پشت‌پرده تصميم ترامپ براي خروج نيروهاي امريكايي از آلمان
رابطه آلمان و امريكا خراب است؛ خود را فريب ندهيم
سيد محمد هاشمي
بالاخره بعد از يك هفته گمانه‌زني، دونالد ترامپ، رييس‌جمهور خودشيفته امريكا دوشنبه ۲۶ خرداد تاييد كرد تصميم دارد بخشي از نيروهاي نظامي مستقر در خاك آلمان را از اين كشور خارج كند؛ تصميمي كه روابط ميان دو كشور در دوران رياست‌جمهوري ترامپ را بيش از پيش دچار وخامت خواهد كرد. روزنامه وال‌استريت ژورنال اولين‌بار حدود دو هفته پيش با انتشار اين خبر يكي از دلايل آن را وجود اختلاف‌نظر جدي ميان امريكا و آلمان بر سر هزينه‌هاي نظامي عنوان كرده بود. به گزارش اين روزنامه، واشنگتن قصد دارد 9500 تن از 34 هزار و 500 پرسنل نظامي و سرباز امريكايي مستقر در آلمان را تا ماه سپتامبر از اين كشور خارج كند. براساس گزارش‌ها قرار است بخشي از اين نيروها به لهستان و ديگر كشورها رفته و شماري هم به امريكا بازگردند. ترامپ قصد دارد آلمان را به خاطر آنچه از نظر او كوتاهي برلين در افزايش بودجه دفاعي خود مي‌داند تنبيه كند. او طي سال‌هاي گذشته چندين مرتبه ضمن انتقاد از بالا بودن هزينه‌هاي نظامي امريكا، برلين را تهديد كرده بود بايد بودجه اختصاص يافته به بخش دفاعي خود را افزايش دهد. او گفته است: «تا زماني كه آلماني‌ها سهم خود را نپردازند، ما به خارج كردنِ بخشي از نيروهاي خود از اين كشور ادامه مي‌دهيم.» اما نحوه اعلام اين تصميم براي مقامات آلمان كه يكي از متحدان اروپايي واشنگتن و عضو سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) است به‌قدري غيرمنتظره بود كه آنها تا چند روز پس از اعلام اوليه آن از منابع مختلف به دنبال تاييد صحت و درستي آن بودند.
دونالد ترامپ از آلمان و ديگر اعضاي ناتو خواسته است تا سال ۲۰۲۴، بودجه دفاعي خود را به ميزان 2درصد از توليد ناخالص ملي خود افزايش دهند. اما به‌رغم افزايش 10درصدي بودجه دفاعي آلمان براي سال 2020 ميلادي و تخصيص نزديك به ۵۰ ميليارد يورو، دولت اين كشور تا تامين خواست امريكا فاصله زيادي دارد. البته برخي گمانه‌زني‌ها حكايت از آن دارد كه اين تصميم ناشي از خشم ترامپ بود و پس از آن اتخاذ شد كه آنگلا مركل، صدراعظم آلمان دعوت ترامپ را براي شركت در اجلاس گروه هفت در پايان ماه ژوئن «به‌خاطر همه‌گيري (پاندمي) كرونا رد كرد» و ترامپ مجبور شد برگزاري اين اجلاس را به تعويق بيندازد. اين خبر درست زماني منتشر شد كه آلمان‌ها مي‌خواستند پس از استعفاي ريچارد گرنل، سفير جنجالي امريكا در اين كشور در ابتداي ماه ميلادي جاري و پس از
2 سال پرهياهو يك نفس راحت بكشند. گرنل از سال ۲۰۱۸ كه سفير امريكا در آلمان شد با اتخاذ شيوه‌هاي غيرمتعارف و بيشتر غير ديپلماتيك، بارها به خاطر انتقادهاي صريح و تند از سياست‌هاي دولت آنگلا مركل، از جمله در مورد بودجه دفاعي، همكاري با روسيه در پروژه خط لوله انتقال گاز و «عدم قاطعيت» در برابر جمهوري اسلامي خبرساز شده بود.
