« شهادت» هسته‌اي در پارلمان
صالحي : اينجا آمدم كه شهادت بدهم مسوولیت شرعی، وجدانی، عرفی و عقلانی آنچه را که در بُعد فنی به دست آوردیم، می‌پذیرم | آنچه به دست آورديم دستاوردي بزرگ و تاريخ‌ساز بود و به آن مي‌بالم
احسان بداغي / بهارستان بالاخره يك جلسه بدون حاشيه را با مردان هسته‌اي تجربه كرد. دو ساعت و نيم گزارش محمدجواد ظريف و علي‌اكبر صالحي در ميان دو ساعت و نيم تكاپوي منتقدان مذاكرات به مجلس ارايه شد. سنگيني فضاي مجلس اما آنچنان از نخستين دقايق جلسه ديروز روي صحن علني خيمه زده بود كه هيچ‌كدام از رفت و آمدهاي پر تعداد نمايندگان دلواپس به جايگاه هيات رييسه هم كارگر نيفتاد. دو ساعت و نيم تمام علي لاريجاني پاسخگوي منتقدان مذاكرات بود، منتقداني كه در جايگاه هيات رييسه هم همراهاني داشتند؛ ضرغام صادقي، مهردادبذرپاش، محمدحسين فرهنگي و محمد دهقان. رييس مجلس اما هر طور كه بود كاري كرد تا ظريف و صالحي بدون حاشيه از بهارستان بدرقه شوند، گاه با گفت‌وگوهايي تند و جدي و گاه با بي‌توجهي. سيل كاغذها و نوشته‌ها بود كه از پايين صحن مي‌آمد و روي ميز لاريجاني جمع مي‌شد. جلسه ساكت بود و آرام. همين هم رفت و آمدهاي معدود نمايندگان منتقد را بيشتر از هميشه به چشم مي‌آورد. فعال‌ترين‌شان ديروز افرادي مثل سيدمحمود نبويان، اميرآبادي فراهاني، عليرضا زاكاني، حميد رسايي، اسماعيل كوثري، حسين نجابت و محمد دهقان بودند. نطق طولاني مردان هسته‌اي دولت اما اكثريت غالب مجلس را ترغيب كرده بود تا بي‌هيچ رفت‌و آمدي فقط شنونده باشند؛ چيزي كه به مذاق منتقدان هسته‌اي خوش نمي‌آمد. آنقدر كه مهدي كوچك‌زاده در يادداشتي براي رييس مجلس گزارش ظريف و صالحي را مصداق «خودگويي و خود خندي» دانست. گزارش‌ها اما هر چه جلوتر مي‌رفت سنگيني فضا را بيشتر مي‌كرد و سكوت را حاكم‌تر. حرف‌هاي ظريف را قبل‌تر معاونش هم كم و بيش به شيوه‌اي ديگر زده بود. حرف‌هاي صالحي اما حرف‌هايي دست اول بود؛ حرف‌هايي كه قبلا از هيچ تريبون رسمي و علني مطرح نشده بود. مخصوصا جايي كه از زواياي فني و توان هسته‌اي كشور گفت و مقداري از داشته و نداشته‌ها را بازگو كرد؛ حرف‌هايي كه گويا بيشتر از آن را هم قبلا در جمع نمايندگان به زبان آورده بود، اما در جلسه غيرعلني. در همان جلساتي كه نمايندگان منتقد و موافق هم تريبون داشتند و خيال‌شان براي اعتراض كردن راحت بود. ديروز اما علي لاريجاني خودش جور طرح سوالات و ابهامات منتقدان را كشيد. گويا مي‌خواست زبان گوياي آنها هم باشد؛ البته زباني كنترل شده. منتقدان از ته دل راضي نبودند اما بايد به همين اندازه اكتفا مي‌كردند. هر چند پايان گزارش علي اكبر صالحي آغاز فرصتي بود براي دادن تذكرهايي كه گويا در تمام دو ساعت و نيم قبل از آن در سينه منتقدان حبس شده بود.
