29 خرداد ماه 91 بود كه عبدالله سروراحمدي در 63 سالگي از دنيا رفت. كمتر كسي است كه به موسيقي مقامي علاقه‌مند باشد و نام سروراحمدي و زخمه‌هاي دوتارش را نشنيده باشد. او خالق چند مقام بود و اوج‌هاي تازه‌اي به بعضي مقام‌ها افزود. هنرمند اصيل و چيره‌دستي كه نسبتش با موسيقي مقامي چنان بود كه حتي به اصطلاحات آن تعهد داشت.
عبدالله سروراحمدي در سال 1328 در تربت جام به دنيا آمد، او نوازندگي دوتار را از مادرش آموخت و بعد از آن حدود نيم قرن با اين ساز محشور بود. سازي كه او در ساخت آن هم دست توانايي داشت. زخمه‌هاي سروراحمدي جدا از اينكه دل و جان علاقه‌مندان وطني را با نواي سحرآميز دوتارش همراه مي‌كرد، وراي مرزهاي ايران هم آوازه داشت. طنين سازش در شهر دوسلدورف آلمان در برابر پاپ ژان پل دوم و نيز در جشنواره موسيقي آوينيون فرانسه گواه اين دلربايي‌اند.
سروراحمدي از كودكي با طنين دوتار بزرگ شد و صداي ساز او همچنان بعد از مرگش از اصالتي كه بر آن پاي مي‌فشرد، صيانت مي‌كند؛ 8 سال پس از خواب ابدي عبدالله سروراحمدي، جواد حياتي، فعال حوزه موسيقي فولكلور در گفت‌وگو با «اعتماد» از فنون، تكنيك‌ها، ويژگي‌ها و به طور كلي اهميت هنر او مي‌گويد. حياتي از فعالان و پژوهشگران موسيقي خراسان است و دانش‌آموخته پژوهش هنر كه در پايان‌نامه‌اش روي «سير تحول و تطور دوتار شرق خراسان در 100 سال اخير» به طور ويژه كار كرده است. حياتي در اين گفت‌وگو از چيزي به نام «تعصب» به موسيقي مقامي در وجود سروراحمدي مي‌گويد و بر اين باور است كه چنين تعصبي كه سبب صيانت او از اصالت موسيقي منطقه جنوب و شرق خراسان بود از تعهد اين استاد فقيد موسيقي مقامي مي‌آمد.
استاد سروراحمدي نزد چه كساني نوازندگي دوتار را آموخت و مهم‌ترين اجراهاي او در كجا بوده و آيا آثار ايشان ثبت و ضبط شده يا خير؟
استاد سروراحمدي يكي از نامدارترين اساتيد موسيقي منطقه خراسان است كه به گفته خودش آموزش موسيقي را در سن 10 سالگي و زير نظر مادر خود آغاز كرد. او پس از حدود نيم قرن فعاليت در حوزه موسيقي در 63 سالگي از دنيا رفت. تعدادي از آثار اين نوازنده برجسته كه چندين اجراي داخلي و برون‌مرزي از جمله در كشورهاي فرانسه، آلمان و چند كشور اروپايي ديگر داشته و آثار او توسط موسسه‌هاي ماهور و رسانه‌هاي تصويري منتشر شده و به دليل اهميت جايگاه ايشان در حوزه موسيقي مقامي خراسان، انجمن موسيقي ايران نيز چند اثر از او را ضبط كرده است.
سروراحمدي در 3 دوره از جشنواره بين‌المللي موسيقي فجر موفق به كسب مقام شده و در چند دوره نيز در كنار اساتيدي همچون حاج قربان سليماني به عنوان داور و مشاور حضور داشتند. همچنين يكي از سوابق ايشان حضور در جشنواره آوينيون فرانسه است كه در كنار حاج قربان سليماني و ساير اساتيدي كه از سراسر كشور دعوت شده بودند، نقش مهمي در معرفي موسيقي و فرهنگ كهن اين سرزمين ايفا كردند.
ويژگي‌هاي فني و تكنيكي استاد سروراحمدي و وجه تمايز نوازندگي ايشان با ساير اساتيد چه بود؟
چيزي كه ايشان را از ساير اساتيد ممتاز كرده بود، تعهد و تعصب او در صيانت از اصالت‌هاي موسيقي منطقه جنوب و شرق خراسان بود، تعصبي كه برگرفته از تعهد بود؛ شيوه‌هاي نوازندگي و ابتكاري استاد در تكنيك‌هاي نوازندگي همچون پنجه متفاوت و تكنيك‌هاي خاص دست راستش، زبانزد و مطرح بود. شايد بتوان گفت حدود 90 درصد آثار شرق خراسان در حوزه موسيقي فريادي يا همان چهاربيتي است كه از تكنيك ريزپنجه و تسلسل ريتميك ساز و به شكل جواب آواز انجام مي‌شود اما تكنيك ايشان در نوازندگي بيشتر در مقام‌هاست. استاد سروراحمدي در اجراي مقام‌هايي همچون نوايي، الله مدد، الله و ورد اعظم يا مقام‌هاي ذكر از تنوع پنجه‌اي متفاوت از جمله ريزپنجه، دو پيچ، پس پيچ و پنجه‌‌شكن استفاده مي‌كردند كه ساير نوازنده‌هاي مقامي در اين زمينه كم‌برخوردارتر بودند.
