كتابخانه
آيين جوانمردي
كتاب از دو بخش اصلي تشكيل يافته است. بخش نخست، ابتدا متضمن مطالبي در آيين جوانمردي است. افزون بر آن، نويسنده درباره فتوت‌نامه‌هاي فارسي اطلاعاتي به دست مي‌دهد، از جمله خاطرنشان مي‌كند: «فتوت‌نامه مشتمل بر مجموعه‌اي از اصول و قواعد شواليه‌گري معنوي است و همه رساله‌هاي آن از وجوه مشتركي برخوردار است، و گواه ديگري بر اين است كه شواليه‌گري پيشينه‌اي كهن دارد. مراد، بحث و جدل درباره به اصطلاح دعاوي و تاريخي يا ارايه اسناد و مدارك مضبوط نيست، بلكه منظور، بيان همت و حميت جوانمردانه گروهي است كه به تعهدات معنوي دست يازيده‌اند.» در بخش نخست همچنين هفت فتوت‌نامه معرفي و بررسي مي‌شود كه عبارتند از: فتوت‌نامه عبدالرزاق كاشاني، دو فتوت‌نامه از شهاب‌الدين عمر سهروردي، فتوت‌نامه نجم‌الدين زركوب تبريزي، فتوت‌نامه درويش‌علي بن يوسف كركهري، و فتوت‌نامه چيت‌سازان. مولف درباره اين فتوت‌نامه‌ها مي‌گويد: «انديشه غالب در همه اين رساله‌ها كه بايستي آن را سرچشمه فتوت شمرد، اهميت عهد و ميثاق، كيفيت آن، قلمرو نهاني اين عهد و ميثاق متاثر از سابقه و تاريخ آن است...». در بخش دوم نيز 19 مقاله از نويسندگان ايراني و خارجي درباره آيين جوانمردي و فتوت درج گرديده است.
فتوت‌نامه: تاريخ, آيين, آداب و رسوم به انضمام رساله فتوتيه
در بخش اول كتاب، تاريخ، آيين و آداب و رسوم فتوت - از آغاز تا زمان حاضر - بيان شده است. در بخش دوم نيز متن انتقادي رساله فتوتيه نوشته «ميرسيدعلي همداني» درج گرديده است. رساله فتوتيه با شرح و توضيح «اخي»، سپس معاني و مقاصد مسلك فتوت آغاز مي‌گردد؛ آن‌گاه مولف آداب و رسوم مهم اين آيين و اهميت سلسله خرقه فتوت را يادآور مي‌شود و ده قول از بزرگان فتوت و تصوف، و قولي جامع از حضرت علي(ع) درباره حقيقت و اصل فتوت نقل مي‌كند. وي همچنين اقوال مختلف فتوت را شرح مي‌دهد و درباره گروه‌هاي مختلف مردم و روح عبادات اسلامي مطالبي مي‌نويسد و در ضمن آن، اوصاف فتيان را بازگو مي‌كند. در ابتداي كتاب مي‌خوانيم فتوت و جوانمردي آييني است انساني كه ريشه در اعماق فرهنگ ايراني و اسلامي دارد و نياكان ما در پيش گرفتن و پيش بردن آن هميشه ايام و در طول تاريخ كهنسال خود كوشيده‌اند كه اين آيين، سيره و سيرتِ سرور و سالار جوانمردان، اميرمومنان، شاه مردان و سرحلقه عاشقان علي‌ابن ابي طالب عليه‌السلام است.
اين كتاب نوعي نگاه چندوجهي به مبحث جوانمردي است با عرضه حجم مفيدي از اطلاعات ضروري و حاشيه‌اي و تاريخي براي شناخت ابعاد اين موضوع مهم. كتاب حاضر افزون بر ديباچه، شامل 22 مقاله و گفت‌وگو مي‌شود كه در پنج بخش تنظيم شده است: بخش اول تاريخ و مسائل جوانمردي است با اين مقالات: نگاهي به فتوت، تاريخ فتوت بعد از عصر ناصر، جوانمردي و منابع تحقيق درباره آن، جوانمردي زنان، پيشواي جوانمردان و سرچشمه‌هاي تكوين آيين فتوت در تاريخ فرهنگ اسلامي. بخش دوم درباره فتوت‌نامه‌هاست با اين مقالات: فتوت‌نامه آهنگران، دو منبع براي تاريخ جوانمردي و فتوت، در مذهب ارباب فتوت، مرآه المروات ابن جعدويه و كتاب الفتوه اخي احمد اردبيلي.
سي فتوت‌نامه ديگر
نويسنده در كتاب حاضر به معرفي و تصحيح سي رساله ناشناخته از جوانمردان و قلندران و پيشه‌وران پرداخته است. در اين معرفي كه با تكيه بر نسخه‌هاي خطي موجود صورت گرفته، نام‌هايي چون: «رساله ندّافي»، «رساله صباغي»، «رساله ارشاد و كسوت»، «رساله سپاهگري»، «كسب‌نامه سقايي» و... به چشم مي‌خورد. شايان ذكر است يكايك اصطلاحات اهل فتوت و واژگان خاص پيشه‌هاي گوناگون در پي‌نوشت‌هاي كتاب توضيح داده شده است.
همچنين به جاي مقدمه، فهرستي از نسخه‌هاي خطي فتوت‌نامه‌هاي فارسي در صفحات آغازين كتاب آورده شده است. هدف از اين نوشتار آشنايي مخاطبان با فرهنگ عامه و نيز بررسي تاريخ اجتماعي ايران ذكر شده است. در بخشي از مقدمه كتاب آمده است: مطالعه اينگونه آثار بيش از هر منبعي ما را با تاريخ اجتماعي ايران، طبقات اجتماعي ايرانيان در طي تاريخ، روش زندگي، آداب و رسوم، طرز تفكر و انديشه، اخلاق و منش گذشتگان‌مان آشنا مي‌كند.