تحلیلگران، بازار سهام را چگونه می بینند؟
صداي شكستن بورس بلند‌تر شد
ليلا لطفي
از نگاه تحليلگران بازار سرمايه، افت شديد بورس در هفته‌هاي اخير تنها يك نگراني مقطعي نيست، بلكه نشانه‌اي جدي از بي‌اعتمادي عميق ميان سرمايه‌گذاران است. آمارهاي بازار هم اين وضعيت را به روشني نشان مي‌دهد. شاخص كل بورس تنها در هفته گذشته حدود ۱۵۰ هزار واحد سقوط كرد و در آغاز هفته جاري هم افتي نزديك به يك درصد داشت. اين كاهش در شرايطي رخ داد كه بيش از ۹۱درصد نمادها در وضعيت منفي معامله شدند؛ يعني تقريبا كل بازار درگير فشار فروش بوده است.
يكي از نگران‌كننده ترین پارامترها، خروج سنگين نقدينگي حقيقي از بازار است كه پس از بحران 12 روزه متوقف نشده است. ديروز بيش از ۲۵۰۰ ميليارد تومان پول حقيقي از بورس خارج شد. اين ميزان خروج سرمايه نه تنها كم‌سابقه است، بلكه نشانه‌اي از نگراني‌هاي عميق سرمايه‌گذاران درباره آينده بازار به حساب مي‌آيد. از‌سوي ديگر، حتي صندوق‌هاي اهرمي كه معمولا مورد توجه سرمايه‌گذاران ريسك‌پذير هستند، با افت شديد ارزش و قفل شدن در صف فروش مواجه شدند. اين يعني فضاي منفي بازار تنها محدود به سهام‌هاي سنتي يا شاخص‌ساز نيست، بلكه ابزارهاي مالي پيشرفته‌تر هم تحت فشار هستند. تحليلگران معتقدند كه در چنين شرايطي، صندوق‌هاي طلا تنها بخشي از بازارند كه توانسته‌اند سرمايه‌گذاران را تا حدي در برابر افت‌هاي سنگين حفظ كنند. البته اين راه‌حل‌ها موقتي است و پيش‌بيني مي‌شود، بدون اصلاحات جدي، چشم‌انداز بورس همچنان منفي باقي بماند.
سهيلا نقي‌پور، تحليلگر بازار سرمايه در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: هفته گذشته، بازار بورس تهران يكي از دوره‌هاي پرچالش خود را تجربه كرد و با افت قابل‌توجهي به كار خود پايان داد. شاخص كل بورس با ريزشي حدود ۱۵۰ هزار واحدي مواجه شد و اكثر نمادهاي بزرگ و متوسط بازار تحت فشار عرضه‌هاي سنگين قرار گرفتند. اين روند نزولي، فضاي كلي بازار را به سمت منفي سوق داد و نگراني‌هاي بسياري را در ميان سرمايه‌گذاران ايجاد كرد. كاهش اعتماد عمومي به بازار سرمايه، در كنار التهابات سياسي و نظامي در كشور، از مهم‌ترين عوامل تاثيرگذار بر اين افت محسوس بودند. اين عوامل، به ويژه در شرايطي كه اقتصاد كشور با چالش‌هاي متعددي دست و پنجه نرم مي‌كند، تاثيرات عميقي بر رفتار سرمايه‌گذاران گذاشتند. او معتقد است: يكي از عوامل خارجي كه بر فضاي بازار تاثير منفي گذاشت، تهديدات رييس‌جمهور ايالات‌متحده، دونالد ترامپ، مبني بر به صفر رساندن فروش نفت ايران بود. اين اظهارات، همراه با گمانه‌زني‌ها درباره احتمال فعال‌سازي مكانيسم ماشه توسط سه كشور اروپايي، به افزايش نااطميناني‌ها در بازار دامن زد. اين تهديدات نه تنها بر بازار ارز و تجارت خارجي اثر گذاشت، بلكه به طور مستقيم اعتماد سرمايه‌گذاران در بورس را تحت تاثير قرار داد و عرضه‌ها را تشديد كرد.
