اهل سنت در برابر جنگ ارتش نيابتي ناتو عليه ايران
عمادالدين باقي
اختلافات مذهبي پديده زيان‌آوري است كه همواره وجود داشته اما از ۲۰۰ سال پيش كه پديده استعمار در جهان اسلام رخ داد اختلافات مذهبي به يكي از ابزارهاي موثر نيروي خارجي براي كنترل داخلي و تسلط بر مسلمانان مورد بهره‌برداري قرار گرفت. ظهور وهابيت و حمله به كربلا و كشتار شيعيان يكي از اين رخدادهاي شوم بود. پيش از انقلاب در ايران جريان موسوم به «ولايتي‌ها» كه اصلي‌ترين تضادشان با اهل سنت بود با برگزاري مراسمي مانند عمركشان و عيد عمر و مداحي‌ها و روضه‌خواني‌هاي جعلي به اين تضادها دامن مي‌زدند و خواسته يا ناخواسته در خدمت همين پروژه قرار گرفته بودند. در برابر آن، حركت‌هايي مانند گفت‌وگوي آيت‌الله بروجردي رهبر شيعيان با شيخ شلتوت مفتي مصر و شيخ الازهر و فتواي شيخ شلتوت درباره شيعه كه به جاي مذاهب اربعه اهل سنت از مذاهب خمسه سخن مي‌گفت و بنيان نهادن مركز دارالتقريب، كوششي بود براي ترميم اين شكاف‌ها. پس از انقلاب اسلامي در ۱۳۵۷ سرمايه‌گذاري روي گسل‌هاي مذهبي در ايران به عنوان يك حركت كاملا هدفمند، برنامه‌ريزي شد و حتي گسل‌هاي بومي و زباني را نيز از همين طريق تشديد مي‌كردند. آيت‌الله منتظري با ابداع هفته وحدت در نخستين سال‌هاي انقلاب گام بلندي را براي ترميم شكاف شيعه و سني و جلوگيري از بهره‌برداري بيگانگان برداشتند اما شيوه عملكرد حاكميت و فرونهادن ديدگاه شهروند محوري در گزينش‌ها و تصدي مسووليت‌ها به سناريوي تضادسازي‌ها كمك مي‌كرد. در نخستين سال‌هاي پيروزي انقلاب سمينارهاي تخصصي در تل‌آويو برگزار شد كه يكي از محورهاي مطالعاتي‌اش گسل‌هاي مذهبي در جهان اسلام و در داخل ايران بود. گرچه موضوع فلسطين از كانون‌هاي همگرايي سني و شيعه بود و اتحاد ايران، حزب‌الله لبنان، شيعيان زيدي يمن با جنبش‌هاي آزاديبخش در غزه و فلسطين در برابر تضادسازي‌ها بود اما در درون ايران وضعيت، متفاوت بود به گونه‌اي كه در سال‌هاي اخير جامعه شناسان با مشاهده برخي از نشانه‌ها نسبت به فعال شدن چندين گسل از جمله گسل‌هاي مذهبي هشدار مي‌دادند. اين مساله نشان مي‌داد سرمايه‌گذاري‌هاي نيروهاي خارجي در راستاي تضادهاي مذهبي در ايران دستاوردهايي براي‌شان داشته است اما خودشان با دست زدن به خطاهاي استراتژيك تمام دستاوردهاي‌شان را بر باد دادند. جنگ ۱۲روزه ارتش نيابتي امريكا و ناتو عليه ايران همه اين رشته‌ها را پنبه كرد و همگرايي كم‌سابقه‌اي ميان شيعه و سني رخ داد و نقش اهل سنت در دفاع از ايران برجسته بود. جماعت دعوت و اصلاح از بزرگ‌ترين تشكل‌هاي مدني اهل‌سنت در ايران تجاوز به ايران را محكوم كرد. مولوي عبدالحميد با وجود رويكردهاي انتقادي كه به حاكميت داشت در بحبوحه جنگ سخناني گفت كه براي عده‌اي نامنتظره بود. او گفت: «ما از مرزهايمان دفاع مي‌كنيم، ايران خانه ماهاست، هيچ كسي را ما اجازه نمي‌دهيم، هيچ بيگانه‌اي را اجازه نمي‌دهيم چه مسلمان باشد چه غير مسلمان كه به خاك ما تجاوز كند. ما مردم ايران از تمام اقوام، مذاهب و زبان‌هاي مختلف يكي هستيم.». «رهبر شيعه و سني، رهبر همه ايران حضرت آيت‌الله خامنه‌اي است، ما از ايشان اطاعت مي‌كنيم». محمد صديق دهواري از پژوهشگران و نويسندگان اهل سنت در سراوان نوشت: با قلبي اندوهگين و دلي