درباره پول‌سازترين مسابقه دوچرخه سواري جهان
به خاطر يك ميليون دلار
سامان سعادت
برنده جايزه بزرگ دوچرخه‌سواري كيرين كه در ژاپن برگزار مي‌شود يك ميليون دلار با خود به خانه خواهد برد. اما چرا موفقيت در اين رشته تقريبا من‌درآوردي حتي مي‌تواند رقابت‌هاي المپيك 2020 را نيز تحت تاثير قرار دهد؟ هزاران نفر از «بت‌بازان» براي شرط‌بندي اين هفته براي ديدن مسابقات دوچرخه‌سواري قديمي كيرين در ژاپن حاضر خواهند شد؛ در سالني قديمي در اطراف شهر توكيو.
جايزه بزرگ كيرين يكي از مهم‌ترين اتفاقات تقويم ورزشي كشور ژاپن است و البته يكي از پول‌سازترين آنها. اولين مردي كه بعد از 6 دور از مسيري موسوم به تاچيكاوا عبور مي‌كند كمي كمتر از يك ميليون دلار جايزه خواهد گرفت؛ تقريبا 768 هزار پوند. او همچنين با قهرماني در مسابقه‌اي كه 7 دهه پيش، 3 سال بعد از پايان جنگ جهاني در خرابه‌هاي توكيو آغاز شد، نامي براي خودش در تاريخ دست و پا خواهد كرد. اين در حالي است كه اين روزها توكيو سخت در تب و تاب آماده شدن براي المپيك 2020 است و شباهتي به توكيوي 1948 ندارد. اين روزها 2200 دوچرخه‌سوار خودشان را به منطقه‌اي رسانده‌اند كه اين ورزش جذاب را به دنيا هديه داده است.
اولين مسابقه كيرين در جهان در كوكورا در جنوب غربي كيتاكوشو 3 سال بعد از پايان جنگ جهاني آغاز شد. شهردار اين شهر بودجه لازم براي ساختن يك مسير سرپوشيده از خاك را جمع كرد. او اميدوار بود براي ساكنان خسته شهر مخصوصا مرداني كه به تازگي لباس نظامي را از تن درآورده بودند، سرگرمي جذابي ايجاد كند. آن روز بيش از 50 هزار نفر طي 4 روز مسابقه به كوكورا رفتند و مجموعا 19.73 ميليون ين شرط‌بندي كردند. كيرين كه مي‌توان آن را «رقابت» و «چرخ» خواند به سرعت در شهرهاي ديگر گسترش يافت. اما تاريخ اوليه اين رشته با خشونت، نژادپرستي و شرط‌بندي‌هاي غيرقانوني با همكاري گروه‌هاي ياكوزا عجين شده است. در آن سال‌ها گروه‌هاي بسياري از زنان و معلمان براي محافظت از كودكان‌شان در برابر اعتياد به قمار با مراكز دولتي تماس مي‌گرفتند. بيش از 70 سال بعد، كيرين به دليل ارتباط با قمار هنوز حساسيت‌هايي را برمي‌انگيزد.
دوچرخه‌سواران حرفه‌اي ژاپن از رقابت‌هاي داخلي كيرين مبالغ هنگفتي را به جيب مي‌زنند. با اين حال آنها در برابر رقباي بين‌المللي كمي با مشكل مواجه مي‌شوند. نمود اين مساله را مي‌توان در مسابقات كيرين در المپيك ديد. كشور ژاپن به عنوان بنيانگذار اين رشته از سال 2000 كه كيرين به المپيك تابستاني اضافه شده تنها به يك مدال برنز دست پيدا كرده است. اين مدال را كيوفومي ناگاي در المپيك 2008 پكن به دست آورد. حال سرمربي تيم كيرين ژاپن قصد دارد براي سال آينده برنامه‌ريزي ويژه‌اي داشته باشد و اين ركورد بد را اصلاح كند. وتو، دوچرخه‌سوار بازنشسته فرانسوي و سرمربي تيم ژاپن كه در رقابت‌هاي پيست شركت داشت پس از يك جلسه تمريني در ايزو ولوودروم، محل برگزاري مسابقه گفت:«هدف اصلي براي من و ساير دوچرخه‌سواران اين است كه در مسابقات المپيك خوب باشيم. من هميشه به شاگردانم در تيم ملي ژاپن مي‌گويم كه اين يك ورزش ژاپني است و شما بايد آن را به خانه‌اش برگردانيد.»
