تنش‌هاي مداوم تركيه و يونان
محمود فاضلي
تنش ميان دو كشور همسايه يونان و تركيه وارد مرحله جديدي شده است. شواهد نشان مي‌دهد دليل اصلي شدت گرفتن دور جديد اين تنش‌ها اقدام تركيه در انجام اكتشاف و استخراج نفت و گاز از درياي مديترانه و مناطق نزديك به جزاير يونان است. اردوغان رييس‌جمهور تركيه اخيرا اعلام كرده بود آنكارا همراه با دولت ليبي درصدد اكتشاف و توسعه نفت و گاز در ميادين مديترانه است و نخست‌وزير يونان نيز در نامه‌اي به اتحاديه اروپا هشدار داد اين رويكرد به بحران ميان دو كشور منجر مي‌شود.
يونان
به اعتقاد يونان حق اين كشور در چارچوب كنوانسيون حقوق درياها پيرامون فلات قاره، بدون لحاظ هيچ‌گونه محدوديتي اعمال مي‌شود. مواضع يونان در حقوق بين‌المللي پيرامون جزاير كاملا روشن است. ماده 121 كنوانسيون حقوق درياها صريحا پيش‌بيني كرده است تمامي جزاير صرف‌نظر از اندازه، همچون سرزمين اصلي داراي حقوق كامل در مناطق دريايي هستند. مواضع يونان در مورد فلات قاره، آب‌هاي سرزميني و منطقه انحصاري اقتصادي و مطابق با حقوق بين‌المللي است. آتن مدعي است تركيه بايد احترام بيشتري براي معاهده لوزان قائل شود. طرح موضوع «مناطق مبهم» در اژه، ممكن است نتايج برعكس براي تركيه داشته باشد. تلاش تركيه در ناديده گرفتن جغرافيا و همسايگانش و استناد به برداشت‌هاي تخيلي از مقررات حقوق بين‌المللي نتيجه‌اي نداشته و توسط جامعه بين‌المللي محكوم شده است.
آقاي پاناگيوتوپولوس، وزير دفاع يونان چندي پيش با اشاره به تشديد تنش‌ها ميان آتن و آنكارا، رفتار تركيه را بسيار تهاجمي خوانده و مدعي شده بود تنها راه براي يونان سوءاستفاده از تمامي گزينه‌هاي ديپلماتيك و از سوي ديگر اطمينان از افزايش بازدارندگي نظامي است، از همين‌رو آتن آمادگي تقابل نظامي با آنكارا را دارد. ارتش اين كشور تحركات فزاينده اخير از سوي تركيه را تحت نظر دارد. تنها راهي كه بتوانيم با اين رفتار مقابله كنيم استفاده از تمامي سلاح‌هاي ديپلماتيك و اطمينان از افزايش بازدارندگي نظامي است.
سخنگوي دولت يونان معتقد است از وقوع درگيري بين دو كشور نگران نيستيم و خود را براي مقابله با تمامي احتمالات آماده مي‌كنيم. در مرز زميني، خود را براي مقابله با اقدامات مشابه آماده كرديم. در آماده‌باش هستيم و جهت دفاع از حق حاكميت خود به هر اقدام لازمي دست خواهيم زد. از آنجا كه با كشوري همسايه هستيم كه دست به اقدامات تحريك‌آميز مي‌زند، ما بايد آماده باشيم تا با اين اقدامات مقابله كنيم. ديگر مقامات يوناني در سطوح مختلف نيز معتقدند اگر طرف مقابل حاكميت ملي كشورمان را زير سوال ببرد، آنچه تاريخ و وظيفه ملي ايجاب مي‌كند را انجام خواهيم داد. يونانيان به خوبي مي‌دانند با كساني كه به كشورشان تجاوز كنند، چه كار كنند. گروهي در يونان معتقدند تركيه درصدد است با تحريك يك درگيري نظامي محدود يا حادثه، يونان را به مذاكره سياسي بكشاند تا در اين مذاكرات به مواضع و اهداف خود مشروعيت بخشد.