تاكتيك فشار و تهديد عليه آلمان
به گفته برخي مقامات ديپلماتيك، ريچارد گرنل شخصا پيگير اجراي طرح كاهش تعداد نيروهاي امريكايي از آلمان بود و پيش از اين چندين‌بار در راستاي بخشي از تاكتيك‌هاي فشار خود بر دولت آلمان، تهديد به عملي شدن آن كرده بود. او سال گذشته در گفت‌وگو با خبرگزاري آلمان گفته بود: «اين توهين‌آميز است كه انتظار داشته باشيم ماليات‌دهندگان امريكايي مجبور باشند هزينه حضور بيش از 50 هزار امريكايي در آلمان را بپردازند، اما آلمان‌ها درآمدهاي مازاد خود را صرف برنامه‌هاي توسعه داخلي خود كنند.» اين اظهارات به فاصله كمي پس از آن مطرح شد كه آلمان درخواست پيوستن به ائتلاف تحت امر امريكا براي افزايش امنيت خليج‌فارس و همچنين اعزام نيروي زميني به سوريه را رد كرده بود. همچنين ماه مه سال جاري به دنبال اظهارات رولف موتشه‌نيش، رهبر فراكسيون حزب سوسيال‌دموكرات در پارلمان فدرال آلمان كه از دولت اين كشور خواسته بود، در آينده از استقرار تسليحات اتمي امريكا در خاك اين كشور خودداري كند گرنل مقاله تندي عليه اين اظهارات در روزنامه «دي‌ولت» نوشت و از آن به‌شدت انتقاد كرد. او در اين سرمقاله، حزب سوسيال‌دموكرات را متهم كرده بود كه به دنبال تضعيف توان بازدارندگي هسته‌اي ناتو است. براساس گزارش‌ها امريكا حدود ۲۰ بمب اتمي در يك پايگاه نيروي هوايي در ايالت راينلاند- فالز در غرب آلمان دارد و جنگند‌ه‌هاي ارتش آلمان موظف هستند در شرايط اضطراري اين تسليحات را حمل كنند.
هدايت ترور سردار سليماني از پايگاه «رامشتاين»
حضور نيروهاي امريكايي در آلمان ميراث جنگ جهاني دوم است. اما از سال 1989 و پس از فروپاشي ديوار برلين، تعداد سربازان امريكايي كه به عنوان بخشي از نيروي بازدارنده عليه اتحاد جماهير شوروي سابق در طول جنگ سرد در اين كشور حضور داشتند از حدود 200 هزار نفر به‌تدريج كاسته شده است. در حال حاضر آلمان ميزبان بيشترين تعداد نظاميان امريكايي در اروپاست كه در 5 پايگاه نظامي اصلي در آلمان مستقر هستند. شمار بالاي تعداد نظاميان امريكايي و پايگاه‌هاي آنها و همچنين آزادي عمل عملياتي آنها موجب شده است برخي تحليلگران به‌نوعي آلمان را مستعمره تحت اشغال امريكا توصيف كنند. امريكا همچنين پس از آلمان به ترتيب در ايتاليا، انگلستان و اسپانيا پايگاه‌هاي نظامي بزرگي دارد. پايگاه هوايي «رامشتاين» واقع در جنوب غرب آلمان به وسعت 3000 هكتار يكي از بزرگ‌ترين و كليدي‌ترين پايگاه‌هاي هوايي امريكا در خارج از اين كشور است كه 70 سال بعد از تاسيس آن هنوز كسي به‌درستي نمي‌داند امريكايي‌ها در آنجا مشغول چه‌كاري هستند. پنتاگون وظيفه اصلي اين پايگاه را حمايت و پشتيباني از عمليات نظامي اين كشور در نقاط مختلف جهان