نخستين اظهار وجود آنها در جلسه ديروز جايي بود كه ظريف متن برجام را تقديم علي لاريجاني كرد. ابتدا صداي «احسنت» موافقان بلند شد و بعد از آن فرياد منتقدان كه «دولت بايد لايحه بدهد». اين خط اصلي انتقادات ديروز آنها بود؛ از لحظه تحويل متن برجام به مجلس تا موعد تذكرهاي شفاهي. جلسه اما كمتر شبيه جلسات شلوغ و پر صداي مهم در بهارستان بود. حتي اطراف صندلي غلامعلي حدادعادل هم آنقدرها كه انتظار مي‌رفت شلوغ نمي‌شد. تجمعات به ندرت بيش از دو نفر مي‌شد. با اين حال باز هم مبدا اصلي منتقدان همان صندلي حدادعادل بود، مقصد هم جايگاه هيات رييسه و اطراف علي لاريجاني. در اين مسير بارها نمايندگاني چون آقاجري و اميرآبادي فراهاني و عليرضا زاكاني يادداشت‌هايي از حدادعادل را گرفتند و لحظاتي بعد به لاريجاني تحويل دادند. اين پر رفت و آمدترين مسير ديروز در صحن علني بود. در واقع در مسيرهاي ديگرتقريبا ترددي وجود نداشت. پايان‌بخش حضور صالحي و ظريف در صحن علني هم مثل هميشه همان حلقه‌هاي پرتعداد نمايندگان دور آنها بود. اين‌بار اما با تفاوتي جالب؛ تقريبا هيچ چهره‌اي از منتقدان مذاكرات هسته‌اي در حلقه اطراف مردان هسته‌اي دولت حضور نداشت. گويا ديگر براي منتقدان اميدي به اعتراضات گاه تند و صريح در اين جمع‌ها وجود ندارد. تنها گفت‌وگوي جدي ظريف هنگام ترك مجلس صحبت رودرروي او با غلامرضا مصباحي مقدم بود؛ نماينده‌اي از جنس اصولگرايان سنتي كه نه كاملا منتقد دولت و نه صرفا حامي آن. جلسه ديروز آرام و بي‌حاشيه، در فضايي سنگين با لبخند رضايت اكثريت مجلس تمام شد. حضور هسته‌اي‌هاي دولت در مجلس اما ادامه دارد. اين تازه شروع رفت و آمدهاي جدي‌تر است. بعد از جلسه علني در راهروهاي مجلس طيف منتقدان لزوم حضور مجدد مردان هسته‌اي در بهارستان را زمزمه مي‌كردند و موافقان خود را آماده چنين جلساتي؛ جلساتي كه شايد به طبيعت روال گذشته و حاشيه‌هاي هميشگي بازگردد. طيف منتقدان كه ديروز اينگونه مي‌گفتند؛ آنهايي كه بيش از هميشه در مقابل مردان هسته‌اي سكوت كردند اما گويا اين سكوت از رضايت آنها نبود. بعد از پايان گزارش ظريف و صالحي، برخي نمايندگان منتقد فرصت ارايه تذكر پيدا كردند تا حرف خود را حداقل در غياب مردان هسته‌اي دولت مطرح كنند. از جمله احمد توكلي كه معتقد بود وزير خارجه بايد به جاي گزارش مذاكرات لايحه برجام را به مجلس تقديم كند كه علي لاريجاني تذكر او را وارد ندانست. عليرضا زاكاني نيز در تذكري ديگر از ابهام‌آلود بودن مسير رفع تحريم‌ها سخن گفت و مدعي برگشت‌پذير بودن خودكار و خطرناك آنها در «برجام» شد و تاكيد كرد: «با مصوبه ديروز شوراي امنيت امكان بازرسي از اماكن نظامي كشور با طراحي مسير پرپيچ و خمي فراهم شده است. » حجت‌الاسلام احمد سالك، رييس كميسيون فرهنگي مجلس نيز در نطق ميان دستور خود قطعنامه اخير شوراي امنيت را شمشيري بلند بالاي سر ملت خواند و تاكيد كرد: «بايد وزارت خارجه جلوي تصويب اين قطعنامه را مي‌گرفت.» در مقابل اما لبخند و سكوت رضايت‌آميز اكثريت مجلس كه موافق مذاكرات و نتيجه حاصل شده به نظر مي‌رسند، تصويري ديگري از واقعيت مجلس ترسيم مي‌كند. آخرين اقدام هسته‌اي ديروز مجلس هم راي مثبت نمايندگان به تشكيل كميسيوني ويژه براي بررسي توافق هسته‌اي بود؛ كميسيوني كه تركيب آن در روزهاي بعد مشخص خواهد شد.
