سازمان دامپزشكي
و آگاهي‌بخشي در مهار كرونا
طاهر جمشيدزاده
نقش بارز و بي‌بديل آموزش درست و جامع در كنترل، پيشگيري و كنترل بيماري‌ها كه يكي از اصول سه‌گانه، كليدي و راهبردي سازمان دامپزشكي كشور براي مقابله با بيماري‌هاي مشترك انسان و دام است ساليان متمادي است كه به عنوان منشور تدوين شده راهبردي اين سازمان خدوم و پرتلاش كه سپر بلاي
۸۵۰ بيماري مشترك بين انسان و دام است در سرلوحه اهداف و كار سازمان دامپزشكي كشور كه از معاونت‌هاي مهم و كليدي وزارت جهاد كشاورزي بوده و هست؛ اين سازمان همواره بي‌هيچ دريغ، شائبه و ادعايي در مواقع بحراني و پيك حتي بيماري‌هاي انساني در اين راستا همكاري بين‌سازماني خود را به نحو احسن انجام داده و از هيچ كوششي براي تسكين آلام آحاد جامعه و به‌ويژه دامداران عزيز كشور كه بيماري‌هاي دامي نظير تب برفكي، تب مالت، تب كريمه كنگو و بيماري‌هاي انگلي خسارات زيادي به اين طيف پرتلاش كه سبد غذايي، پروتئيني و لبني كشور را فراهم، تهيه و توليد مي‌كنند فروگذاري نكرده و حتي غرامت لازم را همواره به دامداران محترم درخصوص بيماري‌هايي نظير بروسلوز، سل، مشمشه، هاري و لمپي اسكين در سنوات گذشته و ساليان متمادي در اين راستا پرداخت كرده است.
در رابطه با بيماري كرونا ويروس، اين مهمان ناخوانده كه چند هفته‌اي است كه به كشور عزيزمان جمهوري اسلامي ايران رخنه كرده و خوشبختانه از همان بدو ورود با اقدامات پيشگيرانه، آموزش جامع از طريق مديوم رسانه و صداوسيما به آحاد جامعه درخصوص بهداشت فردي و عمومي و شست‌وشوي مرتب دست‌ها با آب و صابون به مدت۲۰ ثانيه و استفاده از مواد ضدعفوني‌كننده نظير الكل سفيد، پد الكلي و آب ژاول براي ضدعفوني سطوح و همچنين همكاري بين‌ارگاني سازمان‌هاي متولي بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، سازمان دامپزشكي كشور، سازمان شهرداري‌ها و همياري‌هاي كشور، سپاه، ارتش و وزارت دفاع براي ضدعفوني شهرها و به‌ويژه كانون‌هاي بيماري كه تلفاتي هم داشته‌اند و موارد مثبت ابتلا به نسبت ديگر استان‌هاي كشور در آنها بيشتر بوده اين سازمان وظايف سازماني محوله و حتي فراسازماني خود را بي‌هيچ اهمال و قصوري انجام داده است.
كرونا ويروس‌ها RNA تك‌رشته‌اي دارند و طيف وسيعي از گونه‌هاي پستانداران و پرندگان را بيمار مي‌كنند. اين ويروس‌ها از عوامل اصلي ايجاد بيماري‌هاي تنفسي، گوارشي، آنسفالوميليت، هپاتيت، تورم پرده‌هاي سروزي و تورم عروق خوني در دام هستند. كرونا ويروس‌ها يكي از چند گروه ويروس سرماخوردگي انسان هستند. بيشتر كرونا ويروس و همچنين كوويد۱۹ گرايش مشخص و قابل‌توجهي به سلول‌هاي اپيتليال دستگاه تنفس و دستگاه گوارش دارند. به‌طور كلي آنها موجب عفونت‌هاي پنهاني در بالغين ولي بيماري‌هاي شديد در نوزادان يا دام‌هاي جوان مي‌شوند. كرونا ويروس‌ها موجب بيماري‌هاي تنفسي، گوارشي و عصبي در خرگوش، ميمون، رت و گونه‌هاي ديگر مي‌شوند. اين ويروس‌ها و‌كوويد۱۹ را كرونا ويروس مي‌نامند، زيرا پيلومرهاي چماقي شكل بزرگي به صورت غيرمعمول از غشاي آنها بيرون زده و شكل تاج خورشيد به آنها داده است؛ كرونا ويروس‌ها در دامپزشكي و در دام‌ها موجب بيماري‌هاي تنفسي، گوارشي، عصبي، سرماخوردگي، گاستروآنتريت، هپاتيت، آنسفالوميليت، بيماري تحليل برنده، تراكئوبرونشيت و نفريت در خرگوش، ميمون، رت، پستانداران و طيور مي‌شوند.