از‌جمله افغانستان، سوريه و قاره آفريقا عنوان كرده است. رامشتاين همچنين مركز فرماندهي و هدايت عمليات هواپيماهاي بدون سرنشين امريكايي در آفريقا و خاورميانه بوده است و براساس برخي گزارش‌ها، در حدود 80 تا 90درصد از عمليات پهپادي امريكا از «رامشتاين» انجام‌شده است. حتي برخي گزارش‌ها از نقش داشتن اين پايگاه در شهادت فرمانده سابق سپاه قدس سردار قاسم سليماني خبر داده‌اند. در اين خصوص چندين شكايت نيز از سوي عده‌اي از نمايندگان پارلمان در دادگاه‌هاي آلمان مطرح شد اما بي‌نتيجه مانده است. همچنين نظاميان امريكايي كه در ميادين نبرد از‌جمله در آسيا، خاورميانه و آفريقا مجروح شوند در بزرگ‌ترين بيمارستان نظامي امريكا در خارج از اين كشور در نزديكي «رامشتاين» تحت درمان قرار مي‌گيرند. در اين ميان، واضح و مبرهن است كه امريكا طي 70 سال گذشته سرمايه‌گذاري عظيمي را در حوزه زيرساخت‌هاي نظامي در آلمان صرف كرده است و قرار نيست نه اكنون و نه در آينده اين پايگاه‌هاي خود را تعطيل كند.
خروج نيروهاي امريكايي «يك شروع خوب»
هرچند بسياري از مقامات اروپايي و همچنين سياستمداران آلماني ضمن اشتباه خواندن تصميم ترامپ، نسبت به عواقب اجراي آن ابراز نگراني كرده‌اند و آن را موجب تضعيف توان بازدارندگي ناتو در مقابل روسيه و تعميق اختلافات ميان واشنگتن و برلين خوانده‌اند، اولريش اسپك، تحليلگر مسائل بين‌الملل و پژوهشگر ارشد در صندوق مارشال آلمان در اين باره مي‌گويد: «بسياري از مردم آلمان نسبت به خروج نيروهاي امريكايي اصلا دغدغه و نگراني ندارند چراكه آنها اصلا روسيه را يك تهديد نظامي نمي‌دانند.» او مي‌افزايد، براي اينكه درك كنيم نظر مردم آلمان نسبت به حضور نيروهاي نظامي امريكايي چيست لازم است بدانيم كه اصلا اين موضوع براي آنها يك موضوع مهم سياسي نيست. در واقع شايد موضوعي كه اندكي براي آنها اهميت داشته باشد و هر از گاهي در رسانه‌ها جنجالي مي‌شود بحث خروج تسليحات اتمي امريكاست. براساس يك نظرسنجي مشترك كه توسط موسسه تحقيقاتي پيو در امريكا و بنياد كوربر در آلمان در سال 2019 انجام شد، برخلاف امريكايي‌ها، مردم آلمان وجود پايگاه‌هاي امريكا را در خاك كشور خود براي امنيت ملي خود چندان ضروري نمي‌بينند. حتي برخي سياستمداران آلماني از اعلام خبر خروج نيروهاي امريكايي ابراز خرسندي كرده‌اند. ديتمار بارچ از نمايندگان مجلس و رييس فراكسيون چپ‌ها در پارلمان در اين باره گفته بود: «خروج نيروهاي امريكايي را بايد به فال نيك گرفت. دولت بايد اين مساله را با قدرداني بپذيرد و به زودي به همراه دولت ترامپ زمينه خروج كامل همه نيروهاي امريكايي را فراهم كند. هنگامي كه سربازان فراخوانده شوند، بايد با خود بمب‌هاي امريكايي را نيز ببرند.»
