جهان بزرگ‌تر از گعده‌هاي ما است

وضعيت گروه‌ها و كانال‌ها در شبكه‌هاي اجتماعي شبيه گعده‌هاي رفاقتي كه در آنها چند دوست و رفيق دور هم مي‌نشينند و مي‌گويند و مي‌خندند و شادند و با همديگر حال مي‌كنند. يعني كاملا خلاف آن انتظار اوليه كه تصور مي‌شد گسترش اين فضاها به تضارب آرا و گفت‌وگو و بحث و تبادل انديشه‌هاي متفاوت و بعضا متعارض مي‌انجامد. اين خطري است كه چند سال پيش زيگمونت باومن جامعه شناس و متفكر فقيد لهستاني نيز به آن اشاره كرده بود.
 باومن مي‌گفت تناقض رسانه‌هاي جديد آن است كه به جاي گسترش گفت‌وگو و بحث و نظر و در نتيجه بزرگ‌تر شدن و متنوع‌تر شدن دنياي آدم‌ها، آنها را در حلقه‌هاي بسته و تنگي محصور مي‌سازد و امكان مواجهه با امر نو و مخاطره آميز را از ايشان مي‌گيرد. آدم‌ها در فضاي مجازي با انتخاب گروه‌ها با گرايش‌ها و علايق و سليقه‌هاي همسو با خودشان، راه برخورد با هر گونه ديدگاه جديد و متفاوت با خودشان را مي‌بندند و عجيب آنكه اين محدودسازي كاملا خودخواسته و با ميل و اراده باطني صورت مي‌گيرد.
براي مثال فرض كنيد در گروهي در يكي از شبكه‌هاي اجتماعي عضو هستيد و هر هفته راجع به يك موضوع بحث مي‌كنيد. تا زماني كه همه تقريبا مشابه هم فكر مي‌كنند، همه‌چيز خوشايند و دلنشين است. اما به محض اينكه سر و كله يك نفر با ديدگاهي متفاوت ظاهر مي‌شود كه به اصطلاح سازناكوك مي‌زند، همه مي‌رنجند و طوري رفتار مي‌كنند كه او خودش كاسه كوزه‌اش را جمع مي‌كند و از آن گروه مي‌رود. به ديگر سخن هر يك از ما معمولا در گروه‌هايي عضو مي‌شويم كه اعضاي آنها شبيه ما فكر مي‌كنند و اگر چنين نباشد، يا اصلا در آن گروه عضو نمي‌شويم يا خيلي زود آن را ترك مي‌كنيم (لفت مي‌دهيم). 
ممكن است تصور كنيم كه اين امري طبيعي است. بله، هيچ كس حوصله و اعصاب بحث كردن با مخالفان را ندارد و اكثر ما ترجيح مي‌دهيم در گروه‌هايي باشيم كه اعضاي آنها با ما همفكر و هم سو باشند. اما اين وضعيت يك خطر جدي دارد. بعد از مدتي كاملا خودخواسته فقط در گروه‌هايي عضو هستيم كه در آنها ما را تاييد مي‌كنند و در نتيجه جهان را فقط از اين چشم‌انداز مي‌بينيم و دچار اين توهم مي‌شويم كه حقيقت و راستي همان است كه ما و همفكران‌مان مي‌انديشيم. 
اما در برابر اين تهديد چه مي‌توان كرد؟ بعيد است راه‌حل ساده‌اي بتوان يافت. اما ناچار براي تمام كردن اين يادداشت كوتاه، تنها چيزي كه به عقل قاصر اين نگارنده قد مي‌دهد، همواره نهيب زدن به خود است. يعني اينكه مدام به خودمان يادآوري كنيم كه جهان بزرگ‌تر و متنوع‌تر از دنياي محدود و بسته ما و رفقاي ماست.