تغيير نقش روسيه در سوريه
ترجمه: هديه عابدي
به رغم تلاش‌هاي زياد روسيه براي حل بحران سوريه در سال‌هاي گذشته، ممكن است نقش اين كشور در درگيري سوريه در سال جديد ميلادي با چالش‌هايي مواجه شود.
وب‌سايت خبري «مسكو تايمز» در مقاله‌اي نوشت: با توجه به كاهش احتمال تغيير رژيم در سوريه، بهره‌برداري ايران از مزاياي نفوذ گسترده خود در اين كشور و افزايش رقابت ميان تهران و مسكو، ممكن است روسيه براي حل و فصل سياسي بحران سوريه به شيوه خود با برخي دشواري‌ها روبه‌رو شود.
خطر وقوع عمليات نظامي در ادلب، مشكلات حل نشده درباره پناهندگان و گسترش درگيري‌ها در ليبي مي‌تواند پيچيدگي‌هاي جديدي در روابط ميان روسيه و تركيه ايجاد كند و با وجود اين بعيد است كه اين دو كشور رويكرد سرد خود را تغيير دهند. روسيه ممكن است در نهايت نتواند به همه اهداف اعلام شده خود در سوريه دست يابد. اگرچه مسكو از حل و فصل سياسي بحران در سراسر سوريه پشتيباني مي‌كند اما بودجه زيادي را نيز به دژ نظامي استراتژيك خود در منطقه لاذقيه اختصاص داده است.
مقامات روس از زمان آغاز حملات هوايي در تلاش بوده‌اند از پاسخ به اين سوال كه آيا هدف نهايي كشورشان بازپس‌گيري مناطق اشغالي و بازگشت به مرزهاي پيش از جنگ سوريه است يا خير طفره روند. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در ماه ژوئن سال گذشته ميلادي در حالي كه بر نياز به تثبيت شرايط در سوريه تاكيد مي‌كرد، گفت موفقيت‌هاي كشورش در سوريه فراتر از انتظارات او بوده است. سخنان او اين سوال را در ذهن مخاطبان ايجاد مي‌كند كه آيا مسكو واقعا خواستار مصالحه در دمشق است؟نظاميان روسيه پس از بازپس‌گيري مناطق مختلف سوريه، كنترل مستقيم آن را به دمشق مي‌سپارند. به ادعاي اين رسانه، نفوذ تثبيت شده ايران در سوريه و برخي اختلافات ميداني نشان‌دهنده وجود فاصله ميان توافقات منعقد شده در سوچي و آستانه و سياست‌هايي است كه در عمل اجرا مي‌شود. باور اين موضوع سخت است كه تصميم‌گيرندگان روس از اين فاصله و اثرات بالقوه بلندمدت آنها بر امنيت داخلي بي‌اطلاع باشند. احتمالا روس‌ها در قبال اين موضوع سكوتي استراتژيك در پيش گرفته‌اند. با توجه به اينكه ثبات پايدار در سوريه براي روسيه اهميتي حياتي دارد، واقعيت‌هاي ميداني پس از جنگ، روسيه را بر سر يك دوراهي قرار مي‌دهد: آيا بايد به بشار اسد براي اجراي اصلاحات سياسي فشار آورد يا بر منطقه لاذقيه تمركز كرد؟ تلاش‌هاي ديپلماتيك فعال و سرمايه‌گذاري‌هاي گسترده نشان‌دهنده اين است كه ثبات سياسي دمشق و احياي دوباره سوريه در نگاه همسايگان از اركان منافع بلندمدت روسيه است. اين رسانه مدعي شد: مسكو دوست دارد در دوران پس از جنگ از سكولاريسم محافظت كند، نوعي قدرت غيرمتمركز را پياده كرده و فراگيري سياسي را تقويت كند. با اين حال اين اهداف به طور فزاينده‌اي از سوي ايران و بشار اسد، رهبر سوريه كه تمايلي به تغيير ندارد به چالش كشيده مي‌شود. در حالي كه 4 سال پيش حفظ اسد در قدرت در هاله‌اي از ابهام قرار داشت اما اين حكومت اكنون مقاوم‌تر و داراي انعطاف‌پذيري كمتري است.