خانواده كروناويريده «Coronaviridae» فقط داراي جنس كروناويروس «Coronavirus» است كه آن‌هم به ۴ گروه آنتيژني تقسيم مي‌شود. ويروس‌ها واجد بعضي واكنش‌هاي متقاطع آنتيژني هستند و يك گونه از ويروس چند سروتيپ دارد. دام‌هاي ايمن به يك سروتيپ نسبت به سروتيپ‌هاي متفاوت همان ويروس حساسند. تمام مراحل تكثير ويروس كرونا در سيتوپلاسم صورت مي‌گيرد و نسبتا كند طي مي‌شود. به دنبال انجام مراحل جذب، نفوذ و انداختن پوشش ويروس، مولكول RNA ويروس مستقيما ترجمه مي‌شود، يكي از محصولات آن نوعي پليمر از RNA است كه بعدا يك رشته كامل RNA سنس منفي را رونوشت‌برداري مي‌كند و در ادامه روند تكثير از اين الگو تحت ژنوم‌هاي پيام‌آور (mRNA) به صورت رديف‌هاي مجزا «Nested set» با انتهاي مشترك ۳ توليد مي‌شود. رشته كامل RNA سنس منفي از روي RNA ويريون رونوشت‌برداري مي‌شود. از اين الگو تعداد زيادي پيام توليد مي‌شود و در قسمت ۵ انتهايي كه رديف‌هاي يكسان دارد جهت ترجمه استفاده مي‌شود. بلوغ از راه جوانه زدن به داخل رتيكولوم اندوپلاسميك و سيسترن گلژي انجام مي‌پذيرد و ويريون از راه اگزوسيتوز آزاد مي‌شود. در ماه‌هاي آخر فصل زمستان آلودگي به ويروس كرونا كه به شكل تنفسي «تنگي نفس» بروز مي‌كند شايع‌تر است؛ زيرا در اين زمان به دليل برودت و سرماي افراد در كنار هم در اماكن محصور كار مي‌كنند دقيقا شبيه همان ابتلاي كارگران چيني در ووهان كه در يك مجتمع محصولات غذايي دريايي كار مي‌كردند با وجود اين اشاعه بيماري حتي تا ارديبهشت و خرداد هم ممكن است به درازا بينجامد كه البته با شكست و تغيير فصل چون عفونت‌زايي ويروس در برابر حرارت پايدار نيست ضعيف شده به مرور و گرم‌تر شدن هوا از بين مي‌رود؛ كروناويروس با تب ناگهاني بالاي ۳۸ درجه، سرفه، افزايش حركات تنفسي، تنگي نفس، تورم مخاطات بيني و كسلي مشخص مي‌شود؛ در موارد شديد كه معمولا منجر به فوت مبتلايان مي‌شود گاهي اوقات تورم برونشيول‌ها، ادم بينابيني و آمفيزم ريوي هم مشاهده مي‌شود كه در عكس‌هاي راديولوژي از ريه‌هاي مبتلايان واضح و مشهود است و به همين خاطر پس از آنكه تست موارد مشكوك به كرونا به صورت قطعي توسط مراجع ذي‌صلاح وزارت بهداشت و انستيتو پاستور مثبت اعلام شد از مبتلايان با دستور پزشك متخصص و كادر درمان براي سير تكاملي بيماري و درمان لازم X-Ray گرفته مي‌شود كه در موارد پيشرفته برونكوپنوموني عارض شده و به دارو درماني جواب داده نمي‌شود و بعضي از بيماران يعني 2درصد آنها بر اثر آن مي‌ميرند، به همين علت عده‌اي معتقدند كه احتمالا بعضي از انواع خوراك‌هاي دريايي كارگران چيني در مجتمع غذايي در ووهان را مستعد ابتلا به عفونت كرده باشد، چراكه آنها سوپ مار كبري استفاده كرده بودند و