واكنش‌هاي تند وزارت بهداشت به ادعاهاي دولت چين درباره شيوع و مهار ويروس كرونا
شوخي تلخ
بنفشه سام‌گيس
سوم اسفند ماه، وزير بهداشت به لنز دوربين‌هاي سيما نگاه كرد و خطاب به مردمي كه در فراغت بعد از پايان كار روزانه، پاي تلويزيون‌هايشان نشسته بودند، گفت: «كرونا كم‌خطرتر از آنفلوآنزاست، نگران نباشيد.»
سعيد نمكي اين روزها خيلي گرفتار است. هر روز در جلسات ستاد ملي مقابله با كرونا شركت مي‌كند و تمام اولويت‌ها و ضرورت‌هاي غير از كنترل شيوع ويروس كرونا را از دستور كار خارج كرده است. در زماني مناسب – وقتي ويروس كرونا در قبرستان آرام گرفت - بايد از وزير پرسيد چطور روز سوم اسفند؛ روزي كه آمار ابتلاي كوويد19 در چين 5 رقمي شده بود و از مرز 81 هزار نفر گذشته بود و بيش از 3هزار و 200 نفر از اين تعداد مبتلا هم فوت كرده بودند، خوش‌بينانه و خونسرد، گفت: «نگران ويروس كرونا نباشند چون از آنفلوآنزا كم‌خطرتر است؟»
آيا اين خونسردي، با مناسبات و روابط ديپلماتيك ربط پيدا نمي‌كرد؟ همان روابطي كه حالا ابزار كوبنده‌اي به دست مخالفان دولت داده تا افشاي واقعيت‌ها درباره ادعاهاي آماري دولت چين از ماهيت اصلي و علمي اين ويروس چيني را به «اقدام عليه امنيت ملي و مخدوش شدن روابط برادري با دولت دوست؛ چين كمونيست» تعبير كنند ؟
آنهايي كه خواستار بركناري سخنگو شدند
بعد از 50 روز كه بوي اين سوغات چيني، هواي كل ايران را مسموم كرد، مسوولان وزارت بهداشت- غير از وزير- لبخندهاي خوش‌بينانه خود را فروخوردند و اين روزها، نگاه‌هاي هراس‌زده دارند و جمله‌هايشان، رنگ هشدار و نگراني گرفته است. به نظر مي‌رسد اين تغيير نگاه و موضع، متوجه افشاي واقعيت ادعاهاي دولت چين درباره اعلام آمار واقعي از تعداد مبتلايان و متوفيان كوويد19 ظرف 4 ماه گذشته باشد؛ آماري كه به زعم بسياري از اپيدميولوژيست‌هاي جهان، حداقل 10 برابر كمتر از اعداد واقعي گزارش شده است.
سخنگوي وزارت بهداشت عصر يكشنبه با جملاتي كه نقطه مقابل تمام اظهارات روزهاي پيشين تمام مسوولان وزارت بهداشت بود، واقعيت تكان‌دهنده‌اي را برملا كرد كه البته در هياهوي جدل‌هاي بي‌اساس از چشم بسياري از رسانه‌ها دور ماند. كيانوش جهانپور براي اولين‌بار اعلام كرد كه هر روندي كه مسوولان وزارت بهداشت ظرف اولين روزهاي پس از ورود ويروس كرونا به كشور و شيوع كوويد19 در پيش گرفتند به اتكاي ادعاهاي دولت چين بوده در حالي كه حالا و با گذشت 50 روز از ورود اين ويروس به كشور، معلوم شده كه اين ادعاها، از اساس قابل اعتماد و مطابق واقعيت نبوده است.