«مسكو تايمز» نوشت: مسكو مي‌تواند، فشار بيشتري اعمال كرده و تغييرات سياسي به وجود آورد و نفوذ ايران را به وسيله گروه وفاداران رسمي خود از بين ببرد. اما اين خطر وجود دارد كه اين نظام احيا شده و از كنترل خارج شود و افزايش رقابت با تهران مي‌تواند، اتحاد فعلي را به چالش بكشد.
اين رسانه افزود: به رغم نفوذ مسكو بر حكومت سوريه، رقابت آن با تهران است. ايران اخيرا با افزايش سرمايه‌گذاري‌هاي خود كنترل بخش‌هايي از بندر لاذقيه را به دست آورده و اين كار را با برنامه‌ريزي براي ساخت يك نيروگاه 460 ميليون دلاري و امضاي چندين قرارداد پرسود انجام داده است. ايران، سوريه را بخشي از «محور مقاومت» دانسته و با هر تغييري در سيستم سياسي اين كشور مخالفت مي‌كند. ترور فرمانده ارشد نظامي ايران (شهيد) قاسم سليماني به دست امريكا ممكن است، تهران را به سوي تقويت حضور خود در سرزمين شام سوق دهد.
بر اثر اين اتفاق روسيه در نهايت مجبور به انتخاب ميان اعمال فشار براي ايجاد تغييرات سياسي يا دور ماندن از صحنه سياسي پرآشوب سوريه مي‌شود. پيشرفت‌هاي اخير دولت اسد در ادلب و تصميم آنكارا مبني بر ارسال نيروهاي نظامي به ليبي نشان‌دهنده امكان به وجود آمدن پيچيدگي‌هاي غيرمنتظره در روابط است. تركيه همچنان درباره نفوذ يگان‌هاي مدافع خلق(ي‌پ‌گ) در سوريه و عدم تمايل اسد به اسكان پناهندگان نگران است. آنكارا تلاش مي‌كند با تهديد به استفاده از نيروهاي نيابتي خود و افزايش حضور نظامي در ليبي، جلوي اجراي يك عمليات گسترده نظامي از سوي ارتش سوريه در ادلب را بگيرد چراكه اين عمليات باعث آوارگي ميليون‌ها نفر و سرازير شدن آنها به تركيه مي‌شود.با احتمال جهت‌گيري مخالف روسيه و تركيه و ارايه راهكارهاي متفاوت براي حل بحران، پرونده ليبي مي‌تواند تاثير بيشتري در مبادلات ديپلماتيك آينده كشورهاي اطراف سوريه داشته باشد. روسيه معتقد است كه هدف نهايي تركيه ايجاد يك منطقه حائل در امتداد مرز خود با سوريه است تا در برابر نيروهاي نظامي كرد و موج جديد پناهندگان از خود محافظت كند. بدون چنين محافظتي اعتبار داخلي اردوغان به خطر مي‌افتد و حزب او را با مشكل روبه‌رو مي‌كند. به ادعاي «مسكو تايمز» اگرچه روسيه براي حل تدريجي مساله ادلب در تلاش است و نمي‌خواهد تركيه دوباره به نمايندگان خود نيرو ببخشد به همان ميزان نيز خواستار ادامه كار با دولت فعلي است و همان قدر در مذاكره قابل پيش‌بيني عمل مي‌كند.مسكو همچنين مي‌داند كه اقدامات آنكارا به دليل احتمال تحريم‌هاي اقتصادي از سوي دولت ترامپ محدود شده است. در مقابل تركيه نيز مي‌داند با تقويت نفوذ ايران و اصرار اخير آن بر انجام اقدامات سريع‌تر و قاطع‌تر عليه تروريست‌ها، روسيه با چالش‌هايي روبه‌رو مي‌شود. مي‌توان انتظار گسترش مناطق حائلي را داشت كه الگوهاي مشابه عملي و موقعيتي مبادله را دنبال مي‌كنند.تحولات در سوريه ممكن است نشان‌دهنده اهداف بلندمدت روسيه در خاورميانه باشد، اهدافي كه هنوز نامشخص هستند.با وجود بسياري پيش‌بيني‌ها كه ادعا مي‌كنند مسكو بيشتر به تقويت دسترسي منطقه‌اي و تعديل روابط آشفته خود با غرب علاقه دارد، نتيجه مبادلات ديپلماتيك و اتفاقات در حال وقوع در سوريه مي‌تواند آزمايشي براي اهداف واقعي مبارزات نظامي باشد.