لزوم تغيير در رويكردرياض
اما از اكنون مي‌توان ديد كه اختلاف‌نظرها و دودستگي‌هايي درون دربار سعودي شكل گرفته است كه رويكرد واحد آنها درقبال جمهوري اسلامي ايران و منطقه را به چالش كشيده است. علي‌رغم تحولات احتمالي در دربار عربستان‌سعودي، همچنان دستگاه حاكميت سعودي به موفقيت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا به‌ويژه در سياست فشار حداكثري به جمهوري اسلامي ايران، اميدوار است. اما واضح بود كه اميدواري رياض به واشنگتن هم دچار نوساناتي مي‌شود، به‌ويژه بعد از اقدام تروريستي امريكا عليه مقام‌هاي ارشد نظامي جمهوري اسلامي ايران و جمهوري عراق، عربستان‌سعودي نگران شد و زماني كه موضع واحد همه گروه‌هاي مقاومت در منطقه را مبني بر انتقام خون شهداي عمليات تروريستي ارتش امريكا مشاهده كرد، پيام‌هايي به تهران براي كاهش تنش ارسال كردند. همان‌گونه كه وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران، محمدجواد ظريف روز گذشته در مونيخ اعلام كرد، عربستان‌سعودي پيامي با مضمون آمادگي براي گفت‌وگوي فوري به ايران ارسال كرد. اما علي‌رغم جواب مثبت تهران، بعد از عمليات نظامي ايران عليه يك پايگاه نظامي امريكايي در عراق، رياض به اين تصور كه واكنش ايران به شهادت فرمانده ارشدش پايان يافته، بار ديگر به سياست توكل به كاخ سفيد بازگشت. در طول اين مدت، بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم صهيونيستي هم به شكل مستمر و دايم، به مسوولان نزديك به خودش در رياض و برخي ديگر از كشورهاي عربي، روحيه داده است و آنها را در استراتژي انتظار براي اقدام امريكا تشويق و حمايت كرده است. اما تصور دربار سعودي در مورد دايمي بودن شرايط موجود، در حال كمرنگ شدن است. رياض كم‌كم به اين نتيجه مي‌رسد كه استراتژي كنوني شكننده است. رياض با توسل به اين سياست تاكنون بدرفتاري‌هاي زيادي در مقابل كشورهاي منطقه انجام داده‌اند و از همكاري با همه طرف‌هاي منطقه‌اي خودداري كرده‌اند. اعتماد بيش از حد رياض به امريكا و رژيم صهيونيستي، با نگاه به شكنندگي شرايط، به‌تدريج كمرنگ مي‌شود. اتكاي بيش از حد دربار سعودي به ماوراء بحار، ممكن است به سرعت دستخوش تغييرات جدي شود. در همين هفته‌هاي گذشته، كنگره امريكا طرح استيضاح رييس‌جمهور امريكا را بررسي كرد و دونالد ترامپ تا آستانه بركناري از قدرت پيش‌رفت. بعد از آن بود كه كنگره امريكا، قطعنامه محدوديت اختيارات جنگي رييس‌جمهوري در برابر ايران را تصويب كرد. همه اين رويدادها درحالي رخ مي‌دهد كه دونالد ترامپ 9 ماه ديگر بايد در مقابل آزمون بزرگ انتخابات قرار گيرد؛ انتخاباتي كه ممكن است باعث شود سياست‌هاي كاخ سفيد به شكل بنيادين دچار تغيير شود، كمتر از دو هفته ديگر هم در سرزمين‌هاي اشغالي فلسطين، انتخاباتي براي تعيين نمايندگان پارلمان جديد رژيم صهيونيستي برگزار مي‌شود كه باز هم مي‌تواند يكي ديگر از حاميان سياست خارجي سعودي را تغيير دهد. در چنين شرايطي، رياض سياست خارجي خود را اسير امواج سهمگين تغييراتي مي‌بيند كه بر اثر اتكاي بي‌پرواي آنها به دولت‌هاي خارجي ايجاد شده است. همزمان با اين تحولات بالقوه و بالفعل در امريكا و رژيم صهيونيستي، دولت عربستان‌سعودي، با متغيرهاي ديگري