سخنراني منتشر نشده استاد شهيد مطهري(6)
سياست‌نامه| استاد شهيد آيت‌الله مطهري در بيان معارف و حقايق اسلامي، زبان گويا و قلم رساي خويش را به كار مي‌گرفت و برتري مكتب اسلام را بر مكاتب قديم و جديد برملا مي‌ساخت. مطلب زير گواه صادق اين مدعاست. استاد شهيد در اين مطلب، قوّت و استحكام منطق اسلام را در برابر مكتب هندي در موضوع خودسازي و مبارزه با نفس به خوبي نشان داده است. شايان ذكر است كه اين مطلب مشتمل بر دو جلسه سخنراني استاد مطهري در زمستان 1350 و بهار 1351 هجري شمسي است و بخشي از كتاب «انسان‌شناسي قرآن» را كه توسط انتشارات صدرا به چاپ رسيده است
تشكيل مي‌دهد.
سياست‌نامه متن اين دو سخنراني منتشر نشده از استاد مطهري را در چند شماره متوالي به مناسبت فرارسيدن سالروز شهادت آن مرحوم منتشر خواهد كرد. بخش ششم اين متن
به شرح ذيل است.
يوگا و غريزه جنسي
چهارم از اصول پرهيزكاري در يوگا -كه مورد قبول اسلام نيست- مهار ساختن اعضاي پنهاني يا به عبارت ديگر اعضاي تناسلي است، يعني پرهيز از شهوات و روابط جنسي. در اين كتاب مي‌نويسد:
امساك از شهوات و پرهيز از آميزش جنسي يكي از اصول مهم رياضت هندي است و يوگا معتقد است كه قوه شهواني يكي از منابع سرشار از نيرو است و آدمي با پرهيز از شهوات مي‌تواند اين نيروي غريزي را از مجراي طبيعي خود منحرف سازد و متوجه عالم روحاني بگرداند. غرض از روابط جنسي نه فقط دوري از شهوات يا تلطيف و اعتلاي غريزه جنسي است، بلكه مراد، كشتن، انهدام و از بن بركندن آن است. 20
اين، مطلبي است ضد زندگي و ضد انساني و اسلام هم به هيچ‌وجه آن را قبول ندارد بلكه اين همان چيزي است كه روانشناسي امروز آن را صددرصد رد كرده است. اين در واقع همان چيزي است كه امروز روانشناسي فرويديسم آن را طرد مي‌كند و مي‌گويد كه جلوگيري كردن از غريزه جنسي سبب از بين رفتنش نمي‌شود بلكه سبب تغيير مسير و انحراف مسير مي‌شود كه بعد به صورت عقده‌هايي در مي‌آيد و اين عقده‌ها احيانا ممكن است در يك مجراي ناصحيحي بروز پيدا كند و منشا بيماري‌هاي رواني ديگري بشود و به هرحال خودش از نظر علم امروز بيماري رواني است.
نظر اسلام درباره اين مساله درست در جهت ضد اين مطلب است يعني درست است كه اسلام براي اِعمال غريزه جنسي هم مانند هر غريزه ديگر به خاطر مصالح اجتماعي و مصالح ديگر محدوديت‌هايي قايل شده ولي محدوديت‌ها در اين حدود نيست كه قسمتي از نيروي اين غريزه صرف شده و قسمتي ذخيره بشود. اسلام به هيچ‌وجه طرفدار ذخيره نگه داشتن و ذخيره كردن اين نيرو نيست. در حدود آميزش‌هاي مشروع، يعني آنجا كه كسي همسر مشروعي دارد، تا حدي كه افراط و ضد طبيعت نباشد يعني در حدي كه طبيعت استعداد دارد، اسلام او را تشويق مي‌كند به اِعمالش كه هيچ چيزي نماند.
در ميان شهوات انسان، تنها شهوتي كه اعمالش از نظر اسلام نورانيت مي‌آورد و ذخيره كردنش تيرگي مي‌آورد شهوت جنسي است. خوردن اين‌طور نيست، كم خوردن بهتر است. غريزه جنسي اين طور نيست كه هرچه ذخيره بشود بهتر باشد. بله، يك وقت مساله بيماري است و آن تحميل كردن بر طبيعت است يعني انسان با محركاتي مثل موسيقي يا تنوعطلبي بخواهد طبيعت را از مقداري كه استعداد دارد بيشتر وادار كند. به قول سعدي:
به بي‌رغبتي شهوت انگيختــن به رغبت بود خون خود ريختن21
اين البته امري است كه از نظر اسلام هم، شهوتراني و شهوت‌پرستي ناميده مي‌شود ولي در حدودي كه طبيعت استعداد دارد، هيچ تشويق به ذخيره كردن نشده و بلكه اِعمال كردنش مستحب شمرده شده است.
