ناتو آماده اجلاس سران مي‌شود
محمود فاضلي
وزراي امور خارجه كشورهاي عضو ناتو جهت هماهنگي براي اجلاس سران كه در تاريخ 3 و 4 دسامبر به مناسبت هفتادمين سالگرد اين پيمان در لندن برگزار خواهد شد، در بروكسل گردهم آمدند. در نشست وزرا، گفت‌وگوها حول محور تقسيم عادلانه بار پيمان و چالش‌هاي پيش رو همچون «مبارزه با تروريسم، تهديدات سايبري، امنيت انرژي، جلوگيري از استثمار و سوءاستفاده جنسي» بود. در حاشيه اين نشست پيرامون «آينده امنيت يورو-آتلانتيك از جمله در حوزه «كنترل موثر تسليحات، فناوري‌هاي جديدي كه بر بعد اجتماعي تاثيرگذار هستند و اهميت رو به افزايش بازيگران جديد» تبادل‌نظر شد.
اين نشست تحت‌الشعاع اظهارات ماكرون رييس‌جمهور فرانسه قرار داشت. او اخيرا در مصاحبه‌اي گفته بود كه ناتو دچار مرگ مغزي شده و از عدم هماهنگي نظرات در تصميم‌گيري‌هاي مهم امنيتي انتقاد كرده بود. ماكرون در اين ارتباط به‌طور مشخص به تهاجم نظامي هماهنگ نشده تركيه، هم‌پيمان ناتو به شمال سوريه اشاره كرد كه به واسطه عقب‌نشيني امريكا كه آن نيز هماهنگ نشده بود، امكان‌پذير شد. نحوه برخورد با چين و هزينه‌هاي دفاعي كشورهاي عضو ازجمله موضوعاتي است كه در نشست آتي سران ناتو مطرح خواهد شد.
مركل، صدراعظم آلمان كه بر اهميت اين پيمان نظامي واقف است، تاكيد دارد: «ناتو، ستون اصلي دفاع ماست و كشورهاي اروپايي عضو ناتو، بايد در آينده مسووليت بيشتري برعهده بگيرند.» مركل اساسا به همكاري ساختاري اغلب كشورهاي اتحاديه اروپايي در حوزه سياست دفاعي و طراحي و ساخت سيستم‌هاي تسليحاتي به‌طور مشترك و به منظور متمركز كردن نيروها و موثرتر كردن فعاليت‌ها تاكيد دارد. هايكو ماس وزير خارجه آلمان نيز اين سازمان را «بيمه عمر اروپا» خوانده و خواستار تقويت بازوي سياسي اين پيمان است، طرح پيشنهادي كشورش براي تشكيل يك گروه از كارشناسان براي بررسي چالش‌هاي ناتو را به نشست وزراي خارجه ناتو ارايه داد. پيش‌بيني مي‌شود وزراي خارجه و دفاع سابق و كارمندان بلندپايه از همه گروه‌هاي اصلي ناتو (شرق، جنوب، فراآتلانتيك و تركيه) بايد عضو اين مرجع كارشناسي باشند. اين گروه بايد تا نشست بعدي ناتو، گزارشي را ارايه دهد. بايد ديد پيشنهاد آلمان با چه واكنشي در پاريس روبه‌رو خواهد شد. فرانسوي‌ها مدت‌هاست با ناتو احساس بيگانگي مي‌كنند و اغلب با هماهنگي نزديك‌تر نظرات در داخل اين پيمان مخالفت كرده‌اند.