هم مواجه است. همه‌گيري ويروس كروناي جديد در يك استان چين، باعث شده كه مصرف انرژي در بازارهاي جهاني كاهش پيدا كند. در شرايطي كه سعودي‌ها اصلي‌ترين تامين‌كننده نفت چين هستند، كاهش واردات نفت از سوي پكن، اثرات جدي اقتصادي براي آنها در پي خواهد داشت. در عين حال نگراني از همه‌گيري ويروس كرونا، به‌ويژه احتمال انتقال اين ويروس به خاك عربستان‌سعودي، مي‌تواند نگراني‌ها در مورد منابع مالي درآمدي ديگر دربار سعودي از حجاج و زائران را هم تحت‌تاثير قرار دهد. نوسان در سياست خارجي عربستان‌سعودي، به‌ويژه اقدامات ضدايراني را مي‌توان در رويكرد رسانه‌هاي وابسته به دربار سعودي ديد. روزنامه‌ها و رسانه‌هاي سعودي، گهگاه رويكردهاي تند و گزنده‌اي عليه جمهوري اسلامي ايران اتخاذ مي‌كنند و با انتشار مطالب تند و توهين‌آميز، مقام‌هاي جمهوري اسلامي ايران و حتي رهبر معظم انقلاب را هم هدف توهين‌ها و گزارش‌هاي خلاف واقع قرار مي‌دهند. اما گاهي شاهد هستيم كه بنا به رويكرد دربار، اين شكل از انتشار تبليغات ضدايراني در رسانه‌هاي سعودي ناگهان فروكش كرده و لحن نويسندگان و گزارش‌هاي اين رسانه‌ها به‌شدت تغيير مي‌كند. اين تغيير لحن و نوسان در رويكرد سياست خارجي، در ماه‌هاي گذشته به‌شدت بسامد بيشتري پيدا كرده است و نشان مي‌دهد كه دربار سعودي، مدتي است سياست و رويكرد واحد در قبال ايران را از دست داده و دچار تزلزل در تصميم‌گيري و سياستگذاري شده است. شايد يكي از مهم‌ترين تحولات منطقه‌اي كه مي‌تواند سياست عربستان را تحت‌تاثير قرار دهد، رويدادهاي پيش رو در يمن است. حملات اخير عربستان‌سعودي و امارات‌متحده‌عربي و مزدوران تحت امرشان عليه مردم يمن، باعث شده تا احتمال شدت گرفتن مجدد شعله جنگ يمن بيش از گذشته افزايش پيدا كند. استمرار مساله يمن و جنگ عليه مردم يمن، يكي از آسيب‌پذيرترين ماجراجويي‌هاي سياست خارجي عربستان است كه به شكل گسترده‌اي مي‌تواند باعث تضعيف بيشتر جايگاه سياست خارجي سعودي شود، به‌ويژه اينكه رياض بيش از پيش از پشتيباني و دخالت مستقيم حاميان خارجي‌اش در يمن نااميد مي‌شود. متغير ديگري هم كه به تازگي در مساله سياست خارجي عربستان‌سعودي وارد شده است، مساله معامله قرن است. تا به امروز آنچه از سلمان بن عبدالعزيز پادشاه عربستان‌سعودي، در مورد اين طرح نقل شده است، نشان مي‌دهد كه پادشاه سعودي تمايلي به پذيرش اين طرح ندارد. هر چند وليعهد او، محمد بن سلمان، ممكن است به دليل روابطش با طراحان معامله قرن، سيگنال‌هايي مبني بر آمادگي عربستان براي پذيرش آن بدهد يا محمود عباس، رييس تشكيلات خودگردان فلسطيني، تحت فشار شديد رژيم صهيونيستي و امريكا، مجبور به عقب‌نشيني‌هايي بشود، اما تا آنجايي كه از لحن و نقل قول‌هاي پادشاه سعودي مي‌توان برداشت كرد، سران سعودي، مخالف چنين طرحي هستند. مخالفت با اين طرح، متغير ديگري است كه ممكن است در حمايت بلاشرط امريكا از رياض و اتحاد با دولت ترامپ موثر باشد. همه اين عوامل و متغيرها باعث مي‌شود كه سعودي‌ها، مجبور باشند در شرايط شكننده منطقه، به دنبال رويكردي جديد در سياست خارجي باشند كه به احتمال زياد، به‌تدريج در ماه‌هاي آينده شاهد جايگزين شدن اين رويكرد در سياست خارجي عربستان‌سعودي خواهيم بود.