انصراف اديب از نامزدي نخست وزيري پس از ناتواني در تكميل كابينه
آفت بي‌دولتي لبنان را رها نمي‌كند
شهاب شهسواري
مصطفي اديب، نامزد مكلف نخست‌وزيري لبنان ۲۷ روز پس از انتخابش به اين عنوان با انتشار نامه‌اي انتقادي از اين مسووليت كناره گرفت. اديب كه يك سياستمدار كمتر شناخته شده لبناني و سفير اين كشور در آلمان بود، نخستين بار از سوي نجيب ميقاتي، نخست‌وزير پيشين لبنان به عنوان نامزد نخست‌وزيري معرفي شد. نام مصطفي اديب درست يك روز پيش از دومين سفر امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه به لبنان از سوي جريان المستقبل، وابسته به سعد حريري، نخست‌وزير پيشين به پارلمان ارايه شد. هر چند مكرون در مصاحبه با رسانه‌ها علنا حاضر به پذيرش مسووليت يا موافقت خود با انتخاب اديب به عنوان نامزد نخست‌وزيري نشد اما رسانه‌هاي لبناني از رضايت فرانسه از اين انتخاب خبر مي‌دادند.
نامزدي ۲۶ روزه
نامزدي اديب به رغم حمايت نخست‌وزيران پيشين لبنان، رييس‌جمهور فرانسه و ۹۰ نماينده از ۱۲۰ نماينده پارلمان لبنان ۲۶ روز بيشتر دوام نياورد. اديب 4 روز مانده به پايان مهلت معرفي كابينه‌اش به پارلمان براي راي اعتماد، اعلام كرد كه از اين مقام كناره مي‌گيرد. مصطفي اديب قرار بود جاي خالي حسن دياب، نخست‌وزير مستعفي لبنان را پر كند. دياب كه از زمستان سال گذشته به عنوان جانشين دولت مستعفي سعد حريري از سوي پارلمان برگزيده شده بود يك هفته بعد از انفجار مهيب در بندر بيروت كه به مرگ بيش از ۲۰۰ شهروند لبنان انجاميد از مقام خود كناره‌گيري كرد.در پي كناره‌گيري دياب، دولت فرانسه طرحي را با عنوان طرح نجات ملي لبنان در اختيار گروه‌هاي لبناني قرار داد. انتخاب مصطفي اديب به عنوان نخست‌وزير لبنان در چارچوب همين طرح انجام و مقرر شد كه اين سياستمدار لبناني يك دولت تكنوكرات بدون وابستگي سياسي تشكيل دهد. مصطفي اديب در بيانيه‌اي كه پس از تقديم استعفايش به رييس‌جمهور منتشر كرد، نوشته است:«روزي كه من مسووليت تشكيل دولت را پذيرفتم همه گروه‌هاي سياسي لبنان پايبندي خود را به تشكيل يك دولت بدون گرايش سياسي اعلام كرده بودند... اما امروز به اين نتيجه رسيده‌ام كه اجماع مذكور ديگر در ميان گروه‌هاي لبناني وجود ندارد.» برخي رسانه‌ها كناره‌گيري اديب را ضربه‌اي به طرح دولت فرانسه براي تشكيل دولت نجات ملي در لبنان مي‌دانند. يك منبع آگاه در دولت فرانسه به رويترز گفته است كه كناره‌گيري اديب نتيجه «خيانت دسته‌جمعي» احزاب سياسي لبنان به او بود. نبيه بري، رييس پارلمان لبنان كه برخي رسانه‌ها او و جريان تحت رهبري‌اش جنبش امل با همراهي حزب‌الله را عامل شكست تلاش‌ها براي تشكيل كابينه معرفي مي‌كنند بعد از اعلام استعفاي اديب گفته كه همچنان طرح فرانسه زنده است و او به آن پايبند است. ميشل عون، رييس‌جمهور هم بعد از اعلام استعفاي نخست‌وزير مكلف در حساب كاربري خود در توييتر نوشت كه طرح فرانسه همچنان در جريان است و خللي در اجراي آن ايجاد نشده است.
سد وزارت دارايي در برابر تكميل كابينه
بر اساس گزارش رسانه‌هاي لبنان، انتخاب وزير دارايي اصلي‌ترين مانع در برابر مصطفي اديب، نامزد نخست‌وزيري بود. وزارت دارايي بر اساس سنت تقسيم‌بندي كرسي‌هاي كابينه همواره در اختيار شيعيان بود اما اين بار نخست‌وزير مكلف با يك شرط عجيب از سوي دولت ايالات متحده امريكا مواجه شده بود. بر اساس شرط واشنگتن وزير دارايي لبنان نبايد از ميان شيعيان انتخاب مي‌شد. امريكايي‌ها تاكيد كرده بودند كه اگر بار ديگر يك شيعه مقام وزارت دارايي را بر عهده بگيرد، جلوي پرداخت وام صندوق بين‌المللي پول و كمك‌هاي بين‌المللي به لبنان را سد خواهند كرد. تهديد امريكا باعث شد تا مذاكرات براي تشكيل كابينه در لبنان بيش از حد انتظار طول بكشد. دولت فرانسه كه تعهد داده بود در صورت تشكيل دولت مدنظرش، كمك‌هاي بين‌المللي را به لبنان سرازير مي‌كند به صورت مرتب هشدار مي‌داد كه تاخير در تشكيل كابينه عواقب فاجعه‌باري براي لبنان در پي خواهد داشت.