«ينس استولتنبرگ» دبيركل ناتو در نشست اخير در بروكسل گفته است: «ما توافق كرديم كه فضا را در كنار هوا، دريا، زمين و سايبري به عنوان يك حريم عملياتي جديد بدانيم. فضا بخشي از زندگي روزمره ما روي زمين است و مي‌تواند مورداستفاده صلح‌آميز قرار بگيرد يا برعكس هم باشد. ناتو يك ائتلاف دفاعي باقي مي‌ماند و قصد تسليحاتي كردن فضا را ندارد و براساس قوانين بين‌المللي حركت خواهد كرد.» به گفته دبير كل ناتو، چين دومين كشور جهان با بيشترين بودجه دفاعي است و به توانايي‌هايي مانند موشك‌هاي بين‌‌قاره‌اي مدرن و سلاح‌هاي ماوراء صوت شدت مي‌بخشد. پكن با ايجاد ساختارهاي زيربنايي، به كشورهاي ناتو نيز نزديك مي‌شود. بايد پيامدهاي اين تحولات را براي امنيت، تجزيه تحليل كرد. چين نبايد از پيمان نظامي ناتو هراسي داشته باشد. ناتو يك پيمان دفاعي است و دست به كاري كه به نوعي يك كشور ديگر را تهديد كند، نمي‌زند. او همچنين درخصوص موضع‌گيري اخير ماكرون درباره «مرگ مغزي ناتو» تاكيد كرد: «ناتو با مرگ فاصله دارد يا دست‌كم، مغز اين سازمان هنوز زنده است. اتحاد اروپايي نميتواند جايگزين اتحاد ناتو شود و ما به هر دو نياز داريم.»
ماكرون با اظهارات اخير خود درباره ناتو، تاحدودي روي بخشي از سخنش به آلمان و بخش ديگر آن به روسيه است. او از يك سو از آلمان
به عنوان يكي از اعضاي مهم اتحاديه اروپا مي‌خواهد در زمينه ايجاد يك نيروي دفاعي اروپايي جدي‌تر عمل كند و هم پيشنهاد «گفتمان استراتژيك با اروپا» را به روسيه مي‌دهد. اينكه ماكرون پيمان ناتو را مرده خوانده است، براي مسكو يك پيروزي است. پوتين در تنها اجلاس سران ناتو در سال 2008 كه براي اولين و آخرين‌بار در بخارست شركت كرده بود در سخنانش تاكيد كرد: «بگذاريد ما با يكديگر دوست و يكرنگ باشيم.» ولي او چهار ماه پس از آن به گرجستان حمله نظامي كرد. آن در حالي بود كه اوكراين و گرجستان به عنوان اقمار سابق شوروي در آن اجلاس به عنوان نامزدهاي جديد براي عضويت در اين پيمان پذيرفته شده بودند ولي اعضاي ناتو بر اين عقيده بودند كه اين امر با بررسي و تأمل بيشتري بايد صورت بگيرد. بعد از آن هم در سال 2014 شبه جزيره كريمه را اشغال و آن را به خاك روسيه الحاق كرد و در شرق اين كشور هم هواداران روسيه را مسلح كرد تا عليه دولت اوكراين مبارزه كنند.
بي‌شك ماكرون هديه بسيار خوبي به پوتين داده است. 30 سال پس از فروپاشي ديوار برلين، يكي از سران مهم غرب، مرگ ناتو را اعلام مي‌كند. اين موضوع براي بسياري در روسيه به عنوان يك پيروزي بزرگ به حساب مي‌آيد. روسيه مدعي است، «ناتو شايد زنده يا مرده باشد ولي اين موضوع كه كدام بخش از اين پيمان مرده يا به كما رفته را ما نمي‌دانيم و اين كار كالبدشكاف‌ها است كه اين موضوع را مشخص كنند.» پوتين البته در سياست خارجي موفقيت‌هايي را به دست آورده كه در اين زمينه مي‌توان به بازگشت روسيه به خاورميانه و دور كردن تركيه از ناتو اشاره كرد. امروز در سوريه هيچ‌كس بدون اجازه مسكو كاري نميتواند، انجام دهد. بسياري به سياست پرهزينه روسيه در سوريه و اينكه پوتين بيش از حد كشورش را در آنجا درگير كرده، ترديد دارند. از آن سو نيز روسيه از زمان اختلافش با اوكراين در اروپا، منزوي و تحريم‌هاي اتحاديه اروپا، اقتصاد روسيه را دچار مشكلات زيادي كرده است.