جهانپور، رفتار دولت چين با ايران و ساير كشورها در اطلاع‌رساني درباره ماهيت ويروس كرونا را «يك شوخي تلخ» قلمداد كرد و گفت: «بسياري در تمام جهان فكر كردند اين بيماري مثل آنفلوآنزا است و مرگ و مير كمتري دارد و همه موارد مبتني بر اطلاعاتي بود كه از چين گزارش مي‌شد و به نظر مي‌رسد چين شوخي تلخي در اين زمينه با همه دنيا انجام داد چون بسياري از داده‌هاي چين در مورد ويروس كرونا نادرست بود چنان‌كه يافته‌هاي ايران كه قابل اطمينان‌تر است، نشان مي‌دهد كه وخيم‌تر معرفي كردن آنفلوآنزاي نوع H1N5 نسبت به ويروس كرونا از سوي چين، خلاف واقعيت بود و حتي به نظر مي‌رسد آمارهاي چين درباره اپيدمي بيماري، يك شوخي تلخ بود و حالا هم اگر در چين گفته مي‌شود ظرف دو ماه توانستند اپيدمي را مهار كنند، بايد در اين باره بيشتر فكر كرد.»
ساعاتي پس از اين اظهارات، سفير چين در ايران، به خود اجازه داد كه با لحني نه‌چندان مودبانه، افشاي واقعيت توسط سخنگوي وزارت بهداشت را زير سوال ببرد و اين مسوول وزارت بهداشت را به بي‌اطلاعي از اطلاع‌رساني‌هاي دولت چين متهم كند. به دنبال اين نوشته‌ها كه توهيني آشكار توسط يك تبعه خارجي به يك هموطن ايراني بود، برخي وابستگان جناح‌هاي سياسي و حتي كاربران شبكه‌هاي اجتماعي هم در همراهي با سفير چين، از دولت و مردم آن كشور عذرخواهي كرده و خواستار بركناري كيانوش جهانپور از سمت سخنگويي وزارت بهداشت شدند و نقطه پايان بر اين داستان تلخ را هم سخنگوي وزارت امور خارجه ايران گذاشت كه با انتشار توييتي با اين جملات «دولت و ملت چين پيشگام مبارزه با ويروس كرونا و اعطاي كمك‌هاي سخاوتمندانه به ساير كشورها در اقصي نقاط جهان هستند.شجاعت، تعهد و حرفه‌اي‌گري چين در مهار كرونا شايسته تبريك است و ايران همواره قدردان چين در اين شرايط دشوار بوده است» از بابت اظهارات يك مسوول ايراني، از دولت چين عذرخواهي كرد.
به دنبال اين اتفاقات اما، جهانپور ديروز باز هم بر اظهارات خود به‌طور غيرمستقيم تاكيد كرد و بدون آنكه جملات پيشين خود را درباره ادعاهاي دولت چين تكذيب كند، صرفا از همراهي‌هاي دولت چين با ملت ايران قدرداني كرد اما با ذكر جملاتي شبيه به اظهارات عصر يكشنبه، دقيقا بر اين اصرار داشت كه: «يافته‌هاي قبلي، نتيجه را اين‌گونه مشخص كرده بود كه آنفلوآنزا ممكن است خطرناك‌تر باشد اما آنچه امروز مشخص مي‌كند اين است كه در مقايسه با آنفلوآنزا، انتقال كرونا و تعداد متوفي بسيار بالاتر بوده است. بنابراين ما معتقديم كه اين ويروس حداقل در كشور ما رفتار متفاوتي داشته است. آمارهاي آنفلوآنزا و كرونا بسيار معنا دارد. در اروپا شدت ويروس بيشتر است، بايد منتظر چنين رفتاري در امريكا هم باشيم.»
