بن‌بست سياسي در روابط تهران و واشنگتن چه تاثيري
بر حل بحران بيروت دارد؟
بازسازي لبنان در گرو بهبود روابط ايران و امريكا
مترجم: هديه عابدي
مايك پمپئو، وزير امور خارجه امريكا در سفر ماه گذشته خود به پاريس اعلام كرد واشنگتن از راهبرد فرانسه براي كمك به حل بحران اقتصادي و سياسي لبنان راضي نيست. امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه، به كمك شركاي بين‌المللي خود در تلاش است لبنان پاريس را از عميق‌ترين بحران چند دهه اخير نجات دهد. او از زمان انفجار مهيب بندر بيروت در ماه آگوست كه پايتخت لبنان را ويران كرد، تاكنون دو بار به اين كشور سفر كرده است. مكرون تلاش مي‌كند با استفاده از نفوذ تاريخي پاريس در لبنان خود، سياستمداران لبناني را قانع كند دست از جدل‌هاي بيهوده برداشته و نقشه راهي را براي تشكيل يك دولت جديد با هدف ريشه‌كن كردن فساد تدوين كنند. از نظر كمك‌كنندگان خارجي از جمله صندوق بين‌المللي پول، اين مساله پيش‌شرطي براي پرداخت ميلياردها دلار كمك مالي به لبنان محسوب مي‌شود. مكرون قرار بود روز 22 دسامبر سفر سوم خود را به لبنان انجام دهد، اما روز پنجشنبه پس از مثبت شدن آزمايش كروناي رييس‌جمهور فرانسه، اين سفر به تعويق افتاد. يكي از مقامات مسوول مي‌گويد مكرون احتمالا به صورت تلفني با همتاي لبناني خود ميشل عون صحبت مي‌كند، اما فعلا برنامه ديگري در دستور كار نيست. رهبر 42 ساله فرانسه از همان ابتداي رياست‌جمهوري خود تاكنون با چالش بحران سياسي لبنان و بحث‌هاي بي‌مورد ميان سياستمداران اين كشور روبه‌رو بوده است. سياستمداران زودرنج لبناني به هشدارهاي بين‌المللي در خصوص ورشكستگي دولت بي‌توجه بوده‌اند. از سوي ديگر، واشنگتن نيز در برابر طرح‌هاي مكرون براي لبنان از خود مقاومت نشان مي‌دهد. نديم خوري، عضو ابتكار اصلاح عرب مي‌گويد: طبقه سياسي حاكم بر لبنان فقط به فكر اين است كه بگويد طرف مقابلش اشتباه مي‌كند و اصلا به طولاني شدن اين بحران سياسي اهميتي نمي‌دهد. سعد الحريري كه بار ديگر به عنوان نخست‌وزير لبنان انتخاب شده، نمي‌تواند دولت تشكيل دهد و در سطح بين‌الملل نيز امريكا هيچ اقدامي براي تسهيل تلاش‌هاي فرانسه به منظور تشكيل دولت انجام نمي‌دهد. مخالفت امريكا با طرح مكرون به دليل حزب‌الله است كه در لبنان قدرت بسيار زيادي دارد و واشنگتن آن را گروه تروريستي مورد حمايت ايران مي‌داند.حريري پس از انصراف مصطفي اديب از تشكيل دولت در ماه سپتامبر، مسوول تشكيل كابينه شده است. او تاكنون نتوانسته كابينه‌اي تشكيل دهد كه قدرت را در ميان همه احزاب لبناني، از جمله حزب‌الله تقسيم كند. به گفته سه مقام فرانسوي، پاريس در ابتدا تمايلي نداشت حريري اين مسووليت را بر عهده بگيرد، چراكه او پيش‌تر در انجام اصلاحات ناموفق بوده است. اما با توجه به عدم پيشرفت در امر تشكيل كابينه، مكرون با نامزدي حريري مخالفت نكرد. فرانسه مي‌گويد اين حق مشروع نمايندگان منتخب حزب‌الله در مجلس است كه جايگاه سياسي خود را داشته باشند. امريكا تاكنون تحريم‌هايي را عليه سه سياستمدار برجسته وابسته به حزب‌الله وضع كرده است. آن طور كه منابع آگاه در مصاحبه با رويترز گفته‌اند، ماه گذشته پمپئو در جريان يك ضيافت شام با هشت سفير، از جمله سفراي اروپايي اعلام كرده در صورتي كه حزب‌الله در دولت لبنان عضويت داشته باشد، اقدامات بيشتر نيز عليه اين گروه اتخاذ مي‌شود. اين بن‌بست سياسي براي همه طرف‌ها پيامدهاي مهمي دارد. اگر امريكا حمايت نكند، سازمان‌ها و خيران بين‌المللي حاضر نمي‌شوند به لبنان پول بدهند تا اين كشور بتواند خود را از بحران مالي خارج كند. بانك جهاني پيش‌بيني مي‌كند تا سال 2021 بيش از نصف جمعيت لبنان درگير فقر شوند. مكرون كه پس از انفجار بيروت قول داد مردم اين كشور را به حال خود رها نكند، تلاش مي‌كند به يك دستاورد در حوزه سياست خارجي برسد، به ويژه پس از آنكه تلاش‌هاي ديپلماتيك پرسروصداي او در ليبي و ايران طي چند سال گذشته به نتيجه خاصي نرسيد. دولت ترامپ كه آخرين روزهاي خود را در كاخ سفيد سپري مي‌كند، براي اينكه نشان دهد سياستش در قبال خاورميانه، از جمله فشار حداكثري عليه ايران، اثربخش بوده است، مواضع سختي را عليه حزب‌الله اتخاذ مي‌كند. سه ديپلمات به رويترز گفته‌اند بعيد است جو بايدن رييس‌جمهور منتخب امريكا نيز به اين سرعت بتواند سياست امريكا را تغيير دهد، چراكه موضع اين كشور از سوي هر دو حزب تاييد شده و دولت جديد اولويت‌هاي مهم‌تري دارد. بايدن گفته است سياست فشار حداكثري دونالد ترامپ يك «شكست خطرناك» براي امريكا بوده است و او فورا آن را متوقف مي‌كند؛ اما منابع آگاه به تفكرات او مي‌گويند بايدن ابايي از وضع تحريم نخواهد داشت.
