نمود و تجسم روح

كتاب «شبح ميكونوس» نوشته محسن كاظمي يكي از فعالان عرصه خاطره‌نگاري و تاريخ شفاهي، كتاب چابك و سبك شده «نقاشي قهوه‌خانه» همين نويسنده است، آن هم در لباس رمان. كتاب نقاشي قهوه‌خانه ‏كتابي پژوهشي با متون سنگين حقوقي و سياسي است كه خواندن آن گرچه لذت‌بخش است اما ‏پيچيدگي‌هايي دارد. نقاشي كتابي است، تاريخي و مرجع كه بخشي از پرسش‌هاي جويندگان حقيقت را پاسخ ‏مي‌دهد. نقاشي كتابي است براي تاريخ اما كتاب شبح ميكونوس كتابي است براي ادبيات. ‏در شبح ميكونوس از مقدمه، موخره و ادبيات تحقيق خبري نيست؛ متن‌هاي ثقيل حقوقي، اسناد و ‏مدارك و تصاوير، نمايه‌ها، واژه‌نامه تخصصي آلماني به فارسي، فهرست منابع، پاورقي‌ها، پي‌نوشت‌ها و ‏پيوست‌ها حذف شده‌اند. 
‏شبح ميكونوس كتابي 512 صفحه‌اي است كه بر مبناي نقاشي قهوه‌خانه و زندگي كاظم دارابي استوار شده است. اما ‏چرا كتاب، شبح ميكونوس نام گرفته است؟ شبح در مفهوم متعارف به معناي نمود و تجسم روح است اما معناي ديگري دارد. ‏لغت‌نامه دهخدا به معناي شكافتن چيزي اشاره دارد. در اينجا هر دو معنا مدنظر است. ‏پس از حمله تروريستي 17 سپتامبر 1992(26شهريور 1371) به رستوران ميكونوس در برلين، دارابي كه ‏پايش به اين پرونده گشوده شد در 8 اكتبر 1992 (16مهر 1371) دستگير شد. از اين پس زندگي او ‏را تحولات عجيبي در بر گرفت. ميكونوس چون يك بختك افتاد روي تمام زندگي‌اش و همه روياهاي او ‏را به يك كابوس تبديل كرد. ميكونوس مانند يك شبح سايه به سايه در همه زندگي همراه اوست و ‏دست از گريبانش برنمي‌دارد. شبح به معناي شكافتن، در كتاب «شبح ميكونوس» در واقع «شكافتي از يك ماجراي واقعي» است. به ‏عبارتي هسته سخت ميكونوس شكافته شده و از آن بخش سخت و سنگين تفكيك شده و بخش ‏سبك‌اش در قالب رمان عرضه شده است. ‏كتاب نقاشي اعم از شبح است با اين تفاوت كه نقاشي كوششي كاملا پژوهشي و تاريخي است و ‏شبح، خود را در حريم ادبيات قرار داده است.
محسن كاظمي، نويسنده رمان «شبح ميكونوس» در توضيح اين كتاب معتقد است «كتاب قبلي من به نام «نقاشي قهوه‌خانه» به ماجراي ميكونوس از منظر خاطرات كاظم دارابي مي‌پرداخت. از آنجا كه متن اين كتاب بر مبناي تحقيقات پژوهشي تنظيم شده و اسناد مختلفي را در دل خود جاي داده است، ممكن بود كه براي خوانندگان عام كمي سنگين باشد و مناسب نباشد. به همين دليل از ابتداي كار به انتشارات سوره مهر، قول داده بودم كه نسخه سبك‌تري را در اختيارشان بگذارم. رمان «شبح ميكونوس» نسخه سبك‌تر شده و مخاطب‌ پسندتر از ماجراي ميكونوس است كه به تازگي منتشر شده است.
نويسنده تلاش كرده است با استفاده از تكنيك‌هاي رمان، آنها را در كالبد جديد عرضه كند. افرادي كه مي‌خواهند با سند و مدرك، داستان را بخوانند بايد به «نقاشي قهوه‌خانه» و اسناد آن رجوع كنند. اين كتاب اولين كار او در اين ژانر محسوب مي‌شود و تاكنون كار داستان و رمان انجام نداده بود. قلمش به داستان و رمان نزديك است اما تا پيش از «شبح ميكونوس» تجربه‌اي در تاليف رمان نداشته و قطعا اين كتاب براي او تجربه ارزشمندي است. ميكونوس ماجراي تلخ و غيرانساني است كه در تاريخ حادث شده است، اين ماجرا تا به امروز مثل يك شبح در زندگي كاظم دارابي حضور دارد. ماجراي واقعي همان ميكونوس است اما نويسنده، شكافتي سبك‌تر از آن را بيرون كشيده و در قالب كالبدي جديد با محوريت مستنداتي از زندگي كاظم دارابي به شكل رمان منتشر كرده است. اين اثر در ژانر «رمان تاريخي» يا «رمان خاطره» قرار مي‌گيرد.
نويسنده كه كتاب «نقاشي قهوه‌خانه» را منبعي تاريخي براي پژوهشگران مي‌داند و بر اين باور است «نقاشي قهوه‌خانه هنوز هم براي پژوهشگران و متخصصان و كساني كه درباره مساله ميكونوس سوالاتي دارند، رفرنس اصلي است و نوعي منبع تاريخي براي پژوهشگران به شمار مي‌رود اما شبح ميكونوس كالبد رمان دارد و با توجه با اينكه متون حقوقي در آن وجود ندارد شايد كتاب‌خوان‌ها راحت‌تر با شبح ميكونوس ارتباط برقرار كنند چراكه كتاب چابك‌تري است. 
 محسن كاظمي به عنوان نويسنده و پژوهشگر تاريخ معاصر ايران تاكنون كتاب‌هايي همچون «شب‌هاي بي‌مهتاب(خاطرات سرهنگ شهاب‌الدين شهبازي)، خاطرات احمد احمد، نوشتم تا بماند (يادداشت‌هاي روزانه جنگ آيت‌الله جمي)، خاطرات مرضيه حديدچي، يادداشت‌هاي سفر شهيد صياد شيرازي، خاطرات عزت‌ شاهي، سال‌هاي بي‌قرار(خاطرات جواد منصوري) و نقاشي قهوه‌خانه(ماجراي ميكونوس)» منتشر كرده است.