كار كودك، فقر را جاودانه مي‌كند
فرشيد يزداني٭
كار كودكان يكي از نشانه‌هاي وجود ناهنجاري اجتماعي در جامعه است. به اين معنا كه جامعه‌اي كه به خودش انديشه نمي‌كند كار كودك را مي‌پذيرد. البته بايد كار كودك را تعريف كنيم. كودكي كه ممكن است در فصل تابستان و روزي دو ساعت براي پر كردن اوقات فراغتش به كاري مثل ايستادن در مغازه پدر و بستگان مشغول باشد منظور ما نيست و كودك كارگر محسوب نمي‌شود. كودك كار كسي است كه ناشي از اجبار اقتصادي يا اجتماعي مجبور است وارد عرصه كار شود و اين مفهوم است كه بيشتر، از سوي نهادهاي حقوق بشري و انجمن‌هاي حمايت از حقوق كودك مورد مخالفت قرار گرفته است نه آن كودكي كه كار او كمك به خانواده تلقي شده و اتفاقا باعث يادگيري مهارت‌هايي هم براي كودك مي‌شود. كار كودك با اين مفهوم – كار بر اثر اجبار اقتصادي يا اجتماعي - وقتي در جامعه شكل مي‌گيرد، نمادي است از اينكه ارزش‌هاي انساني در آن جامعه توسط صاحبان قدرت سياسي يا مالي ناديده گرفته شده و به نظر مي‌آيد در چنين فضايي، هر كسي در هر مقامي، در بروز اين ناهنجاري اجتماعي سهمي دارد. سوالي كه خيلي اوقات پرسيده مي‌شود اين است كه اگر اين كودك كه دچار فقر است كار نكند چه كند؟ طرح اين سوال بسيار محافظه‌كارانه و فرض آن پذيرش وضع موجود است. يعني با طرح اين سوال، پذيرفته‌ايم كه اين نوع مناسبات باشد و بنابراين، حمايت‌هاي اجتماعي هم از اين كودكان صورت نگيرد در حالي كه اين واكنش، نوعي گريز از مسووليت اجتماعي است زيرا بالاخره همه در اين مسووليت اجتماعي شريكند. در حالي كه با طرح چنين سوالي به نوعي رهايي از انديشيدن و عمل و كاركردي كه در جامعه مي‌توانيم داشته باشيم رسيده‌ايم و در واقع، كار كودك به دليل اجبارهاي اقتصادي و اجتماعي را حتي از بعد كنش و رفتار اجتماعي هم پذيرفته‌ايم. نهايت آنكه كار كودك و كودك كارگر با توجه به دارايي‌هاي فيزيكي و ملي كشور، نوعي شرم ملي براي همه ما است كه بايد به گونه‌اي عاجل به رفع آن بپردازيم. بهترين فرصت هم، اكنون است كه در اثناي تدوين برنامه ششم توسعه، رويكرد اجتماعي براي حذف فقر كودكان حاكم شود زيرا كار كودك ناشي از فقر است اما تداوم كار كودك، جاودانه‌سازي فقر كودك و استمرار فقر است زيرا كودك وقتي كارگر مي‌شود امكان اينكه مانند سايرين، فرصتي براي افزايش توانمندي خود داشته باشد يا از آموزش‌هاي لازم برخوردار شود نخواهد داشت، بنابراين عقب مي‌ماند و در آينده و زندگي بزرگسالي خود هم مجبور است به عنوان كارگر ساده ادامه دهد. البته استثنائاتي هم در اين بين وجود دارد اما عموما در همين چرخه گرفتار مي‌مانند.
٭فعال حقوق كودك