علايم هشداردهنده
اختلافات با واشنگتن باعث مي‌شود كار مكرون دشوارتر شود. روز اول سپتامبر كه با رييس‌جمهور لبنان و رييس مجلس اين كشور، نبيه بري، ناهار مي‌خورد، هدفش اين بود كه مطمئن شود بري، به عنوان رييس جنبش شيعه امل، به ضرب‌الاجل تشكيل دولت جديد متعهد مي‌شود. يك منبع آگاه مي‌گويد مكرون روي 10 تا 15 روز اصرار داشت. بري كه از سياستمداران كاركشته و وفادار لبنان محسوب مي‌شود و در گذشته در انتخاب چندين وزير نقش داشته است، دو بار به مكرون گفته است «ان‌شاءالله». در خاورميانه استفاده از اين عبارت، واكنش مودبانه‌اي است به كاري كه نمي‌خواهيد انجام دهيد. مكرون دستش را به علامت «نه» تكان داده و بار ديگر بر خواسته‌اش تاكيد كرده است. دفتر مكرون در پاسخ به رويترز مي‌گويد: رييس‌جمهور همان طور كه وعده داده است، به تماس‌هاي خود با بازيگران سياسي مختلف در لبنان ادامه مي‌دهد. يك هفته بعد، با وجود اينكه مكرون اعلام كرده بود همه گروه‌هاي سياسي از طرحش حمايت كرده‌اند، امريكا دو وزير سابق از جمله يك عضو جنبش امل را به دليل ارتباط با حزب‌الله تحريم كرد. مكرون در واكنش به عدم همكاري امريكا با تلاش‌هايش گفت: حق با شماست، سياست تحريم دولت امريكا كه بدون هماهنگي و مشورت با ما اتخاذ شده، بازي را به هم زده است. از آن زمان تاكنون جبران باسيل، داماد عون كه رياست بزرگ‌ترين حزب مسيحي لبنان يعني جنبش ميهني آزاد را بر عهده دارد، به دليل ارتباط با حزب‌الله تحريم شده است. ديپلمات‌هاي امريكايي، اروپايي و منطقه‌اي مي‌گويند تحريم‌هاي جديدي نيز در راه است.
اقدامات تنبيهي
حزب‌الله در عرصه قدرت لبنان نفوذ بسيار زيادي پيدا كرده است و اعضاي اين حزب توانسته‌اند در مجلس و دولت نماينده مردم شوند. با وجود اينكه حمايت‌هاي ايران از اين گروه تحت تاثير تحريم‌هاي امريكا قرار گرفته، اما همچنان اين گروه را يكي از ستون‌هاي نفوذ منطقه‌اي تهران مي‌دانند. مقامات فرانسوي مي‌گويند: اقدامات تنبيهي امريكا هيچ تاثيري در تغيير وضعيت ميداني نداشته است. روز دوم دسامبر يكي از مقامات دفتر رياست‌جمهوري فرانسه به خبرنگاران گفت: اين تحريم‌ها جلوي هيچ چيزي را نگرفته‌اند ... اما دري را هم باز نكرده‌اند. دوروتي شيا، سفير امريكا در لبنان در سخنراني ويديويي خود در اتاق فكر CSIS گفت: با اينكه مهم‌ترين اولويت امريكا جلوگيري از فروپاشي دولت لبنان است، اما از نظر واشنگتن حزب‌الله «كاملا در خدمت ايراني‌ها خود» قرار دارد و تحريم‌هاي امريكا كاملا اثرگذار است. اسراييل، نزديك‌ترين متحد امريكا در خاورميانه، ايران را بزرگ‌ترين تهديد و حزب‌الله را بزرگ‌ترين خطر در مرزهاي سرزمين‌هاي اشغالي مي‌داند. مقامات ايران مي‌گويند: سيد حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله لبنان، در خصوص نحوه مواجهه با ابتكار مكرون با تهران در تماس بوده است، اما آنها اجازه نمي‌دهند حزب‌الله تضعيف شود. در اين بين، مكرون سياستمداران لبنان را به خاطر عدم پايبندي به تعهدات‌شان شماتت كرده است. او روز دوم دسامبر گفت تا امروز به اين تعهدات عمل نكرده‌اند. شواهد نشان مي‌دهند آنها تنها حرف زده‌اند و به حرف‌هاي خود عمل نكرده‌اند. من از اين موضوع واقعا متاسفم.