ايران مذاكره كرد اما باج نداد
نوبت نطق اول ديروز در اختيار محمدجواد ظريف بود؛ كسي كه حالا دنيا مذاكرات هسته‌اي را با تصوير او به ياد مي‌آورد. او سخنش را با اين توضيح آغاز كرد كه «مذاكرات نشان داد ايران از خواسته‌ها و خطوط قرمز اصلي خود عدول نمي‌كند». بعد از آن هم به سراغ يكي از محورهاي بحث منتقدان در روزهاي گذشته رفت؛ تحريم‌هاي تسليحاتي. ظريف گفت تيم مذاكره‌كننده «روشن نمودند كه غني سازي ما و تحقيق و توسعه مرتبط با آن و اصولا هيچ يك از تاسيسات هسته‌اي هيچگاه تعطيل نخواهد شد و همچنين روشن نمودند به صراحت كه برنامه موشكي ايران به هيچ كس صرف نظر از قدرت ادعايي‌اش ارتباطي ندارد». ظريف همچنين بعد از تقديم متن برجام به مجلس بر اين نكته تاكيد كرد كه «هر توافقي يك بده‌بستان است» تا فضا براي توضيح درباه داده‌ها و ستانده‌هاي ايران در اين مذاكرات مهيا شود. او ستانده‌هاي ايران در اين مذاكرات را در اين سرفصل‌ها خلاصه كرد؛ «حفظ عزت و اقتدار جمهوري اسلامي ايران، تثبيت برنامه هسته‌اي به‌ويژه غني‌سازي و رآكتور آب سنگين اراك و شناسايي بين‌المللي آنها، رفع تحريم‌ها و پايان دادن به شش قطعنامه تهديدآميز كه تحت فصل هفتم منشور ملل متحد نه‌تنها تحريم بر ملت ايران تحميل مي‌كردند، بلكه برنامه هسته‌اي ايران را ممنوع كرده و جلوگيري از تقويت توان دفاعي و موشكي كشور را به يك وظيفه بين‌المللي با استفاده از تمام ابزارها تبديل كرده بودند.» او همچنين با تاكيد بر فتواي مقام معظم رهبري در تحريم سلاح هسته‌اي گفت: «براي طرف مقابل خواسته كليدي در مذاكرات اين بود كه از عدم دسترسي ايران به سلاح هسته‌اي از طريق محدوديت‌ها و نظارت‌ها اطمينان پيدا كند. آنچه طرف مقابل به دست آورده با وجود تمام رجزخواني‌ها در حقيقت تحصيل حاصل است.» بدين‌ترتيب ظريف تاكيد كرد كه اين مورد امتياز خاصي به طرف مقابل محسوب نمي‌شود. ظريف همچنين اطمينان داد: «اطلاعات مهم امنيتي كشور در دسترس بيگانگان قرار نمي‌گيرد.» او افزود: «بزرگ‌ترين دستاورد ما اين است كه شوراي امنيت به غني سازي جمهوري اسلامي ايران مهر تاييد زده كه اصولا چنين امري در تاريخ 70 ساله شوراي امنيت بي‌سابقه است.» ظريف با تاكيد بر اينكه «برنامه غني‌سازي ايران بدون يك روز توقف ادامه خواهد يافت»، افزود: «در برنامه هسته‌اي، ايران نه تنها از توان دانشمندان غيور ايراني بهره مي‌گيرد بلكه از پيشرفته‌ترين دستاوردهاي علمي جهان نيز بهره‌مند مي‌شود». او تاكيد كرد: «امتيازاتي كه براي بسياري از كشورهاي دنيا تنها آرزويي دست‌نيافتني بود امروز براي ايران ممكن شده است». او درباره «ستانده» ديگر ايران در اين مذاكرات يعني رفع تحريم‌ها هم توضيح داد: «همه تحريم‌هاي هسته‌اي شوراي امنيت، امريكا و اروپا به طور يكجا در روز اجرايي شدن توافق رفع و بقيه تحريم‌ها نيز در قالب محدوديت موقتي در فاصله چند ساله برداشته مي‌شود يعني ايران براي گرفتن امتياز حتي امتيازات مضاعف نيز گرفته و آن رفع تحريم‌هاي ظالمانه است كه البته از ابتدا غيرقانوني و