يادداشتي بر جهان هنري كامبيز روشن‌روان
پيوند موسيقي دستگاهي ايران و اركستراسيون غربي
بابك بني‌حسيني
برخي نام‌ها همچون ستاره‌اي پرنور، در سپهر هنر مي‌درخشند و حضورشان، نه تنها يادآور خلق آثار جاودان، كه نمادي از ايثار، پشتكار و عشق بيكران به وطن و فرهنگ است. كامبيز روشن‌روان، آهنگساز، پژوهشگر و استاد بي‌بديل موسيقي ايران، بي‌شك يكي از اين گنجينه‌هاي بي‌همتاست. هنرمندي كه خرداد ماه سال ۱۳۲۸ در كوچه كاشانچي تهران زاده شد و از همان كودكي، در خانه‌اي با اعتقادات مذهبي و البته شور موسيقي در وجودش ريشه دواند. اين اشتياق فطري، او را به رغم تمام موانع، به سمت فراگيري هنر رهنمون ساخت و مسير پرفروغي را پيش رويش گشود. روشن‌روان، تحصيل موسيقي را در هنرستان‌هاي عالي و ملي موسيقي آغاز كرد و از محضر استادان صاحبنامي چون حسين دهلوي، مصطفي كمال‌پورتراب و حسين تهراني بهره برد. سپس، در دانشكده هنرهاي زيبا، آهنگسازي و پيانو را نزد توماس كريستيان داويد و امانوئل مليك اصلانيان پي گرفت. عطش آموختن، او را به دانشگاه جنوب كاليفرنيا (USC) در امريكا كشاند تا مقطع فوق ليسانس را با افتخار به پايان رساند و جايزه اول آهنگسازي را براي پايان‌نامه‌اش«جمعه خونين» كه مرثيه‌اي بود براي شهداي ۱۷ شهريور و در سبكي آوانگارد، از آن خود كند. اين اثر كه بعدها با ۲۴۰ نوازنده و خواننده در تالار وحدت به رهبري خود او به اجرا درآمد، يكي از نشانه‌هاي تعهد عميق ايشان به وقايع سرنوشت‌ساز ميهن است. اگر بخواهم به يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي مهم آثار كامبيز روشن‌روان اشاره داشته باشم، توجه به تلفيق هنرمندانه ميان موسيقي دستگاهي ايران و اركستراسيون غربي است. در بسياري از آثار او، ملودي‌هاي برگرفته از گوشه‌ها و دستگاه‌هاي موسيقي ايراني با هارموني‌هاي مدرن و بافت‌هاي اركسترال غربي همراه مي‌شوند، بدون آنكه لطافت و ظرافت موسيقي ايراني از بين برود. اين ويژگي در اجراي «ديدار شرق و غرب» هم به وضوح نمايان بود. سبك موسيقايي كامبيز روشن‌روان، آينه‌اي تمام‌نما از گستردگي دانش و بينش اوست. او در آثار خود، با الهام از فرهنگ‌هاي ايراني و غربي، فرم‌هاي گوناگون موسيقي را در هم آميخته است؛ از موسيقي كلاسيك غربي گرفته تا موسيقي اصيل ايراني يا اصطلاحا همان موسيقي سنتي، از موسيقي محلي گرفته تا مدرن و آوانگارد. تسلط همزمان اين هنرمند برجسته به سازهاي غربي و ايراني از همان ابتداي آموزش، به ايشان اين توانايي را بخشيد كه در آثارش به دور از تعصب، تلفيقي بي‌نظير از اين مكاتب را به نمايش بگذارد و رنگ و بويي تازه به موسيقي ببخشد.
كارنامه هنري استاد روشن‌روان را مي‌توان در چهار بخش عمده دسته‌بندي كرد: آثار اركسترال و مجلسي كه توسط اركسترهاي معتبر ايراني و خارجي اجرا شده‌اند. فعاليت‌هاي آموزشي بي‌وقفه‌اي كه حاصل آن تأليف كتاب‌هاي مرجع چون «هارموني جامع كاربردي» و تربيت نسل‌هاي بي‌شماري از موسيقيدانان در دانشگاه‌ها و مراكز آموزشي مختلف است. ساخت موسيقي فيلم كه با فيلم «مسافر» عباس كيارستمي آغاز شد و به ساخت بيش از يكصد موسيقي متن براي كارگردانان نامداري چون امير نادري، پوران درخشنده و تهمينه ميلاني انجاميد و البته جوايز متعدد سينمايي را براي او به ارمغان آورد. آلبوم‌هاي ماندگاري كه با همكاري خوانندگان برجسته و صاحبنامي همچون محمدرضا شجريان، شهرام ناظري، عليرضا افتخاري و محمد اصفهاني، در گنجينه موسيقي ايران به يادگار مانده‌اند. كامبيز روشن‌روان، علاوه بر جايگاه كم‌نظير هنري، در عرصه‌هاي صنفي نيز نقشي پررنگ ايفا كرده است. او در تأسيس و مديريت خانه‌هاي سينما، موسيقي و هنرمندان پيشگام بود و سال‌ها به عنوان رييس هيات‌مديره و مديرعامل، در ساماندهي و ارتقاي جايگاه حرفه‌اي هنرمندان تلاش كرد. او عضو موسس خانه موسيقي، خانه هنرمندان و كانون آهنگسازان سينماي ايران بوده و البته عضويت در هيات‌هاي داوري جشنواره‌هاي مهم موسيقي و سينما تنها بخش كوچكي از افتخارات اين هنرمند بزرگ است. استاد روشن‌روان، با سال‌ها كوشش مستمر و خلاقيت بي‌وقفه، نه تنها خالق آثاري درخشان بوده، بلكه به عنوان يك معلم و صاحب‌نظر، مباني تئوريك موسيقي ايران را نيز غنا بخشيده است كه اين، امر بسيار مهمي است. ميراثي كه ايشان از خود بر جاي نهاده‌اند، راهگشاي نسل‌هاي آينده خواهد بود و نجواي خرداد و شور جواني‌شان، همواره در تار و پود موسيقي اين سرزمين، جاري و ساري خواهد ماند.
* پژوهشگر و مدرس موسيقي