ايجاد پيوندهاي اقتصادي ميان ايران و پاكستان
نوذر شفيعي
سفر شهباز شريف نخست‌وزير پاكستان به تهران را يك سفر عادي اما مهم و كليدي تلقي مي‌كنم. البته ممكن است تحليلگران برداشت‌هاي خاصي از اين سفر كه در پايان مناقشه بين هند و پاكستان صورت گرفته داشته باشند، اما اين سفر تنها يك ابتكار پاكستاني است. پاكستان مي‌خواهد اين تصور را به وجود بياورد كه در حال تقدير از كشورهايي است كه در مناقشه هند و پاكستان يا جانب پاكستان را گرفته يا اينكه درخواست خويشتن‌داري و ميانجي‌گري را مطرح كردند. با اين حال از ديد من اين يك سفر عادي است كه بهره‌بردار آن پاكستاني‌ها هستند. موارد ذيل در بطن اين سفر بايد مد نظر مسوولان قرار گيرد:
1) به‌طور كلي در حوزه سياست خارجي كشور بايد مراقب اين تصور باشيم كه ايران در مناقشه هند و پاكستان جانب پاكستان را گرفته است. هندي‌ها به دليل عملكرد دولت پهلوي كه در مناقشات بيشتر طرف پاكستان را مي‌گرفت و از ايجاد موازنه خودداري مي‌كرد، سوءظن‌هايي داشت. اين تصور بعضا ميان برخي طيف‌ها در هند وجود دارد كه ممكن است جمهوري اسلامي ايران هم همان رويه را در پيش بگيرد. به خصوص اينكه ايران در ماجراي كشمير همواره از مردم مسلمان كشمير دفاع كرده و اين موضع چندان به مذاق هندي‌ها خوش نمي‌آيد. جدا از اين حاشيه‌ها، سفر نخست‌وزير پاكستان به ايران داراي اهميت راهبردي است.
2) پيشنهاد مي‌كنم، دولت سياست خارجي خود را مبتني بر توازن مثبت شكل دهد. به اين معني كه با كشورها به گونه‌اي رفتار نكند كه گويي طرف يكي از كشورها را گرفته است. بر اين اساس نه فقط در رابطه با هند و پاكستان، بلكه در ارتباط با قطر و عربستان، عربستان و تركيه و حتي در ارتباط با چين و روسيه از يك طرف و امريكا و اروپا از سوي ديگر بايد اين موازنه مثبت را ايجاد كرد. ايران بايد به هندي‌ها اين پيام را ارسال كند كه سفر نخست وزير پاكستان يك سفر برنامه‌ريزي شده از قبل بوده است.
به‌طور طبيعي ممكن است در اين سفر درباره موضوعاتي چون، بحران كشمير، مذاكرات ايران و امريكا و مساله غزه صحبت‌هايي صورت گرفته باشد. اما مناقشه هند و پاكستان در دستور كار اصلي مذاكرات دو طرف نبوده است. از سوي ديگر ايران بايد اين پالس را ارسال كند كه همكاري ايران با هند يا پاكستان به ضرر هيچ كشور ثالثي نخواهد بود. اين كشور ثالث چه چين باشد و چه كشور ديگر تفاوتي نمي‌كند. خوشبختانه قبل از ديدارهاي شهباز‌شريف از تهران، عباس عراقچي وزير خارجه ايران به هند سفر كرده بود و در چارچوب كميسيون اقتصادي مشترك پيگير مسائل مرتبط با روابط ايران و هند بوده است.
3) ايران بايد زمينه‌هاي بحران‌هاي موجود در مرزهاي مشترك با پاكستان را از بين ببرد؛ بخشي از زمينه‌هاي بحران در بلوچستان پاكستان و ايران است. نبايد فراموش كرد كه اقدام پاكستان در كشمير به نوعي تلافي اقدام هندي‌ها در بلوچستان پاكستان بوده است. در جريان اين سفر بايد زمينه‌هاي بروز بحران در مرزهاي دو كشور از ميان برود. علاوه بر اين، پاكستان، ايران و هند بايد تلاش كنند، نگاه‌هايشان را از حوزه ژئو‌پليتيك خارج كرده و به حوزه ژئواكونوميك متوجه سازند. اين كشورها بايد پيوندهاي اقتصادي قوي و مشتركي ايجاد كنند. اين پيوندها منافع قابل‌توجهي براي اين كشورها به ارمغان مي‌آورد.
پروژه خط لوله صلح ايران يكي از اين پروژه‌هاست كه مي‌تواند دستاوردهاي پايداري را ايجاد كند. اجراي اين خطوط صلح نقش برجسته‌اي در كاهش تنش‌هاي دو كشور خواهد داشت. اين موارد از جمله مهم‌ترين موضوعاتي است كه در اين ديدارها بايد مد نظر طرفين قرار بگيرد.