غيرمشروع بود و نبايد وضع مي‌شد.» رييس دستگاه ديپلماسي افزود: «هيچگاه ادعا نكرده و نمي‌كنيم كه برجام كاملا به نفع ايران است و باز هم تاكيد مي‌كنم كه مذاكره بده و بستان است و تا زماني كه دو طرف به ميزان قابل توجه به خواسته‌هاي خود دست نيابند توافقي شكل نمي‌گيرد مسلما براي دستيابي به خواسته‌هاي خود انعطاف و نرمش‌هايي داشته‌ايم اما همه اين انعطاف‌ها هدفمند و با محاسبه صورت گرفته است.» وي همچنين درباره بندهاي قطعنامه جديد سازمان ملل درباره تحريم تسليحاتي ايران، آن را بندهايي غيرالزام‌آور خواند كه نقض‌شان به معناي نقض توافق نيست. وي در ادامه با بيان اينكه اين روند به خصوص براي بازگرداندن تحريم‌هاي شوراي امنيت روند آساني نيست و براي كشوري كه قصد داشته باشد بدون نقض فاحش توافق از سوي ايران، تحريم‌ها را با بهانه‌گيري برگرداند هزينه سياسي سنگيني به دنبال خواهد داشت، تاكيد كرد: «نتيجه آن بي‌توجهي جامعه بين‌المللي، بي‌اعتبار شدن قطعنامه و عدم اجراي آن توسط كشورها خواهد بود.»
سوال و جواب لاريجاني و ظريف
پس از ارايه گزارش نتايج مذاكرات هسته‌اي، لاريجاني از وزير امور خارجه سوال‌هايي را پرسيد كه به نظر مي‌رسيد مربوط به يادداشت‌هايي باشد كه از سوي منتقدان به او ارجاع شده بود. از جمله اينكه لاريجاني سوال كرد: «نكته‌اي هم در برجام و هم در قطعنامه بود كه زمان خاتمه تحريم‌ها حداكثر 10 سال است و اگر آژانس نظرش را زودتر بدهد، زمان پايين‌تر مبناست؛ اما اخيرا نماينده امريكا مطلبي را مطرح كرده است كه ما بنا داريم پنج سال به اين 10 سال اضافه كنيم كه اين حتما يك تناقض و تخلف است. اين از آن جاهايي است كه مجلس حتما قبول ندارد كه خارج از چارچوب برجام، آنها بخواهند چنين دعوي‌اي داشته باشند؛ شما در اين زمينه توضيح دهيد.» ظريف در پاسخ گفت: «ما به اين حرف‌هايي كه زده شده به‌شدت اعتراض كرديم و حتما پيگيري خواهيم كرد؛ ارزشي هم ندارد و قطعنامه كاملا صريح است. در پايان 10 سال، نظارت شوراي امنيت بر موضوع هسته‌اي ايران خاتمه پيدا خواهد كرد.» لاريجاني در سوالي ديگر پرسيد: «اينكه مي‌گوييد فلان مطلب در برجام نيامده و در قطعنامه آمده و نقض آن، نقض برجام نيست، چرا نمي‌گوييد در قطعنامه اخير به محض نقض يك حكم قطعنامه، تحريم‌هاي سازمان ملل برمي‌گردد؟» كه ظريف پاسخ داد: «برنمي‌گردد؛ اصلا قطعنامه جديد هيچ ساز و كار تنبيهي ندارد. تنها ساز و كار بازگشت تحريم‌هاي گذشته طي روند طولاني 60 روزه حل و فصل اختلافات، براي موارد برجام است كه بايد از كميسيون مشترك شروع بشود و كميته سه‌نفره نظارتي هم آنجا درست شده كه راي مشورتي مي‌دهد.» لاريجاني در ادامه طرح سوالات، گفت: يك سوال ديگر مطرح شده است كه در بند 18 برجام گفته مي‌شود سازمان ملل پس از تاييد آژانس از تكاليفي كه ايران انجام داده، تحريم‌ها را تعليق مي‌كند، معناي آن لغو است يا تعليق؟ و ظريف در پاسخ گفت: «اصلا تعليق هيچ جا نيامده است. در هيچ جاي برجام تعليق نيامده است. هر كس تعليق ترجمه كرده اشتباه كرده است.»