الكساندر نوي، نماينده حزب چپ‌ها (Die Linke) در كميسيون دفاعي بوندستاگ نيز با اشاره به اينكه «برلين در فاصله سال‌هاي 2012 تا 2019 حدود 250 ميليون يورو براي سربازان امريكايي در كشور هزينه كرده است» خروج آنها را از كشور «يك شروع خوب» خوانده بود و اظهار تاسف كرده بود كه چرا اين سربازان يك‌دفعه همگي خاك آلمان را ترك نمي‌كنند. به گواه صاحب‌نظران، پايگاه‌هاي نظامي امريكا در آلمان بيش از آنكه تامين‌كننده منافع آلمان باشند بيشتر از حيث استراتژيك براي سياست خارجي و امنيتي امريكا و تضمين تسلط و برتري نظامي اين كشور اهميت دارند و در واقع امريكا بيش از آلمان به اين پايگاه‌ها نياز دارد. اميلي هاربر، سفير آلمان در امريكا در اين باره مي‌گويد كه حضور نيروهاي امريكايي بيش از آنكه براي دفاع از آلمان باشد براي تامين امنيت ترانس آتلانتيك است. لازم به ذكر است كه حضور نيروهاي خارجي در خاك آلمان شايد براي آلمان‌ها بيشتر از نظر منافع اقتصادي حائز اهميت باشد. درواقع وجود اين پايگاه‌ها و نيروهاي مستقر در آنها كه همراه با اعضاي خانواده و همراهان آنها و همچنين نزديك به
20 هزار نفر نيروهاي پشتيباني و خدمات‌رساني، سود و منفعت كلاني را نصيب ايالت‌هايي مي‌كند كه ميزبان آنها هستند. خود ترامپ اخيرا در اين باره به كنايه گفته بود: «اينها سربازان پردرآمدي هستند. آنان در آلمان زندگي مي‌كنند و مقدار زيادي از پول خود را در آلمان خرج مي‌كنند.»
سردي بيشتر روابط واشنگتن و برلين
در همين حال مقامات كنوني و پيشين اروپايي ضمن اشاره به اينكه دولت ترامپ در طول دوران رياست‌جمهوري خود تصميمات مختلفي مانند خروج كامل نيروهاي امريكايي از سوريه در سال 2018 اتخاذ كرده است كه هيچ‌گاه عملي نشد، مي‌گويند كه اين‌بار هم بايد منتظر ماند و ديد كه ترامپ دقيقا چه چيزي در سر دارد و آيا اين تصميم عجولانه خود را عملي مي‌كند يا خير! در همين رابطه دبيركل ناتو هفته گذشته گفته بود هنوز طرح و جدول زماني دقيقي براي خروج نيروهاي امريكايي پيشنهاد نشده است كه اين خود شايد به اين معني باشد در صورتي كه برلين موافقت كند بودجه خود را به ميزان موردنظر واشنگتن افزايش دهد اجراي اين تصميم منتفي شود. امري كه باتوجه به امكانات و شرايط حاضر بسيار دور از ذهن به نظر مي‌رسد. طي دهه‌هاي گذشته و پس از فروپاشي ديوار برلين امريكا به‌تدريج از تعداد نيروهاي خود در خاك آلمان كاسته است. اما بايد گفت اين روند هيچ‌گاه اين ميزان از توجه رسانه‌اي را به خود جلب نكره بود. با نگاهي به سال‌هاي پس از رياست‌جمهوري دونالد ترامپ، اين تصميم و نحوه اعلام آن را بايد زمينه‌ساز سردي بيشتر در روابط ميان واشنگتن و برلين تفسير كرد. پروفسور كارلو مازالا از دانشگاه ارتش مونيخ در اين باره مي‌گويد: «خارج كردن نيروهاي امريكايي از آلمان يك نمونه نمادين ديگر از وضعيت رابطه آلمان و امريكاست. نبايد خودمان را فريب بدهيم كه اين رابطه در حال حاضر بسيار خراب است.»