نقي‌پور ادامه مي‌دهد: دولت در تلاش براي مديريت اين بحران، اقداماتي را از پس از پايان جنگ ۱۲ روزه در راستاي حمايت از بازار سرمايه به انجام رساند. تزريق نقدينگي از سوي سهامداران حقوقي بزرگ و نظام بانكي، همراه با اجراي طرح بيمه سهام با همكاري صندوق تثبيت بازار سرمايه، از جمله اين اقدامات بود. طرح بيمه سهام با هدف حمايت از سهامداران حقيقي و تضمين حداقل بازده يك‌ساله براي سبدهاي سهام طراحي شده است. با اين حال، اين‌گونه حمايت‌ها تنها به ايجاد نوسانات مثبت مقطعي و برقراري تعادل موقت در بازار منجر مي‌شوند و نمي‌توانند مشكلات ساختاري و اساسي بورس را برطرف كنند. تجربه نشان داده است كه چنين اقداماتي، هر چند در كوتاه‌مدت آرامش نسبي را به بازار بازمي‌گردانند، اما در نبود اصلاحات عميق و پايدار، تاثيرات بلندمدتي بر بهبود وضعيت بازار ندارند.او با نگاهي به هفته جاري مي‌گويد: به نظر مي‌رسد بازار بورس همچنان با چالش‌هاي عنوان شده، مواجه باشد. علاوه بر تداوم التهابات سياسي و احتمال فعال‌سازي مكانيسم ماشه، مشكلات داخلي نظير ناترازي انرژي و كاهش شديد ذخاير آبي نيز بر عملكرد صنايع و شركت‌هاي بورسي اثر منفي خواهند گذاشت. قطعي‌هاي مكرر برق در فصل تابستان، كه مستقيما فرآيند توليد كارخانه‌ها و صنايع را مختل كرده است، در كنار تداوم تحريم‌ها، زنجيره تامين شركت‌ها را با دشواري‌هاي بيشتري مواجه خواهد كرد. اين عوامل، درمجموع، چشم‌انداز بازار را در هفته پيش‌رو تيره‌تر كرده و احتمال تداوم روند نزولي را تقويت مي‌كنند.
نقي‌پور مي‌افزايد: در چنين شرايطي، بازگشت اعتماد به بازار سرمايه نيازمند اتخاذ سياست‌هاي كلان و هماهنگ در حوزه‌هاي اقتصادي، سياسي و بين‌المللي است. اصلاح ناترازي‌هاي انرژي، بهبود فضاي كسب‌وكار و كاهش تنش‌هاي سياسي مي‌توانند به عنوان راهكارهايي بلندمدت، زمينه‌ساز ثبات در بازار شوند. در كوتاه‌مدت نيز، تقويت حمايت‌هاي هدفمند از صنايع كليدي مي‌تواند به كاهش فشار عرضه‌ها و بهبود وضعيت بازار كمك كند. با اين حال، تا زماني كه چالش‌هاي بنيادين اقتصادي و سياسي ايران حل و فصل نشوند، بازار بورس همچنان در معرض نوسانات شديد و روندهاي نزولي باقي خواهد ماند.
خروج 2500 ميليارد تومان پول حقيقي
اميرعباس باقري، تحليلگر بازار بورس، درباره وضعيت بازار سهام اين هفته به «اعتماد» مي‌گويد: در نخستين روز معاملاتي اين هفته، بازار بورس تهران با شرايطي بسيار منفي آغاز به كار كرد؛ موضوعي كه براي بسياري از فعالان بازار كاملا قابل پيش‌بيني بود. شاخص كل بورس با افتي در حدود يك درصد مواجه شد كه نشان‌دهنده حاكميت جو بدبيني و عدم اعتماد بر بازار سرمايه است. در كنار افت قابل توجه شاخص، بيش از ۹۱درصد از نمادهاي معاملاتي در وضعيت قرمز قرار گرفتند و عمدتا در بازه‌هاي منفي معامله شدند؛ موضوعي كه نشان‌دهنده عمق ركود در معاملات و نااميدي گسترده ميان سهامداران است.
