علي‌اكبر صالحي:
در فرصت 8 ساله ،دستاورد‌هاي هسته‌اي را به بلوغ مي‌رسانيم
گروه ديپلماسي| نزديك شدن به هفته دولت بهانه‌اي شد تا روز گذشته، خبرنگاران حوزه انرژي هسته‌اي مهمان سازمان انرژي اتمي و مسوولان عاليرتبه اين سازمان باشند. در ابتداي اين نشست، بهروز كمالوندي، اصغر زارعان و پژمان رحيميان به سوالات خبرنگاران در رابطه با ابعاد فني برنامه جامع اقدام مشترك و برنامه‌هاي آتي سازمان انرژي اتمي پاسخ گفتند. پس از اين سوالات، علي‌اكبر صالحي به ميان خبرنگاران آمد. پس از ورود وي، نماهنگي از فعاليت خبرنگاران در مذاكرات هسته‌اي به نمايش درآمد و سپس صالحي دقايقي براي خبرنگاران سخن گفت؛ سخناني كه همراه بود با واكنش‌هاي رييس سازمان انرژي اتمي به انتقادات مطرح شده به ابعاد فني برجام. او صريحا به سوالات پاسخ داد و در ميان راه نيز به تشريح صنعت هسته‌اي كشور پرداخت. در بخش نخست اين نشست آقايان كمالوندي و زارعان به دو پرسش خبرنگار «اعتماد »پاسخ دادند:
اعتماد| عبارت نتيجه‌گيري وسيع‌تر در برجام چندبار قيد شده است. چه مختصات فني و اجرايي بايد در اين هشت سال طي شود تا آژانس گزارش خود با اين ماهيت را منتشر كند؟
كمالوندي: Broader Conclusion يا نتيجه‌گيري وسيع‌تر اصطلاح درون پروتكلي است براي رسيدن به نتيجه‌گيري از طرف آژانس مبني بر اينكه چه فعاليت اعلام شده و چه فعاليت اعلام نشده كشور مقصد، صلح‌آميز است. در اين سناريو، فرض آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بر اين است كه ما برخي فعاليت‌هاي خود را اعلام مي‌كنيم و برخي را نيز اعلام نمي‌كنيم. براي حصول اطمينان از اينكه كشور مقصد مورد اعلام نشده‌اي را باقي نگذاشته است يك سري بازرسي‌ها و بازديدها را براساس پروتكل انجام مي‌دهد تا به اين نتيجه‌گيري وسيع‌تر برسد. در خصوص ژاپن به عنوان نمونه پنج سال طول كشيد تا چنين نتيجه‌گيري صورت بگيرد. در اين گزارش وسيع‌تر از گزارش‌هاي معمول آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تاكيد شد كه تمام فعاليت‌هاي هسته‌اي ژاپن صلح آميز است. در اين مقطع است كه آژانس با انتشار چنين گزارشي در حقيقت كارت سفيد را به كشور فوق مي‌دهد. ما زمان هشت سال را براي انتشار اين گزارش در نظر گرفته‌ايم و البته آژانس در مدت زمان كمتري هم مي‌تواند چنين گزارشي را منتشر كند. با در نظر گرفتن مبناي پنج سال براي ژاپن، اگر ما نيز تمام كارهاي محول شده را انجام دهيم و همكاري با آژانس صورت بگيرد و دسترسي‌هايي كه آژانس به دنبال آن است با حفظ محافظه‌كاري‌هاي ما نيز به اين نهاد داده شود، نهايتا به نتيجه‌گيري خواهد رسيد كه بايد اين نتيجه را تا هشت سال پس از روز شروع برجام اعلام كند. ايران بارها اعلام كرده است كه روند اين بررسي نمي‌تواند با پايان باز باشد و بايد در بازه زماني مشخصي اين نتيجه‌گيري اعلام شود. بر اساس برجام، آژانس يا بايد زودتر يا در راس سال هشتم گزارش در خصوص اين نتيجه‌گيري وسيع‌تر را منتشر كند يا اگر از اين تاريخ عبور كرديم و گزارشي اعلام نشد از سال نهم اين گزارش از نظر ايران به دست آمده و آژانس حق ندارد در گزارش‌هاي خود اين عبارت را قيد كند كه: «ما در جايگاهي نيستيم كه اعلام كنيم تمام فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران صلح آميز است.»