غذاي اين مارهاي پرورشي خفاش بوده است و همان‌طور كه مي‌دانيم يكي از غذاهاي اصلي اين دسته از مارها در طبيعت هم به واسطه فراواني اين پرنده‌هاي پستاندار در طبيعت خفاش است كه چندي پيش پاي مورچه‌خوار هم به وسط كشيده است و ديروز عصر هم پژوهشگران و دانشمندان اولين مورد ابتلاي يك قلاده سگ را به ويروس كرونا اعلام كردند. به‌طور كلي ميزان ابتلا به بيماري ۸۰درصد ولي مرگ و مير ناشي از آن ۲درصد است. ظاهرا عفونت ناشي از ويروس كوويد۱۹ كه نوعي بيماري نوپديد و نوظهور است در موارد حاد و تنگي نفس و تشديد بيماري موجب پنوموني، ادم ريوي بينابيني، آمفيزم و مرگ مبتلايان مي‌شود. سرفه و عطسه از طريق آئروسول‌ها و ذرات آلوده دستگاه تنفس هنگام عطسه و سرفه به سرعت در محيط پخش مي‌شود به همين دليل توصيه اكيد و جدي شده است كه هنگام عطسه و سرفه ماسك بزنيد يا با دستمال و در صورت نبود اين موارد آرنج خويش را تا كرده و با پوشش پيراهن و لباس خود جلوي پخش شدن ريزقطره‌ها را هنگام عطسه و سرفه بگيريد. براي كنترل بيماري علاوه بر اقدامات پيشگيرانه و به‌خصوص رعايت اصول بهداشت فردي و عمومي، قطع سيكل انتقال ويروس شامل عدم روبوسي و دست دادن، ممانعت و جلوگيري از رفت‌وآمد بيماران و قرنطينه آنها در داخل نشدن به جمعيت سالم، عدم شركت در اجتماعات و رفت‌وآمد در اماكن شلوغ، كنسرت‌ها، بازي‌هاي ورزشي، همايش‌هاي فرهنگي، زيارت بقاع متبركه، حذف جمعه‌بازارها و نمايشگاه‌هاي بهاره، حذف سفرهاي غيرضرور و ماندن در خانه و خودمراقبتي بايد به اين نكته توجه و اهتمام جدي داشت پنوموني و بيماري دستگاه تنفسي مبتلايان ناشي از مراحل حاد و پيشرفته كوويد۱۹غالبا ناشي از عوامل متعددي است كه اثر يكديگر را تشديد مي‌كنند؛ لذا پيش از مبادرت به هرگونه اقدامي بايد عامل اصلي بيماري را به دقت شناسايي و به تهيه واكسن لازم كه بيشتر از هر چيزي مبرم و حياتي است، اهتمام و كوشش فراوان كرد.
همچنين پيشنهاد مي‌شود براي پروسه درماني افرادي كه تست كروناي آنها و كيت تشخيص كروناي آنان به وسيله آزمايشگاه‌هاي معتبر وزارت بهداشت و انستيتو پاستور ايران مثبت اعلام شده است از داروي ريباويرين، آمانتادين و زاناميومير كه سه طيف داروي ويروس‌كش قوي هستند و به‌ويژه ريباويرين استنشاقي كه در درمان عفونت‌هاي شديد دستگاه تنفسي تحتاني ناشي از ويروس سن سيشيال تنفسي «RSV» به كار مي‌رود و آمانتادين هم كه به شكل كپسول است و براي پروفيلاكسي و درمان آنفلوآنزاي تيپA به‌كار مي‌رود و در صورتي كه اين دارو طي
۴۸-۲۴ ساعت پس از شروع بيماري كرونا ويروس به‌وسيله كادر درمان و پزشكان متخصص در
ICUمصرف شود، طول مدت تب و ساير نشانه‌هاي سيستميك به ويژه در دستگاه تنفس را كاهش داده و بهبود مي‌بخشد.