، بحرين، امارات متحده عربي و مكزيك را در معرض خطر قرار داده است، لزوما برنده اين پرونده باشد. در واقع، واتساپ ممكن است نبرد حقوقي دشواري پيش رو داشته باشد به‌ويژه آن بخش از پرونده كه متكي بر ماده قانون «كلاهبرداري و سوء‌استفاده از كامپيوتر» است. براساس اين قانون ورود به كامپيوترها بدون مجوز غيرقانوني است، و دستگاه‌هايي كه NSO توسط آنها جاسوسي مي‌كرده متعلق به كاربران واتساپ بوده است، نه خود واتساپ. واتساپ بهتر است بر روي اين نكته تاكيد كند كه NSO به سيگنال‌هاي او دسترسي يافته و براي برقراري ارتباط با كاربران واتساپ بدون مجوز قانوني آنها را بازپخش كرده است. اين تفسير ظريفي از ماده قانون «كلاهبرداري و سوء‌استفاده از كامپيوتر» است، مانند اين است كه بگوييد، «شما براي فرستادن يك ايميل براي كاربري با آدرس جي‌ميل از طريق سرور گوگل به مجوز گوگل نياز داريد.» و احتمالا اين ادعا، كه عمليات گروه NSO بر شبكه واتساپ تحميل شده و بر اعتبار، اعتماد عمومي و حسن نيت آن لطمه زده است، كمتر مورد توجه قرار خواهد گرفت، به‌ويژه آنكه جنبه عمومي ندارد و عده كمي از مردم از عمليات پگاسوس مطلع هستند. فيسبوك برنده اين پرونده عليه گروه NSO باشد يا نه، با رو كردن آن خدمت بزرگي مي‌كند. همانطور كه دادگستري ايالات متحده امريكا عليه هكرهاي چيني و روسي ادعانامه‌هايي تنظيم و اعلام جرم كرده است، حتي اگر مرتكبين جرم هرگز در دادگاه حاضر نشوند و درباره چگونگي نحوه عمليات خود توضيح ندهند. دادخواست فيسبوك با شرح جزييات توضيح مي‌دهد كه گروه NSO چگونه با گوشي‌هاي كاربران واتساپ ارتباط برقرار مي‌كرده بدون آنكه اين كاربران به تلفني پاسخ داده باشند يا فايلي را دانلود كرده و به آن لينك شوند. اين دادخواست نه فقط نحوه استثمار NSO از واتساپ براي رسيدن به كاربران گوشي را ناديده مي‌گيرد، بلكه اساس مهندسي فني را كه گروه NSO و مشتريانش با تكيه بر آن عمليات جاسوسي را انجام مي‌دهند نيز در بر نمي‌گيرد. براي مثال، دادخواست فيسبوك اپراتورهاي اين سرورهاي مخرب كه توسط گروه NSO براي توزيع نرم‌افزار جاسوسي خود به كار گرفته شناسايي مي‌كند. بر اساس اين دادخواست NSO اين سرورها را از شبكه خدماتي چوپا، كودرانت و آمازون اجاره كرده است، سه شركت اساسا امريكايي.

در بهترين حالت، شكايت واتساپ عليه NSO توجه كافي براي شرمنده كردن اين كمپاني‌ها را در پي خواهد داشت تا در ارزيابي مشتريان خود دقت بيشتري به عمل آورند و ارتباطات خود را با مشترياني كه از زيرساخت‌هاي آنها براي پيشبرد امر جاسوسي بهره مي‌برند قطع كنند. مهم‌تر از آن، اين دادخواست مي‌تواند توجه نهادهاي نظارتي را به گروه NSO و مسائل جاري در شركت‌هاي خصوصي جلب كند كه با فروش نرم‌افزارهاي جاسوسي مانند پگاسوس، امنيت و حريم خصوصي دستگاه‌هاي مصرف‌كنندگان را كاهش مي‌دهند. گزارش‌هاي اخير حاكي از استفاده گروه NSO از واتساپ براي جمع‌آوري اطلاعات از مسوولان دولتي ارشد در كشورهاي متحد با امريكا نيز شايد به ايجاد انگيزه در ميان قانون‌گذاران بينجامد. رژيم اشغالگرقدس تاكنون پشتيبان گروه NSO بوده و با وجود تلاش‌هاي سازمان عفو بين‌الملل، از لغو مجوز صدور آن خودداري كرده است. ايالات متحده امريكا و متحدانش بايد اين تصميم وزارت دفاع اسراييل را با توجه به نحوه استفاده از برنامه پگاسوس مورد تجديدنظر قرار دهند. دولت بريتانيا نيز بايد اطمينان حاصل كند كه خريد حجم عظيمي از محصولات گروه NSO توسط شركت نووال پينا كپيتال براي استفاده از مقاصد قانوني بوده و اين شركت به وعده خود «احترام فراوان به حقوق بشر» عمل خواهد كرد. تعقيب قانوني گروه NSO از جانب واتساپ، بدون شك، يك امر تبليغاتي است – اما قدم مهمي براي جلوگيري از گسترش شركت‌هاي نرم افزار جاسوسي در سراسر جهان است، با جلب‌توجه به نحوه عملكرد آنها، چه كساني آنها را توزيع مي‌كنند، و چه كساني با در اختيار قرار دادن زيرساخت‌ها يا تنها با چرخش نگاه خود به سمت ديگر از آنها حمايت مي‌كنند. انگيزه هر آنچه مي‌خواهد باشد، فيسبوك شايسته اين خوش‌نامي است كه ترجيح داده مانند بسياري از حكومت‌ها يا شركت‌هاي فن‌آوري در سكوت عمل نكند تا از تجارت و ابزار گروه NSO بهره بگيرد. خوب بود اگر دولت‌هاي امريكا و بريتانيا نيز اين پرونده را دنبال مي‌كردند.