اعتماد| در سايه برجام، ايران تحت قوانين پادمان و پروتكل الحاقي با شرايط نظارتي جديد و وسيع‌تري از سوي آژانس روبه رو خواهد شد. اين در حالي است كه ارنست مونيز در كميته روابط خارجي سنا به سناتورها اطمينان خاطر مي‌دهد كه ناظران غيرامريكايي آژانس نيز در ارتباط با امريكا هستند. آيا بخش حفاظت و امنيت سازمان براي نگهداري اطلاعات محرمانه ساز و كار جديدي را در نظر گرفته است؟
زارعان: حضور اتباع امريكايي و كانادايي در فرآيند بازرسي از تاسيسات هسته‌اي ايران توسط آژانس ممنوع است. لذا براي آنكه امريكايي‌ها بتوانند نقطه نظرهاي خود را بيشتر اعلام كنند، همين امروز تعدادي از بازرسان منتخب در نيومكزيكو امريكا مشغول آموزش در حوزه فرآيندي، پادماني و امنيتي و حفاظتي هستند. ما حتي اسامي آنها را مي‌دانيم و حتي به رويكردهاي‌شان آشنا هستيم. كاملا حضور بازرسان در سايت‌هاي هسته‌اي و اماكن وابسته را رصد مي‌كنيم و هيچ گونه اطلاعاتي از دست ما خارج نيست و تمام اين روند در كنترل ما است. حتي دوربين‌هايي كه به صورت آفلاين هستند و دوربين عكسبرداري هستند نيز مورد رصد ما قرار دارند. رويكرد حفاظتي و امنيتي ما مانند گذشته ادامه پيدا خواهد كرد. مانند گذشته ما بازرسي‌ها و اقدام‌هاي خود را نسبت به فرآيند حضور بازرسان آژانس به صورت تكنيكي و تاكنيكي دنبال مي‌كنيم و دغدغه‌اي در اين حوزه نداريم. ما دستورالعمل‌هايي از قبل براي تعيين بازرسان داشته‌ايم و غيرممكن است اطلاعاتي طبقه‌بندي شده توسط آنها از ايران خارج شود. آنها كاملا تحت نظر هستند و آنلاين نظارت مي‌شوند و ما نيز به كار خود مثل گذشته ادامه مي‌دهيم .
فعاليت صلح‌آميز هسته‌اي ايران با كندي و توقف روبه‌رو نيست
علي‌اكبر صالحي در ابتداي سخنان خود با اشاره دومين سالگرد شروع به كار دولت تدبير و اميد گفت: ما در آستانه هفته دولت و دومين سالگرد شروع به كار دولت يازدهم هستيم. دولت تدبير و اميد در دو سال گذشته تلاش‌هاي فراواني در سخت‌ترين شرايط كرد كه خوشبختانه يكي از اين تلاش‌ها به بار نشست و آن بحث مربوط به مذكرات هسته‌اي بود. رييس سازمان انرژي اتمي در ادامه به انتقادات برخي منتقدان نسبت به برجام اشاره و تاكيد كرد: در بعد فني برجام براي چندين بار علنا مي‌گويم با وجود يكسري از محدوديت‌هاي ظاهري، فعاليت صلح‌آميز ما با كندي يا با توقف روبه‌رو نشده است. ممكن است برخي عزيزان انتقاد‌هايي در خصوص كاهش تعداد سانتريفيوژ داشته باشند وبگويند ما هم‌اينك 20 هزار سانتريفيوژ داريم اما براساس برجام، به پنج هزار سانتريفيوژ تقليل مي‌يابد پس چگونه فعاليت هسته‌اي ايران كند نمي‌شود؟ ما هم‌اينك 9 هزار و 100 سانتريفيوژ ما كار مي‌كند و سالي 2 هزار كيلو اورانيوم غني‌سازي مي‌شود. اگر آن 10 هزار سانتريفيوژهاي ديگر ما هم كار كنند يعني 20 هزار سانتريفيوژ كار مي‌كردند، ميزان غني‌سازي‌مان به 4 هزار كيلو اورانيوم مي‌رسيد در حالي كه نياز اصلي كشور 30 هزار كيلو اورانيوم در سال است و فاصله 4 هزار كيلوگرم با 30 هزار كيلوگرم، فاصله زيادي است. يعني اگر اين 20 هزار سانتريفيوژ هم كار كند ما بايد هشت سال كار كنيم تا بتوانيم اين 30 هزار كيلو اورانيوم را به دست آوريم. معاون رييس‌جمهور افزود: ما 25 سال است روي سانتريفيوژها كار مي‌كنيم و به 20 هزار سانتريفيوژ رسيده‌ايم. هرچند اكنون توان توليد سانتريفيوژ بالايي داريم و مي‌توانيم سريع‌تر سانتريفيوژ توليد كنيم اما با چه سانتريفيوژي و با چه مواد اوليه و با چه منظوري مي‌خواهيم كار كنيم؟فرض كنيد الان 190 هزار سانتريفيوژ IR1 داشتيم، اينها را در نظنز و در كجا نگهداري مي‌كرديم؟ فرض كنيد اينها را هم جاسازي كرديم. ما 190 هزار سو ظرفيت توليد با ماشين IR8 داشتيم ولي مواد اوليه‌اش را كجا تامين مي‌كرديم؟ ذخيره‌هايمان را تزريق مي‌كرديم ولي در همان سال اول مواد اوليه تمام مي‌شد؛ آنگاه چه مي‌كرديم؟ من نمي‌دانم چرا دوستان به اين سوالات پاسخ نمي‌دهند؟ صالحي با بيان اينكه در صورتي كه ما مواد را هم غني‌سازي مي‌كرديم و مواد اوليه آن نيز وجود دارد ولي نيازمند يك مجتمع سوخت بوديم، يادآور شد: آيا ما الان توانمندي ساخت مجتمع سوخت با استانداردهاي لازم را به نتيجه رسانده‌ايم؟ خير؛ مدتي طول مي‌كشد. هر چند نمونه آن را ارايه كرديم ولي نيازمند كار بيشتر است. مساله ايمني صنعت هسته‌اي، نيازمند كار و اقدامات بسياري است. و ما اين گلوگاه‌ها را داريم. پس لازم است با برنامه‌اي حساب‌شده و سنجيده فعاليت‌هاي هسته‌اي‌مان را جلو ببريم. رييس سازمان انرژي اتمي با بيان اينكه با پنج هزار سانتريفيوژ درنظر‌گرفته‌شده در برجام سالانه حدود 1500 كيلوگرم اورانيوم غني‌سازي مي‌كند، ابراز داشت: با 9 هزار سانتريفيوژ دو هزار كيلو غني‌سازي مي‌كرديم و مي‌توان گفت تفاوتي ميان 9 هزار سانتريفيوژ با پنج هزار سانتريفيوژ از نظر توليد وجود ندارد و ما فقط 500 كيلو را از دست داده‌ايم. پس از اين نظر تفاوتي ميان پنج هزار ماشيني قرار است كار بكند با 9 هزار ماشيني كه هم‌اينك كار مي‌كند نيست. پس ما چيزي را به آن صورت از دست نداده‌ايم. چرا كساني كه مدعي هستند به‌گونه‌اي افكار عمومي را مشوش مي‌كنند كه گويي اتفاق خاصي رخ داده و عقب‌نشيني خائنانه‌اي صورت گرفته است. وي درباره ماشين‌ها و سانتريفيوژها نيز بيان كرد: ما 25 سال روي IR1 كار كرديم ولي اين ماشين‌ها ديگر از رده خارج شده است. IR1 را توانستيم سرپا كنيم ولي بعد از آن هشت نسل متفاوت از سانتريفيوژها را ساخته‌ايم و تست شده است كه آرام‌آرام ماشين‌هايي كه امكان موفقيت بيشتري دارند و ظرفيت غني‌سازي‌شان بيشتر است، در حال انتخاب شدن هستند ولي اين روند زمانبر است. معاون رييس‌جمهور با يادآوري اينكه سانتريفيوژ IR6، سال 88 با زنجيره 10تايي تكميل شده بود ،اين سوال را مطرح كرد كه چرا اين نسل از سانتريفيوژ در آن زمان به توليد انبوه نرسيد؟ كساني كه مي‌گفتند ما مديريت جهادي داريم و شش ماه سانتريفيوژ توليد مي‌كنيم، چرا در آن زمان كه مديريت سازمان را عهده‌دار بودند اين كار را رانجام ندادند.در آن زمان ، IR6 توليد شده بود و در حال تست بود پس مي‌توانستند به جاي IR1، IR6 را توليد كنند. توليد نشد چون مراحل تست را طي نكرده بود و بايد كامل مي‌كرد. صالحي ادامه داد: شركت‌هاي بزرگ مانند يورونكو در سال 2002 در مقاله‌اي نوشت اگر ما بخواهيم سانتريفيوژ جديدي توليد بكنيم تا بخواهد به آستانه توليد انبوه برسد، اين فرآيند هشت سال طول مي‌كشد. اگر برجامي هم در كار نبود و هركسي ديگر هم رييس بود و هرچقدر هم مي‌خواست تا جهادي كار كند بايد هفت، هشت سال ديگر طول مي‌كشيد تا IR8 به مرحله توليد انبوه برسد. پس چه چيزي را از دست داده‌ايم؟ ان‌شا‌الله ظرف يك سال آينده سانتريفيوژ IR8 با گاز اورانيوم تست مي‌شود و غني‌سازي هم خواهد كرد. رييس سازمان انرژي اتمي تاكيد كرد: برنامه هسته‌اي ايران پس از امضاي برجام وارد فاز جديدي مي‌شود و اين فرصت هشت ساله مناسب است تا دستاوردها را به بلوغ برسانيم و با رفع محدوديت‌ها مي‌توانيم سوخت مورد نياز رآكتورهاي هسته‌اي‌مان را توليد كنيم. وي ادامه داد: با روس‌ها در حال صحبت هستيم تا در آينده نزديك بتوانيم سالي چند مجتمع سوخت بسازيم و در ساخت سوخت، تكنولوژي خود را پيشرفت دهيم. ساخت اين مجتمع و سپس ساخت مجتمع براي اراك ما را چندين سال جلو مي‌اندازد و كسي با اين محدوديت‌ها فرض نمي‌كرد، ايران صادركننده دو كالاي استراتژيك يعني اورانيوم غني‌شده و آب‌سنگين باشد.