دو نفر از دوچرخه‌سواران تيم وتو يعني يوداي نيتا و يوتا واكيموتو در رقابت‌هاي جايزه بزرگ به همراه يوكا كوباياشي، كه در بين برندگان مسابقات زنان قرار دارد، به رقابت مي‌پردازند. وتو مي‌گويد:«دوچرخه‌سواران من در تيم المپيك واقعا خاص هستند. آنها اين كار را براي پول نمي‌كنند. در كشورهاي ديگر مثل چين طلاي المپيك راهي است براي رسيدن به پول اما اينجا مهم نيست. دوچرخه‌سواران از شركت در مسابقات كيرين سالانه به اندازه كافي پول درمي‌آورند. نيتا كسي است كه از كودكي روياي المپيك را در خواب مي‌ديده.»
كيرين بين‌المللي كه در آن دوچرخه‌سواران قبل از رسيدن به خط پايان پشت سر موتورسوار مسيري به طول 250 متر را 6 بار طي مي‌كنند براي نخستين بار در سال 2000 و از شهر سيدني به المپيك راه يافت. 12 سال بعد و در لندن زنان نيز توانستند در اين مسابقات حاضر شوند. اولين زن برنده كيرين المپيك ويكتوريا پندلتون از بريتانيا بود.
برخي از كارشناسان عدم موفقيت ژاپن را به اختلاف قوانين بين‌المللي و نسخه داخلي نسبت مي‌دهند. ضربه زدن به سر و شانه حريف بخشي از فرآيند كيرين در ژاپن است. ورزشكاران از ابتداي دور 500 متر مي‌توانند اين كار را انجام دهند. تطبيق با اين قوانين براي رسيدن به درآمدهاي ميليوني باعث شده است بسياري از جوانان از شكل مسابقات بين‌المللي فاصله بگيرند. كوهي گونجي كه در 11 ماه نخست سال 480 هزار پوند برنده شده است براي نخستين بار در مسابقات گرندپري حضور دارد اما او نيز مثل خيلي از دوچرخه‌سواران نخبه ژاپني سوداي رسيدن به المپيك را ندارد. گونجي در مصاحبه‌اي كه سال پيش انجام داده بود، گفت: «دوچرخه‌سواران زيادي را مي‌شناسم كه براي آماده‌سازي المپيك تلاش مي‌كنند كه اين باعث مي‌شود، وقت زيادي از آنها گرفته شود. من آنها را تشويق مي‌كنم اما اين رويه من نيست.» اين در حالي است كه با هدايت وتو و دستيارش جيسون نيبلت، ورزشكاران ژاپن در سال‌هاي اخير موفقيت‌هاي بين‌المللي خوبي كسب كردند. تومويوكي كاواباتا در سال گذشته بعد از ربع قرن مدال جهاني كيرين براي ژاپن به ارمغان آورد. همچنين يوتا واكيموتو و توموهيرو فوكويا و يوشتاكو ناگازاكو موفق به كسب عنوان اسپرينت آقايان در جام جهاني شدند.
جايزه بزرگ يكي از معدود مواردي است كه توجه كانال‌هاي تلويزيوني را به خود جلب مي‌كند. اين ورزش در سال‌هاي اخير اقدام به مدرن‌سازي نيز كرده است. يكي از اين اقدامان لغو ممنوعيت حضور ورزشكاران زن بود كه در سال 1967 وضع شده بود. وتو مي‌گويد:«من طمعكاري موجود در اين ورزش حرفه‌اي را درك مي‌كنم. من امسال در تاجيكاوا جزو تماشاگران گرندپري خواهم بود. من 3 سال پيش از آمدن به ژاپن از مسابقه جايزه بزرگ مي‌دانستم اما شما هرگز نمي‌توانيد واقعيت آن چيزي كه در اينجا حضور دارد، از جو وحشتناك و ديوانگي، را درك كنيد تا اينكه خودتان از نزديك ببينيد. بنابراين من خوشحالم كه بعضي از اعضاي تيم ملي ژاپن در اين مسابقات حضور دارند؛ نه براي پول بلكه به اين دليل كه خودشان را تحت فشار زيادي قرار بدهند. وقتي تماشاگران دور شما فرياد مي‌زنند، شما نمي‌توانيد براي آمادگي المپيك چيزي از آن بهتر داشته باشيد.»