مصطفي اديب براي راضي كردن گروه‌هاي شيعه لبنان در مورد گزينه‌هاي وزارت دارايي، جلساتي با مقام‌هاي ارشد سياسي حزب‌الله و جنبش امل ترتيب داد. حسين خليل، معاون سياسي دبيركل حزب‌الله لبنان و علي حسن خليل، معاون سياسي رييس پارلمان لبنان دو نماينده حزب‌الله و جنبش امل هستند كه طرف مذاكره مصطفي اديب براي انتخاب گزينه وزارت دارايي بودند. سعد حريري، نخست‌وزير پيشين كه احساس مي‌كرد در صورت عدم توفيق اديب در تشكيل دولت، افكار عمومي او را باني شكست مذاكرات بدانند هفته گذشته اعلام كرد كه هيچ مشكلي با معرفي يك فرد از ميان شيعيان به عنوان وزير دارايي ندارد. اما مذاكرات با حسين خليل و علي حسن خليل يا آنگونه كه رسانه‌هاي لبنان نوشتند خليلين به نتيجه‌اي نرسيد. 4 كرسي اصلي كابينه مصطفي اديب يعني وزارت‌هاي دارايي، داخله، دفاع و خارجه كه هر يك سهم يكي از گروه‌هاي مذهبي لبنان هستند، خالي ماندند. وزارت داخله معمولا سهم مسيحيان ارتدوكس، وزارت دفاع سهم اهل سنت و وزارت خارجه سهم مسيحيان ماروني بود. وزارت دارايي طبق سنت سهم شيعيان بود، كرسي‌اي كه امريكايي‌ها تهديد كرده بودند در صورت انتخاب فردي نزديك جنبش امل يا حزب‌الله، اجازه رسيدن كمك‌هاي بين‌المللي به لبنان را نمي‌دهند.
نهايتا طرف‌هاي مختلف اواخر هفته گذشته موافقت كردند كه يك فرد شيعه به عنوان وزير دارايي معرفي شود. مصطفي اديب در مذاكره با خليلين تاكيد كرد كه هرچند شيعه بودن اين كرسي را قبول مي‌كند اما بايد حق معرفي وزير بر عهده خودش باشد در حالي كه احزاب امل و حزب‌الله خواهان معرفي از ميان فهرست نامزدهايي بودند كه اين دو گروه در اختيار نخست‌وزير مكلف مي‌گذارند. در دو، سه روز گذشته به نوشته رسانه‌هاي لبناني، فرانسوي‌ها شرط كردند كه از قبل فهرست نامزدهاي دو حزب امل و حزب‌الله را در اختيار داشته باشند. روزنامه الاخبار لبنان صبح شنبه در گزارشي خبر داد كه مقام‌هاي فرانسوي از نبيه بري، رهبر جنبش امل و رييس پارلمان لبنان خواسته‌اند تا فهرست نامزدهاي حزب‌الله و امل براي تصدي كرسي وزارت دارايي را به آنها تحويل دهد. به نوشته الاخبار نبيه بري به طرف فرانسوي اطلاع داده كه اين فهرست را فقط در اختيار نخست‌وزير منتخب قرار خواهد داد.
شرايط فاجعه بار اقتصادي
جناح‌هاي سياسي در لبنان در شرايطي از تشكيل يك دولت جديد ناتوان هستند كه وضعيت اقتصادي لبنان روز به روز بدتر مي‌شود. بر اساس گزارش بانك جهاني ۵۵ درصد از جمعيت لبنان بر اثر شرايط اقتصادي وخيم اين كشور زير خط فقر قرار گرفته‌اند، رقمي كه نسبت به يك سال پيش دو برابر شده است. همزمان سقوط آزاد واحد پول لبنان همچنان ادامه دارد. در حالي كه تا پيش از آغاز بحران اقتصادي، پوند لبنان با ارزش برابر ۱۵۰۰ پوند در برابر يك دلار امريكا ارزش ثابتي داشت حالا ۵ برابر ارزشش را از دست داده است. بر اساس تازه‌ترين گزارش‌ها يك دلار امريكا با قيمت ۸۲۰۰ پوند لبنان در بازارهاي اين كشور مبادله مي‌شود.