از اساتيد ديگري كه چنين تكنيك‌هايي را داشتند، چه كساني را مي‌توان نام برد؟
استاد نظر محمد سليماني و زنده‌ياد استاد حسين سمندري يا حاج محمدرضا اسدي و هوشنگ‌خان انصاري از معدود نوازنده‌هايي بودند كه چنين تكنيك‌هايي را اجرا مي‌كردند.
همان طور كه اشاره كرديد، استاد سروراحمدي بر حفظ اصالت موسيقي منطقه تاكيد داشت، نمود اين تعهد و تعصب در آثار او چگونه بروز پيدا مي‌كرد؟
آنچه كه از گذشته به عنوان ميراث فرهنگي به ما رسيده يا ميراث ملموس است يا ناملموس؛ صيانت از ميراث شفاهي و ناملموس بسيار مشكل است. استاد روي اين زمينه حساسيت بسيار داشت. امروزه مي‌‌بينيم كه جوان‌ها اصطلاحات خاصي به كار مي‌برند مثل نعت‌خواني، منقبت‌خواني، حماسه‌خواني و چيزهاي مختلف ديگر كه استاد به اين نام‌ها اعتقادي نداشت و معتقد بود كه بايد همان نام‌هاي اصيل قبل استفاده شوند. ايشان اين حساسيت را در پرده‌بندي ساز نيز به عنوان كسي كه در ساخت ساز هم مطرح بود، داشت. استاد به اضافه كردن پرده‌بندي اعتقادي نداشتند هر چند كه در برخي مقام‌ها گاهي احساس مي‌شد بعضي پرده‌هاي متغير را جابه‌جا مي‌كردند. در مورد عناويني كه براي مقام‌ها به كار مي‌رود ايشان معتقد بود كه حتي اصطلاحات نيز تغيير داده نشود مثلا در موردي كه بنده از اصطلاح «فريادي» استفاده كردم ايشان عكس‌العمل نشان داد و گفت كه «از همان اصطلاح «چهاربيتي» استفاده كن.» البته مشابه اين سرسختي و تعصب گاه در استاد پورعطايي نيز ديده مي‌شد.
آقاي سروراحمدي در ساختن ساز نيز چيره‌دست بود، ويژگي سازهايي كه ايشان مي‌ساخت، چه بود؟
الگوي ساز استاد سرور احمدي هيچ‌وقت تغيير نكرد و هميشه با همان الگوي استاندارد خودش ساز مي‌ساخت. ايشان به صفحه‌هاي پشت ماهي اعتقادي نداشتند و صفحه‌هاي تخت را ترجيح مي‌دادند.
آيا ايشان ابتكار يا نوآوري در زمينه مقام نوازي داشت؟
استاد سروراحمدي در حوزه مقام‌‌نوازي با توجه به شناختي كه روي مقام‌ها داشتند در چند مقام ابتكاراتي داشتند، مقام‌هايي مثل سوداي گل يا مقام دل شيدا و... كه شعر اين اثر از عارف نامي احمد جامي است.
استاد دوستي و رفاقتي با استاد معارف نيز داشت كه ايشان در حوزه حقوق، فقه، اصول، حكمت، شعر، موسيقي و فيزيك صاحب نظر و اثر بودند و در شرح ادوار صفي‌الدين ارموي يك سري اصطلاحات و واژه‌هايي بود كه در تحليل اين واژه‌ها از مقام‌هاي موسيقي تربت‌جام استفاده شده بود و اين مهم به دليل همنشيني با استاد سروراحمدي و استفاده از دانش و داشته‌هاي اين استاد مقامي‌نواز، برگرفته شده بود.
شايد بتوان گفت حدود 90 درصد آثار شرق خراسان در حوزه موسيقي فريادي يا همان چهاربيتي است كه از تكنيك ريزپنجه و تسلسل ريتميك ساز و به شكل جواب آواز انجام مي‌شود اما تكنيك ايشان در نوازندگي بيشتر در مقام‌هاست. استاد سروراحمدي در اجراي مقام‌هايي همچون نوايي، الله مدد، الله و ورد اعظم يا مقام‌هاي ذكر از تنوع پنجه‌اي متفاوت از جمله ريزپنجه، دو پيچ، پس پيچ و پنجه‌‌شكن استفاده مي‌كردند كه ساير نوازنده‌هاي مقامي در اين زمينه كم‌برخوردارتر بودند.
سروراحمدي در 3 دوره از جشنواره بين‌المللي موسيقي فجر موفق به كسب مقام شده و در چند دوره نيز در كنار اساتيدي همچون حاج قربان سليماني به عنوان داور و مشاور حضور داشتند. همچنين يكي از سوابق ايشان حضور در جشنواره آوينيون فرانسه است كه در كنار حاج قربان سليماني و ساير اساتيدي كه از سراسر كشور دعوت شده بودند، نقش مهمي در معرفي موسيقي و فرهنگ كهن اين سرزمين ايفا كردند.