ادامه صحبت‌هاي جهانپور، به‌طور غيرمستقيم خطاب به تمام آن كساني بود كه ظرف دو روز گذشته، از درجات هرگونه تغيير در روابط ديپلماتيك با دولت چين، نگران شده بودند و از چيني‌هاي مدعي، عذرخواهي كرده بودند: «ما تلاش مي‌كرديم سياست را به سلامت گره نزنيم. به هرحال ما نمي‌توانيم جلوي تعابير و تفاسير ديگران را بگيريم. اما تلاش مي‌كنيم حوزه سلامت رنگ و بوي سياسي نگيرد. البته به معناي اين نيست كه سياست را نفهميم. بلكه سعي مي‌كنيم سياست را وارد كار ويژه خود نكنيم. از ديروز و در پي اظهارنظر بنده اين موضوع مطرح است؛ بايد اصول ديپلماسي را مدنظر قرار دهيم، اينكه افراد به اين نتيجه رسيدند كه ديپلماسي اهميت دارد باعث خوشحالي است.»
حالا از اين پس بايد منتظر بود كه هر چه از دروازه‌هاي ساختمان وزارت بهداشت بيرون مي‌آيد، رنگ و بويي از طعنه‌زني به شفاف نبودن ادعاهاي دولت چين داشته باشد.
ديروز در كانال تلگرامي وزارت بهداشت، يك اطلاعيه هشدارآميز با اين مضمون منتشر شد: «كوويد۱۹ خطرناك‌تر از آنفلوآنزاي فصلي است. اشتباه رايجي كه در ابتداي پاندمي كرونا مطرح شد، شباهت كروناي جديد با آنفلوآنزاي فصلي بود، در حالي كه اكنون اعلام شده، اين دو بيماري بسيار متفاوتند. تعداد افرادي كه يك بيمار مبتلا به آنفلوآنزا مي‌تواند مبتلا كند، ۱.۳ نفر است درحالي كه در بيماري كوويد ۱۹، يك بيمار مي‌تواند دو الي ۲.۵ نفر را بيمار كند. اين يعني در زماني كه يك بيمار آنفلوآنزا ۵۰ نفر را بيمار مي‌كند، يك بيمار مبتلا به كوويد۱۹، بيش از 2هزار نفر را مبتلا خواهد كرد. در عين حال دوره كمون بيماري كوويد۱۹ مي‌تواند تا ۱۴ روز باشد، اما در آنفلوآنزا دوره كمون بيماري بين يك تا دو روز است. همچنين مرگ و مير در بيماري آنفلوآنزا ۰.۱ درصد بوده، اما ميزان مرگ در بيماري كوويد۱۹، حدود يك تا سه درصد است كه به معناي ۱۰ تا ۳۰ برابر مرگ و مير بيشتر خواهد بود. از طرفي ايمني نسبي در جامعه در برابر آنفلوآنزا برقرار است و اين ايمني، گسترش بيماري را كاهش مي‌دهد، اما در مورد كوويد19 بايد گفت كه تقريبا تمام انسان‌ها مستعد ابتلا به اين بيماري هستند. به اين ترتيب ما با بيماري مشابه آنفلوآنزاي فصلي سر و كار نداريم. بيماري كوويد19، بسيار خطرناك‌تر است.»
مينو محرز؛ عضو كميته كشوري كوويد19 هم بعد از ظهر ديروز به ايلنا گفت: «ويروس كرونا ثابت كرده كه ميزان كشندگي و قدرت سرايتش به‌طور وحشتناكي بالاتر از گفته‌هاي چين است. از چين انتظار نمي‌رود آمار و اطلاعات دقيقي ارايه بدهد. در حال حاضر هم نتايج بسياري از مقالاتشان را پس مي‌گيرند. آمار و مطالعات آنها چندان درست نبوده و رفتار ويروس پس از آنكه در همه جاي دنيا شايع شد، نشان داد، مانند آنچه چين گزارش مي‌داده، نيست. دو احتمال وجود دارد؛ يا ويروس جهش پيدا كرده و قوي‌تر شده، يا آنها در ارايه اطلاعات كم‌كاري كرده‌اند. بايد ببينيم چه كسي اطلاعات درستي مي‌دهد؛ معلوم نيست كه مساحت شيوع، فقط شهر ووهان بوده باشد. ما نمي‌دانيم كه بيماري در چين مهار شده است يا خير؟ با سابقه‌اي كه از مطالعات علمي آنها داريم، مي‌دانيم كه به آمار‌هايشان هم نمي‌شود اتكا كرد. به هر حال آمار را چين مي‌دهد و كسي هم نيست كه برود در چين و مشاهدات را گزارش كند در حالي كه بيماري، وسعتي وحشتناك‌تر از گزارشات چين دارد.»