مسووليت شرعي، وجداني، عرفي و عقلاني دستاوردهاي فني را مي‌پذيرم
سخنران دوم جلسه ديروز رييس سازمان انرژي اتمي بود كه با سخناني تازه‌تر در بهارستان ظاهر شد. علي‌اكبر صالحي توضيح ابعاد فني توافق وين را با اين جملات آغاز كرد: «من به عنوان كسي كه از اول پيدايش چنين پرونده‌اي نماينده دايم ايران در آژانس بين‌المللي بودم، امروز به آنچه كه به دست آورديم مي‌بالم زيرا من سير تحولات و نحوه برخورد با مساله هسته‌اي ايران را شاهد بودم و در اين 12سال پس از چالش‌هاي مختلف با نقش‌آفريني مقام معظم‌رهبري توانستيم به ايستگاه آخر با سرافرازي و عزت برسيم.» وي ادامه داد: «بنده اينجا آمده‌ام كه شهادت بدهم مسووليت شرعي، وجداني، عرفي و عقلاني آنچه را كه در بعد فني به دست آورده‌ايم، مي‌پذيرم. دستاوردي كه به دست آمده بس بزرگ است و تاريخ اين را نشان خواهد داد؛ پارادايم تعاملات سياسي جهان به گونه‌اي فراگير تغيير خواهد كرد و زنگ اين تغيير در وين زده شد. » وي با اشاره به محدوديت‌هاي پذيرفته شده توسط ايران كه مربوط به رسيدن به تسليحات اتمي است، گفت: «نبايد اين برداشت صورت گيرد كه محدوديت به معناي از بين رفتن نشاط و فعاليت هسته‌اي ايران است بلكه ما همچنان به فعاليت‌هاي هسته‌اي خود ادامه خواهيم داد.» وي با بيان اينكه يكي از راه‌هاي محدوديت به حداقل رساندن ذخاير اورانيوم است، گفت: «برخي به اين موضوع اعتقاد دارند اما بايد توضيح دهم كه ما براي نيروگاه بوشهر به 30 تن ذخاير اورانيوم نياز داريم در حالي كه در سال‌هاي اخير تنها به 7 تن آن دسترسي داشتيم. در مقابل اين موضوع نبايد فراموش كرد توانستيم حق جمهوري اسلامي در خصوص فناوري هسته‌اي را در جهان ثبت كنيم.» رييس سازمان انرژي اتمي اظهار داشت: «براساس ميزان توليدي كه داشتيم 8 سال ديگر به 30 تن مورد نياز نيروگاه‌هاي بوشهر دست پيدا خواهيم كرد كه همان زمان 10 سال برجام توافق هسته‌اي خواهد بود.» صالحي ادامه داد: «برخي مي‌گويند تعداد سانتريفيوژ را افزايش دهيم اما تاكيد مي‌كنم سانتريفيوژهاي ما ابتدايي هستند و نمي‌توان توليد آنها را افزايش داد.» صالحي يادآور شد: «يك سوال ديگر اصلا فرض كنيم همين امشب به اندازه 190 هزار سو قابليت و ظرفيت غني‌سازي داشته باشيم لذا تا چه مدت مي‌توانستيم اين قابليت را حفظ كنيم؟ واقعيت آن است براي مدت محدودي مي‌توانستيم اين كار را كنيم بعد متوقف مي‌شد چون منابع مواد اوليه را به آن صورت نداريم». رييس سازمان انرژي اتمي گفت: «پس بنابراين اگر امروز 190 هزار سو داشتيم و اگر قرار بود يك الي دو سال اين 190 هزار سو كار كند و بعد به يك‌باره دست روي دست بگذاريم كه فاجعه درست مي‌شد.» وي درباره محدوديت دوم براي ساخت سلاح هسته‌اي ادامه داد: «گفته شده كه شما اجازه نداريد با آب سنگين رآكتور اراك را ادامه دهيد چراكه سالانه 10 كيلو پلوتونيوم