کتابخانه
شاه و شطرنج خاورميانه
«شاه و شطرنج قدرت در خاورميانه» به تحليل سياست خارجي و ژئوپليتيك خاورميانه پرداخته است. اين كتاب كه در سال‌هاي اخير مورد توجه پژوهشگران، تحليلگران سياسي و علاقه‌مندان به مسائل منطقه‌اي قرار گرفته، به بررسي نقش ايران به عنوان يكي از بازيگران كليدي در معادلات سياسي خاورميانه، با تمركز بر روابط آن با كردهاي عراق و شيعيان لبنان مي‌پردازد. نويسنده در اين اثر با نگاهي موشكافانه و مبتني بر شواهد تاريخي و سياسي، پيچيدگي‌هاي روابط قدرت در منطقه را به تصوير مي‌كشد و نشان مي‌دهد كه چگونه ايران از طريق استراتژي‌هاي هوشمندانه و ديپلماسي چندلايه توانسته است جايگاه خود را در شطرنج‌خانه پرآشوب خاورميانه تثبيت كند.
كتاب «شاه و شطرنج قدرت در خاورميانه» در چندين بخش به‌خوبي سازمان‌يافته و با زباني روشن و تحليلي، به بررسي سه محور اصلي مي‌پردازد: نقش ايران در تحولات سياسي خاورميانه، تاثيرگذاري ايران بر كردهاي عراق و روابط استراتژيك ايران با شيعيان لبنان، به ويژه حزب‌الله. اين اثر با بهره‌گيري از منابع گسترده و تحليل‌هاي دقيق، تصويري جامع از تعاملات سياسي، نظامي و فرهنگي ايران در منطقه ارايه مي‌دهد. نويسنده با استفاده از استعاره شطرنج، خاورميانه را به عنوان صفحه‌اي پيچيده معرفي مي‌كند كه در آن بازيگران متعدد، از دولت‌هاي ملي گرفته تا گروه‌هاي غيرحكومتي، براي كسب قدرت و نفوذ با يكديگر رقابت مي‌كنند. نويسنده در اين كتاب، ايران را به عنوان «شاه» اين صفحه شطرنج معرفي مي‌كند؛ نه به معناي برتري مطلق، بلكه به عنوان بازيگري كه با حركات حساب‌شده و استراتژي‌هاي بلندمدت، توانسته است در برابر فشارهاي بين‌المللي و چالش‌هاي منطقه‌اي مقاومت كند و حتي در برخي موارد، ابتكار عمل را به دست گيرد. اين كتاب به خواننده نشان مي‌دهد كه چگونه ايران با بهره‌گيري از ابزارهاي ديپلماتيك، نظامي، فرهنگي و ايدئولوژيك، شبكه‌اي از متحدان منطقه‌اي ايجاد كرده است. بخش ابتدايي كتاب به بررسي جايگاه ايران در خاورميانه اختصاص دارد. رييسي‌نژاد با نگاهي تاريخي، به ريشه‌هاي سياست خارجي ايران پس از انقلاب اسلامي ۱۳۵۷ مي‌پردازد و نشان مي‌دهد كه چگونه اين كشور از يك دولت منزوي در دهه‌هاي اوليه پس از انقلاب، به يكي از بازيگران محوري منطقه تبديل شده است. نويسنده با تحليل سياست‌هاي ايران در قبال بحران‌هاي منطقه‌اي مانند جنگ عراق، درگيري‌هاي سوريه و تنش‌هاي لبنان، به اين موضوع اشاره مي‌كند كه ايران با اتخاذ رويكردي عمل‌گرايانه و در عين حال ايدئولوژيك، توانسته است نفوذ خود را در منطقه گسترش دهد. يكي از نكات برجسته اين بخش، تحليل نويسنده از استراتژي «عمق استراتژيك» ايران است. اين مفهوم كه در سال‌هاي اخير در محافل سياسي و آكادميك مورد توجه قرار گرفته، به توانايي ايران در ايجاد شبكه‌اي از متحدان و گروه‌هاي هم‌پيمان در كشورهاي مختلف اشاره دارد. نويسنده با جزييات نشان مي‌دهد كه چگونه ايران از طريق حمايت از گروه‌هايي مانند حزب‌الله لبنان و برخي جريان‌هاي سياسي در عراق، توانسته است نفوذ خود را در برابر رقباي منطقه‌اي مانند عربستان‌سعودي و اسراييل تقويت كند. اين كتاب به ويژه به نقش ايران در حمايت از كردها در برابر تهديد داعش در سال‌هاي ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ اشاره مي‌كند. در اين دوره، ايران نه تنها از طريق حمايت نظامي و لجستيكي به كردها كمك كرد، بلكه با تقويت روابط ديپلماتيك با رهبران كرد، جايگاه خود را در برابر ديگر بازيگران خارجي مانند ايالات‌متحده و تركيه مستحكم كرد. اين بخش از كتاب با تحليل دقيق تحولات سياسي و نظامي در اقليم كردستان، به خواننده كمك مي‌كند تا درك بهتري از پيچيدگي‌هاي روابط ايران با كردها و نقش اين روابط در معادلات منطقه‌اي به دست آورد. بخش ديگر كتاب به بررسي روابط ايران با شيعيان لبنان، به ويژه حزب‌الله، اختصاص دارد. نويسنده با نگاهي عميق به تاريخچه شكل‌گيري حزب‌الله و نقش ايران در تأسيس و حمايت از اين گروه، نشان مي‌دهد كه چگونه حزب‌الله به يكي از مهم‌ترين ابزارهاي نفوذ ايران در خاورميانه تبديل شده است. اين بخش از كتاب به ويژه به تحليل نقش حزب‌الله در جنگ ۲۰۰۶ لبنان با اسراييل و تاثير آن بر جايگاه ايران در منطقه مي‌پردازد. نويسنده با تكيه بر منابع معتبر، به تشريح استراتژي ايران در حمايت از حزب‌الله مي‌پردازد و نشان مي‌دهد كه چگونه اين گروه نه‌تنها به عنوان يك نيروي نظامي، بلكه به عنوان يك بازيگر سياسي و اجتماعي در لبنان عمل كرده و نفوذ ايران را در اين كشور تقويت كرده است. همچنين، رييسي‌نژاد به چالش‌هاي پيش روي اين رابطه، ازجمله فشارهاي بين‌المللي و تنش‌هاي داخلي لبنان، اشاره مي‌كند و تحليل مي‌كند كه چگونه ايران با مديريت هوشمندانه اين چالش‌ها، توانسته است جايگاه خود را حفظ كند.
سبك و ويژگي‌هاي كتاب
استفاده از استعاره شطرنج در سراسر كتاب، نه تنها به جذابيت اثر افزوده، بلكه به خواننده كمك مي‌كند تا پيچيدگي‌هاي روابط قدرت در خاورميانه را بهتر درك كند. نويسنده با تشبيه بازيگران منطقه‌اي به مهره‌هاي شطرنج و تحليل حركات استراتژيك آنها، تصويري ملموس و قابل‌فهم از ديناميك‌هاي سياسي منطقه ارايه مي‌دهد. كتاب «شاه و شطرنج قدرت در خاورميانه؛ ايران، كردهاي عراق و شيعيان لبنان» اثري است كه با نگاهي نو و تحليلي عميق، به بررسي يكي از مهم‌ترين موضوعات سياسي معاصر، يعني نقش ايران در خاورميانه، مي‌پردازد. «شاه و شطرنج قدرت در خاورميانه» نوشته آرش رييسي‌نژاد با ترجمه پريسا فرهادي توسط نشر ني در 513 صفحه منتشر شده است.