باقري مي‌افزايد: يكي از نكات نگران‌كننده‌تر معاملات ديروز، خروج گسترده و قابل‌توجه نقدينگي از بازار بود. براساس آمارها، بيش از ۲۵۰۰ ميليارد تومان پول حقيقي از بورس خارج شد كه اين ميزان خروج سرمايه، به خوبي زنگ خطري جدي براي ادامه روند بازار در روزهاي آتي محسوب مي‌شود. نبود چشم‌انداز روشن سياسي، افزايش بي‌ثباتي‌ها در فضاي منطقه و همچنين سايه تهديد جنگ در مرزهاي كشور ازجمله عواملي هستند كه باعث تداوم روند فرسايشي بازار و ريزش‌هاي متوالي شاخص شده‌اند.
او مي‌گويد: در كنار اين عوامل كلان، بررسي رفتار سرمايه‌گذاران درون بازار نيز نكات قابل‌توجهي را در خود دارد. به عنوان نمونه، در روز جاري صندوق‌هاي اهرمي كه به طور معمول مورد توجه سرمايه‌گذاران ريسك‌پذير هستند نيز با شرايط نامناسبي روبه‌رو شدند. بسياري از اين صندوق‌ها با حباب منفي بيش از ۱۵درصد مواجهند و در صف فروش قفل شده‌اند، اين وضعيت، نشان‌دهنده بحراني بودن اوضاع حتي در ابزارهاي مالي نوين و تخصصي‌تر بازار است.
اين تحليلگر بازار بورس معتقد است: در اين فضاي تيره و تار، تنها روزنه اميدي كه در بازار باقي مانده، صندوق‌هاي طلا هستند. رشد نرخ دلار در بازار آزاد و ورود آن به كانال ۹۱ هزار تومان باعث شده تا ارزش اين صندوق‌ها افزايش يابد و در نتيجه، توجه بخشي از سرمايه‌گذاران را به خود جلب كنند. برخلاف سهام يا صندوق‌هاي سهامي كه در ركود و فشار فروش قرار دارند، صندوق‌هاي طلا به دليل ماهيت تورمي بودن دارايي پايه‌شان، توانسته‌اند تا حدي از موج منفي بازار در امان بمانند. اين امر موجب شده تا بخشي از نقدينگي، به جاي خروج كامل از بازار سرمايه، به سوي اين ابزارهاي مالي حركت كند. از نگاه باقري، اگر شرايط سياسي كشور به همين منوال ادامه يابد و تغييري در ريسك‌هاي سيستماتيك ايجاد نشود، احتمال اينكه روند منفي كنوني در روزهاي آتي نيز ادامه پيدا كند، بسيار بالاست. در چنين فضايي، تنها بازارهايي مانند صندوق‌هاي طلا كه از تورم، افزايش نرخ ارز و نااطميناني اقتصادي سود مي‌برند، ممكن است بتوانند بخشي از زيان سرمايه‌گذاران را جبران كنند. او مي‌افزايد: از سوي ديگر، بي‌اعتمادي فزاينده‌اي كه در بين فعالان بازار نسبت به سياست‌گذاري‌هاي اقتصادي و مالي كشور شكل گرفته، به‌وضوح در حجم پايين معاملات و صف‌هاي فروش گسترده نمايان است. اين وضعيت در بازار سرمايه بي‌سابقه نيست، اما شدت آن در روزهاي اخير به‌گونه‌اي بوده كه حتي صندوق‌هاي با درآمد ثابت نيز با خروج پول حقيقي مواجه شده‌اند.
باقري در جمع‌بندي تحليلش مي‌گويد: آنچه اين روزها بر بازار بورس تهران مي‌گذرد، نگراني‌هاي بين‌المللي است كه همگي به فرار سرمايه و كاهش اعتماد عمومي دامن زده‌اند. اگر سياست‌گذاران سياسي كشور هر چه سريع‌تر اقداماتي جدي
در راستاي كاهش ريسك‌هاي سيستماتيك و بازسازي اعتماد سرمايه‌گذاران انجام ندهند، دورنماي بازار همچنان تيره و تار باقي خواهد ماند.