پر از خشم و تأسف، شهادت جمعي از هموطنان عزيزمان در پي تجاوز ددمنشانه و جنايت‌بار رژيم صهيونيستي به حريم و خاك مقدس ايران اسلامي را به ملت شريف و مقاوم ايران تسليت عرض مي‌كنيم. اين حمله ناجوانمردانه، بار ديگر چهره واقعي رژيمي اشغالگر و ضدبشري را به جهانيان نمايان ساخت؛ اما بي‌ترديد، خون پاك شهيدان اين سرزمين ريشه‌هاي ظلم را خواهد سوزاند و وحدت و ايستادگي ملت ايران را استوارتر خواهد كرد». موضع‌گيري‌هاي نمايندگان اهل سنت در ادوار مختلف مجلس مهندس دكتر جلالي‌زاده و ديگران و مثال‌هاي فراوان ديگري هم وجود دارد كه به فراخور محدوديت يك مقاله، تنها چند مورد در بالا به صورت اتفاقي ذكر شد. در ميان اهل سنت خارج از ايران نيز همنوايي گسترده‌اي ايجاد شد. براي نمونه دكتر صلاح عبدالحق رهبر اخوان‌المسلمين ضمن اعلام همدردي و تسليت شهادت هموطنان‌مان نوشت: ما از نظر مذهبي، معنوي، تمدني و ژئوپليتيكي يك ملت هستيم. اخوان‌المسلمين شكي ندارد كه دشمن ما يكي است و آن رژيم صهيونيستي است و اولين سلاحي كه بايد به آن پايبند باشيم، وحدت امت اسلامي است. محمدرضا ثاقب مصطفايي؛ عالم مشهور اهل سنت پاكستان خطاب به آنان‌كه همچنان گرفتار تعصبات مذهبي ضد شيعي هستند گفت: از ايران حمايت نمي‌كني چون شيعه‌اند؟ پس برو از اسراييل حمايت كن! ديگر فرقه و مذهب جلودار وحدت مسلمانان نيست؛ حمايت از ايران پاسخي به زخم‌هاي مشترك و نشاني از هم‌صدايي در برابر بحران‌هاست. افسانه شكست‌ناپذيري اسراييل، با ضعف گنبد‌آهنين و پايداري مقاومت، فرو ريخته و مساله فلسطين به مسووليتي مشترك و وجداني براي همه جهان اسلام بدل شده است. ماموستا كريكار پيشتر فتوا داده بود: حمايت و پشتيباني از رژيم اسراييل در مواجهه با كشورهاي اسلامي (از جمله ايران)، به اجماع تمامي علماي اسلام، كفر و ارتداد محسوب مي‌گردد. برخي از چهره‌هاي ضد ايراني كه در سال‌هاي گذشته به كرات عليه ايران سخن گفتند در جريان جنگ ۱۲روزه، چرخش محسوسي در مواضع و ديدگاه‌هاي خود داشتند مانند تركي‌الفيصل وزير اسبق اطلاعات عربستان سعودي. شيوه اتخاذ شده امريكا و ناتو در جنگ ۱۲روزه با استفاده از فناوري‌هايي كه تا ديروز همه كشورها خوشبينانه به عنوان بهره‌گيري از دانش و تمدن جديد در تاروپود زندگي‌شان تنيده بودند يك احساس خطر مشترك را در همه منطقه به وجود آورده است. اكنون با توجه به همگرايي اهل سنت با شيعيان و اتحاد حول ايران و اسلام شايسته است حكومت اين فرصت را گرامي بدارد و براي فربهي اين همدلي آن دسته از زندانيان اهل‌سنت كه اتهام‌شان بيان ديدگاه‌هاي سياسي مخالف است را آزاد كند. مولوي فتح محمد نقشبندي امام جمعه راسك كه در خطبه‌هاي نماز جمعه از شرايط امنيتي انتقاد كرد و مولوي كوهي امام جمعه روستاي پشامگ كه در خطبه‌هاي نماز جمعه انتقاداتي داشته يا برخي جوانان سلفي مسلك كه از سوريه بازگشته و خودمعرف شده و مُقر به اشتباه خود شده‌اند مي‌تواند جريان تروريستي و تجزيه‌طلب در منطقه را كه هر روز فاجعه آفرينند تضعيف كند. درست برعكس، به كارگيري روش‌هاي زورمدارانه عليه منتقدين مي‌تواند بستر را براي سربازگيري تروريست‌ها مساعد كند.
به‌طور كلي اصلاح شيوه حكمراني و شهروند‌مداري در حكمراني، ضامن صلح داخلي و همبستگي ملي در برابر تهديدهاي سلطه‌گران خارجي است.