حالا فقط مانده وزير بهداشت كه دوباره به لنزهاي دوربين‌هاي سيما نگاه كند و خطاب به مردمي كه حالا به دنبال تعطيلي اجباري و الزامي هزاران بنگاه و كارگاه و مغازه و محل كسب به دليل جلوگيري از افزايش شيوع ويروس كرونا، پاي تلويزيون‌هايشان زمينگير شده‌اند بگويد كه اعتمادش به صداقت چيني‌ها نتيجه عكس داد چون هيچ يادش نبود كه دولتي كه بر سر آن يك ميليارد نفر حكومت مي‌كند، نه فقط براي حفظ ثبات و بقايش بر سر آن مردم همه‌چيز خوار، بلكه براي حفظ افسار بازاري به وسعت يك كره خاكي كه حالا لبالب از بنجل‌هاي چيني است، بايد ابزاري غير از صداقت و راستگويي در دست داشته باشد.
تا مدت نامعلوم در خدمت «كرونا» هستيم
ويروس كرونا به اين زودي‌ها از ايران نمي‌رود؛ نه از ايران، كه از هيچ كشوري نمي‌رود. دولت چين، يك جهان را با ادعاهاي غيرواقعي درباره كم‌خطر بودن ويروس كرونا و توانمندي مهار اپيدمي ظرف 60 روز فريب داد. دولت چين مي‌دانست كه با اين ادعاها چه به سر ساير كشورها خواهد آمد و به همين دليل هم در همان روزهاي آغازين شيوع ويروس در هر يك از كشورهاي جهان، فراخوان وزارت امور خارجه چيني بين مسافران چيني كه مقيم و شهروند كشورها نبودند دست به دست شد كه هشدار مي‌داد براي حفظ امنيت خودشان، حداكثر ظرف 48 ساعت به وطن خودشان برگردند و شنيده‌هاي «اعتماد» حاكي از آن است كه در اولين روزهاي اسفند، بيش از 800 دانشجو و تبعه چيني كه در ايران، اقامت موقت داشتند با دريافت اين فراخوان از دولت متبوع‌شان، با پروازهاي اختصاصي كه دولت چين برايشان تدارك ديده بود، ايران را ترك كردند. در حالي كه اولين روزهاي ورود ويروس به ايران، بسياري از چهره‌هاي سياسي سعي كردند با ژست‌هاي بشردوستانه، بر واقعيت انتقال ويروس توسط كارگران و دانشجويان چيني به ايران سرپوش بگذارند، مسوولان وزارت بهداشت- غير از وزير- چند روز قبل لازم ديدند اذهان عمومي را از شست‌وشوي مغزي به اصطلاح «بشردوستانه» نجات داده و خيال مردم را با گفتن واقعيت، يك بار براي هميشه راحت كنند. ششم فروردين ماه، عليرضا رييسي، معاون بهداشت وزير بهداشت در يك گفت‌وگوي رسانه‌اي اذعان داشت كه ويروس كرونا با اتباع چيني به ايران منتقل شده است:«از روز اولي كه موارد نخست بيماري را شناسايي كرديم، يك تيم اپيدمولوژي تحقيقات را شروع كردند و چون احتمال مي‌داديم منشأ اوليه بيماري از قم بوده كه به جاهاي ديگر نيز سرايت كرده، مشخص شد كه علت شيوع ويروس در قم، به صورت واضح كارگران و دانشجويان چيني ساكن استان بودند كه در بهمن ماه، بين كشور خود و ايران، تردد داشتند.»