توليد مي‌كند كه ما اعلام كرديم ما حاضر هستيم كاري كنيم كه كمتر از 10 كيلو توليد كند اصلا ما كه قصد ساخت بمب نداريم اگر قرار بود به دنبال بمب بوديم اين يك محدوديت بود اما اگر قرار است به اين سمت نرويم اينكه 10 كيلو برود زير يك كيلو چه محدوديتي است؟» وي ادامه داد: «ما روي تمامي سانتريفيوژها را كه در اختيار داريم مانند آي‌آر1، آي‌آر2، ام‌آي‌آر4، آي‌آر6، آي‌آر6، اس‌آي‌آر7، آي‌آر8 كار خواهيم كرد كه اين نيز محدوديت غيرآزاردهنده‌اي است.» صالحي در مورد سانتريفيوژها يادآور شد: «مي‌گويند در اين 10 سال سانتريفيوژ آي‌آر8 شما قديمي مي‌شود كه بايد گفت 7 الي 10 سال طول مي‌كشد تا اين سانتريفيوژ آي‌آر8 كه در اختيار داريم به مرحله توليد انبوه برسد از حالا اگر بخواهيم روي آي‌آر8 كار كنيم 7 الي 8 سال طول مي‌كشد كه آي‌آر8 بعد از 8 سال ماشين قابل استفاده تجاري مي‌شود» وي ادامه داد: «در افكار عمومي گويي جا افتاده كه روزانه بايد يك سانتريفيوژ جديد بسازيم در حالي كه اينگونه نيست؛ بزرگ‌ترين شركت غني‌سازي يعني يورنكو از سال 1960 تا 2005 يعني 45 سال روي شش ماشين كار كرده كه سه تا از ماشين‌ها را دراين سال‌ها به كار گرفته است.» رييس سازمان انرژي اتمي گفت: «ذخاير اورانيوم، فلز اورانيوم، مختصري تحقيق و توسعه مواردي است كه آنها گفتند محدوديت ايجاد كرديم و جلوي رسيدن به سلاح هسته‌اي ايران را از اين طريق گرفته‌ايم.»
تحقيق و توسعه بدون وقفه ادامه دارد
در ادامه لاريجاني با طرح سوالي از رييس سازمان انرژي اتمي عنوان كرد در اين برجام توافق شده ايران موظف است تا زماني كه نيروگاه اراك كار مي‌كند سوخت مصرفي‌اش از ايران خارج شود اين محدوديت است، توضيح دهيد؟ صالحي در پاسخ گفت: «الان توافق كرديم سوخت بوشهر را هم خارج كنيم و به روسيه برگردانيم، سوخت اراك را هم قبول كرديم به خارج بفرستيم اما به يك شرطي كه ضايعات سوخت را پس نگيريم. زيرا وقتي سوخت رآكتوري را خارج مي‌كنيم يك جايي بايد درون استخرهايي نگه داري شود كه مقداري از گرمايشش بيفتد و خنك شود اما بعدا بايد كاري كنيم تا سوخت را در اعماق زمين بتوانيم انبار كنيم چيزي كه هنوز امريكا نتوانسته به آن دست يابد. يعني دنيا هنوز راجع به سوخت‌هاي مصرف شده راه‌حل دايمي پيدا نكرده است بنابراين راه‌حل موقتش اين است كه سوخت‌ها را نگه مي‌دارند.» لاريجاني در ادامه سوال كرد: «ايران براي 15 سال حق ندارد رآكتور آب سنگين جديد بسازد آيا اين محدوديت است ؟» صالحي پاسخ داد: «فعلا رآكتور آب سنگين اراك را كامل كنيم به دليل اينكه پروژه اراك پروژه‌اي افتخارآميز است كه با بازطراحي‌اش يكي از بهترين رآكتورهاي تحقيقاتي جهان خواهد شد. اگر از فردا روزي كه پس از چند ماه اين فعاليت آغاز شود قريب به شش سال طول مي‌كشد تا رآكتور به سرانجام نهايي برسد لذا وقتي رآكتوري آن هم مثل اراك پس از حدود شش سال به سرانجام برسد چه ضرورتي دارد كه به سراغ ساخت رآكتور ديگري برويم؟ رييس سازمان انرژي اتمي تصريح كرد: «پس از شش سال شروع به كار تحقيقاتي روي رآكتور اراك مي‌كنيم، 9 سال بعد صبر مي‌كنيم تجربه بيشتري بيندوزيم و بعد رآكتور بعدي را 9 سال بعد يعني همان 15 سال بعد اگر خواستيم طراحي مي‌كنيم. بنابراين به هيچ عنوان محدوديت تلقي نمي‌كنم.» لاريجاني در ادامه از صالحي سوال كرد براي 15 سال فردو عملا غني‌سازي نخواهد داشت آيا اين محدوديت است؟ صالحي پاسخ داد: «الان فردو 17 كيلو در ماه غني‌سازي مي‌كند، نطنز حدود 200 كيلو در ماه، يعني فردو در 12 ماه 200 كيلو و نطنر 2 تن توليد مي‌كند. نياز ما نسبت به 30 تن اصلا قابل مقايسه نيست بنابراين فردو جايي است كه در نهايت خود مي‌تواند سه هزار ماشين بگيرد. همچنين آنجا مي‌توانيم تنها 1500 ماشين آي‌آر8 نصب كنيم در صورتي كه در نطنز مي‌توانيم 50 هزار ماشين نصب كنيم. فردو در بهترين شرايط هزار تا 1500 در مقابل 50 هزار ماشين، پس عددي نيست كه بگوييم فردو محل توليد باشد.» به گفته صالحي فردو از ابتدا هم به عنوان محل تحقيق و توسعه در نظر گرفته شده بود تا تجهيزات گرانقيمت را در فردو بگذاريم تا اگر خداي‌ناكرده اتفاقي بيفتد از اين تجهيزات صيانت كنيم. وي در ادامه گفت: «به فرموده مقام معظم رهبري خوشبختانه هزاران سانتريفيوژ در حال چرخيدن است و فاصله هشت ساله محدوديت‌ها كه در توافقنامه آمده براي ما فاصله زماني مهمي نيست؛ زيرا ما در اين فاصله زماني مي‌توانيم ماشين‌هاي غني‌سازي را توسعه داده و آنها را تبديل به ماشين‌هاي تجاري غني‌سازي كنيم.» صالحي گفت: «خوشبختانه در جريان مذاكرات در مسيري قرار گرفتيم كه با پافشاري و هوشياري براي اولين بار به صراحت بيان شده است كه با ايران بايد هماهنگي‌هاي ويژه‌اي صورت گيرد ولي جزييات بيشتري از اين موضوع را نمي‌توانم بيان كنم زيرا مورد سوءاستفاده قرار خواهد گرفت ولي با قاطعيت مي‌توانم بگويم ما وارد عرصه‌اي شده‌ايم كه ان‌شاءالله تا دو سال آينده مي‌توانيم خودمان سوخت مورد نياز ايران را تحت اشراف آژانس و كمك گرفتن از ليسانس‌هاي بين‌المللي توليد كنيم.» وي گفت: «بنده به عنوان فردي كه در زمينه انرژي اتمي اطلاعاتي دارم به ايراني بودن خود افتخار مي‌كنم؛ ايران از ميان 140 كشور در حال توسعه تنها كشوري است كه مي‌تواند دو كالاي استراتژيك اورانيوم غني شده و آب سنگين خود را در بازارهاي بين‌المللي عرضه كند.» وي با تاكيد بر اينكه در ساخت سانتريفيوژهاي جديد ايران به موفقيت‌هاي جديدي دست يافته است، گفت: «فرض كنيد ما سانتريفيوژ جديد IR8بخواهيم بسازيم، باز هم دست‌مان باز خواهد بود به شرطي كه با آن اورانيوم تزريق نكنيم، مراكز تحقيقاتي و دانشگاهي ايران مي‌توانند در چارچوب‌هاي تدوين شده تحقيقات خود را در توسعه سانتريفيوژها دنبال كنند.»