يوناني‌ها معتقدند تركيه به دنبال تشديد تنش است تا بتواند از يونان امتياز بگيرد، اما آتن مصمم است مطابق با حقوق بين‌المللي از منافع خود دفاع كند و هرگز از حقوق خود صرف‌نظر نخواهد كرد و هيچ دولت يوناني نمي‌تواند حق حاكميت خود را به كشوري ديگر واگذار كند. حل و فصل اختلافات با تركيه بايد در قالب حقوق بين‌المللي و حقوق درياها باشد. اما نظريه ديگري در ميان شخصيت‌هاي اين كشور وجود دارد كه در يك درگيري نظامي محتمل بين دو كشور يونان «تنها» خواهد بود و نمي‌تواند بر حمايت هيچ يك از متحدان خود حساب كند. حتي اسراييل و مصر نيز تمايل به بستن درب همكاري با تركيه را ندارند. افكار عمومي مردم يونان نيز از گزينه «پاسخ نظامي» به تركيه حمايت مي‌كنند. طبق يك نظرسنجي 56 درصد مردم خواستار پاسخ نظامي يونان به اقدام تركيه عليه حق حاكميت كشور هستند و 40 درصد راه ديپلماتيك را ترجيح مي‌دهند.
تركيه
اردوغان در واكنش به سخنان وزير دفاع يونان كه از آمادگي نظامي يونان عليه تركيه سخن گفته بود با لحن جدي تاكيد داشت: «نمي‌تواني تركيه را تهديد كني. اگر حد و حدود خود را نداني، تركيه اقدام لازم را انجام مي‌دهد. يونان نمي‌تواند آرام بنشيند و حرف‌هايي مي‌پراند و اظهارات بي‌پايه بيان مي‌كند. اين چه كشوري است كه اين‌گونه صحبت مي‌كند؟ اين اظهارات را خطاب به تركيه بيان مي‌كند؟ با كي فكر مي‌كند طرف است؟ يونان بايد خود را جمع كند. بايد حد خودش را بشناسد. چنانچه حد خود را نشناخت، تركيه اينجاست تا به آن ياد دهد.» اردوغان با نشان دادن نقشه مناطق نزديك به جزيره يوناني كرت مدعي شد: «در اين نقشه حريم دريايي كه جزو اختيارات تركيه و ليبي است به تصوير كشيده شده است. هر فرد هوشمندي مي‌داند كه تركيه در اين منطقه كوچك‌ترين عقب‌نشيني نخواهد كرد. وقتي كشتي‌هاي حفاري تركيه وارد منطقه مورد نظر شدند، ناوچه‌هاي ما آنها را اسكورت خواهند كرد. كوچك‌ترين اشتباهي رخ دهد، پاسخ لازم را خواهيم داد.»
اما «خلوصي آكار»، وزير دفاع تركيه لحن ملايم‌تري در پيش گرفت و گفت: به لحاظ محاسباتي درست نيست كه يونان وارد جنگ با تركيه شود. تركيه سخنان اخير وزير دفاع يونان را يك خطاي لفظي تصور مي‌كند. يونان و ديگران در صورت نبرد با تركيه به خود آسيب مي‌رسانند. سخنگوي دولت تركيه نيز در واكنش به سخنان اخير وزير دفاع يونان گفته بود: «فقط اين را مي‌گويم كه چنين لطيفه‌هاي بدي نگوييد. ما اين سخنان را جدي نمي‌گيريم، اما چنين اظهاراتي نشان مي‌دهد كه شما براي لطيفه‌گويي‌هاي بد نيز هوش نداريد.» سفير تركيه در آتن نيز اعتقاد دارد آنكارا همچون گذشته، امروز نيز آماده است در مورد تمامي موضوعات مورد اختلاف، از جمله تحديد عادلانه مناطق دريايي، به راه‌حل‌هاي عادلانه، منصفانه و صلح‌آميز برسد.