كتابخانه
تاريخ و فرهنگ جوانمردي
نور عرفان و شور جوانمردي، همواره دوشادوش يكديگر طي طريق مي‌كرده‌اند. معنويت ايراني از اين دو رود خروشان سيراب شده است. اين كتاب سرگذشت و اصول و منابع و اصطلاحات و فرهنگ جوانمردي را توصيف و تحليل كرده است و آگاهي‌‌هايي دقيق و همه‌جانبه را در اين موضوع با مخاطبان در ميان مي‌گذارد. جوانمردي و عياري جلوه‌اي از روح بلند و نجيب ايراني است كه به تداوم فضايل اخلاقي ميان همه طبقات اجتماعي مدد رسانده است. اين كتاب پنج بخش و 22 مطلب دارد؛ شامل مقاله، تصحيح متن، گفت‌وگو و كتاب‌شناسي. در اين كتاب مسائل و موضوعات متعددي ذيل عنوان جوانمردي مطرح شده است. از اطلاعات و مسائل اوليه و پايه در منبع‌شناسي كه به كار دانشجويان مي‌آيد تا مقاله‌هاي تحليلي دشوار نظير مقاله هانري كربن و كتاب الفتوه اردبيلي كه به درد متخصصان مي‌خورد. در بخش نخست كه شش مقاله دارد، خواننده با چند قلم و چند شيوه و از چند زاويه مختلف با تاريخ و تكوين و محدوده‌هاي ضروري براي فهم جوانمردي آشنا مي‌شود. در بخش دوم برخي فتوت‌نامه‌ها و نكاتي درباره آنها كه مهم‌ترين منابع در شناخت جوانمردي است، آورده شده است. بخش سوم شش مقاله خاص و متفاوت درج شده كه هر يك از جهتي به موضوع فتوت مربوط مي‌شود و در فهم ظرايف و مسائل آن موثر است.
«فتوت‌نامه‌ها و رسائل خاكساريه»
چاپ جديد كتاب «فتوت‌نامه‌ها و رسائل خاكساريه (سي رساله)» با مقدمه، تصحيح و توضيح مهران افشاري به تازگي توسط نشر چشمه منتشر و راهي بازار نشر شده است. چاپ پيشين اين كتاب در سال ۸۲ توسط پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي منتشر شده بود. چاپ دوم اين كتاب با تجديدنظرهاي مصحح و چند پيوست جديد نشر چشمه كه پيش از اين ۱۴ رساله در باب فتوت و اصناف و ۳۰ فتوت‌نامه ديگر را از افشاري منتشر كرده، به چاپ رسيده است. مهران افشاري رساله‌هاي موجود در اين كتاب را با استفاده از نسخه‌هاي خطي متعدد در ايران و خارج از ايران، گردآوري و تصحيح كرده است. كتاب پيش‌رو، دو بخش اصلي دارد كه به ترتيب «فتوت‌نامه‌ها» و «رسائل خاكساريه» هستند. مجموعه ۲ بخش كتاب، ۳۰ رساله را درباره فتوت يا جوانمردي، اصناف پيشه‌ور، باورها و آداب خاكساريه در بر مي‌گيرد. ابتداي كتاب، تصويري از دستخط عبدالحسين زرين‌كوب درباره تصحيح‌هاي مهران افشاري بر رساله‌هاي اين كتاب، درج شده است. مقدمه كتاب ۳بخش را در بر مي‌گيرد كه به ترتيب عبارتند از: آيين جوانمردي از ديرباز تا عصر حاضر، تاثير منش عياري در تصوف و آيين ملامتي، جوانمردي و قلندري و فرهنگ عامه ايران. صوفيان چون كسي را به مريدي مي‌پذيرفتند، سر او را مي‌تراشيدند و اين نشان توبه كردن آنان محسوب مي‌شده است. چنان‌كه در مناقب اوحدالدين كرماني هم ذكر شده است: گروهي قصد ايذاء شيخ اوحدالدين را داشتند، اما چون حسن خلق شيخ را در‌مي‌يابند، پشيمان مي‌شوند و دست ارادت به شيخ مي‌دهند و او آنان را «به حمام مي‌برد و سر مي‌تراشد و خرقه ترتيب داده، مي‌پوشاند...»
چهارده رساله در باب فتوت و اصناف
كتاب مشتمل است بر ديباچه، مقدمه، متن چهارده رساله با مدخلي بر هركدام، فهرست‌ها، واژه‌نامه، رساله‌ها همه از مولفان گمنام است و بار اول است كه چاپ مي‌شود. رساله نخست «فتوت‌نامه» نام دارد. اين رساله چند فصل است، از جمله فصلي «در بيان اصناف و حقيقت سيفي و قولي و شربي» كه از فتوت‌نامه نجم‌الدين زركوب التقاط شده و سرچشمه هر يك از سه «مذهب» فتيان مي‌پردازد: بنياد مرام سيفي «پهلواني» منسوب به اميرالمومنين، حقيقت قولي «سوگند جوانمردان با همديگر» و آيين شربي مسبوق به سنت پيغمبر عليه‌السلام «با اصحاب خود و اهل مكه بيعت فرمود، شربه‌اي شير با نمك خوردند كه عهد را نشكنند» فتوت در آغاز آيين مردان جنگاور و سپاهي پيشه بود و با گذشت زمان مجامع جوانمردان در شهرها گسترش يافت. جوانمردي با زهد و تصوف درآميخت و از اين پيوند آيين‌هاي قلندري و خاكساري پديد آمد. در قرن هفتم، نجم‌الدين زركوب در فتوت‌نامه خود اهل فتوت را به سه گروه تقسيم كرده است: سيفي، قولي و شربي. رساله به نثر ساده نوشته شده كه از زمان صفوي رايج شد. نقل مبسوط آيات و اخبار و احاديث عربي سيماي زهد و تصوف نوشته‌ها را پررنگ‌تر مي‌سازد. سبك رسالات همچنان از شيوه قديم فارسي متاثر است. محتواي رساله به ويژه از نظر زبان‌شناسي درخور مطالعه است. لغات و اصطلاحات كمياب در آن فراوان است و اين همه به طرزي مطلوب شناسانده شده است. متن با حروف سياه چيده شده، در حاشيه معني شده، و در واژه‌نامه پايان كتاب، با ارجاع به صفحه متن، تنظيم شده است.