يوگا و حرص دنيا
در يوگا يكي ديگر از شعب پرهيزكاري را تحت عنوان «عدم حرص» بيان كرده‌اند. مي‌گويند: «و آن نپذيرفتن و نگرفتن اشيايي است كه پس از پي بردن به آفات ناشي از آنان به وجود آيد و اين آفات عبارتند از اخذ، نگهداري، زوال، دلبستگي و آزار.»22
اين همان ترك دنيايي است كه مي‌گوييم اسلام قبولش ندارد. اينها وقتي مي‌گويند عدم حرص يعني انسان نبايد خودش را به مال و منال دنيا، چيزهايي كه بعد برايش مصيبت نگهداري و گرفتن و از دست رفتن و دلبستگي و از اين حرف‌ها به وجود مي‌آورد گرفتار كند؛ انسان از مال دنيا بايد به حداقلي كه مي‌شود، قناعت كند.
در مساله حب دنيا از نظر اسلام كه وارد بشويم خواهيم گفت كه اسلام در عين اينكه وابسته شدن انسان به مال و منال دنيا را محكوم مي‌كند ولي اصلِ داشتن و اخذ آن را محكوم نمي‌كند. اميرالمومنين مي‌فرمايد: و اعْلمُوا عِباد‌الله أنّ الْمُتّقِين ذهبُوا بِعاجِلِ الدُّنْيا و آجِلِ اْلآخِره.23 در اين زمينه ما روايات زيادي داريم و قرآن منطق عجيبي دارد.
بعضي گفته‌اند دنياي مذموم، حب دنياست و حال آنكه حب هم به معناي ميل، يك امر فطري و طبيعي است و نمي‌تواند امر بدي باشد. آدم بچه‌اش را دوست دارد؛ آيا بد است كه آدم بچه‌اش را دوست داشته باشد؟
قرآن همين محبت‌ها را جزو آيات و حكمت الهي ذكر مي‌كند: و مِنْ آياتِهِ أنْ خلق لكُمْ مِنْ أنْفُسِكُمْ أزْواجاً لِتسْكُنُوا إليْها و جعل بيْنكُمْ مودّه و رحْمه إنّ في ذلِك لآياتٍ لِقوْمٍ يتفكّرُون.24
قرآن مودت و رحمت ميان زوجين را جزو حكمت‌هاي خدا ذكر مي‌كند. چطور مي‌شود چنين چيزي بد باشد؟ اينها عواطفي است كه اگر بد بود، در همه افراد بشر آفريده نمي‌شد. همان‌طور كه هيچ عضو بدني، لغو و زايد آفريده نشده، هيچ عضو روحي هم زايد و لغو آفريده نشده است. پس آن چيزي كه بد است چيست؟ آن چيزي كه بد است همان است كه در آيه «زُيِّن لِلنّاسِ حُبُّ الشّهواتِ مِن النِّساءِ و الْبنين و الْقناطيرِ الْمُقنْطره مِن الذّهبِ و الْفِضّه و الْخيْلِ الْمُسوّمه و اْلأنْعامِ و الْحرْثِ ذلِك متاعُ الْحياه الدُّنْيا و‌الله عِنْدهُ حُسْنُ الْمآبِ»25 يا: «إنّ الّذين لا يرْجُون لِقاءنا و رضُوا بِالْحياه الدُّنْيا و اطْمأنُّوا بِها و الّذين هُمْ عنْ آياتِنا غافِلُون»26 آمده است.
رضايت دادن، آرام گرفتن و قناعت كردن به دنيا و خلاصه هدف قرار دادن آن، كه همه‌چيز انسان بشود دنيا، اين است آن دنيايي كه از نظر اسلام مذموم است. اين مطلب باشد تا جداگانه روي آن بحث كنيم.
بنابراين، عضو يا ركن اول از اركان هشت‌گانه يوگا پرهيزكاري است كه پنج شعبه داشت كه عبارت بود از بي‌آزاري، راستگويي، دزدي نكردن، پرهيز از شهوات و روابط جنسي و حرص نداشتن؛ هركدام به مفهومي كه ذكر كرديم.
پي‌نوشت:
20. همان، ص671
21. بوستان سعدی، باب6 حکایت5
22. همان، ص670
23. نهج‌البلاغه(صبحی صالح) ص383. [انسان‌های با تقوا، هم از دنیای زودگذر و هم از آخرتِ دیرپا بهره‌مند شدند.]
24. روم/21
25. آل‌عمران/ 14
26. يونس/ 7