به مناسبت سالروز درگذشت فرهنگ شريف
آميزه نبوغ و وفاداري
امير اسكندري
فرهنگ شريف كه خود را شاگرد علي‌اكبرخان شهنازي و عبدالحسين شهنازي مي‌دانست، موسيقي را در خانواده‌اي هنردوست آغاز كرد. او با نبوغ ذاتي چنان در نوازندگي تار پيشرفت كرد كه در دوازده سالگي نخستين برنامه تكنوازي خود را در راديو اجرا كرد؛ اتفاقي كم‌نظير براي نوجواني در آن سن و سال. در همان سال‌هاي جواني، دوستي عميقي ميان او و نابغه دوران، پرويز ياحقي شكل گرفت؛ دوستي‌اي كه سرآغاز پديد آمدن سبكي تازه در نوازندگي تار شد، سبكي كه تا آن زمان هيچ كس به آن شيوه تار ننواخته بود. شريف در نوازندگي تار شيوه‌اي كاملا شخصي و نوآورانه پديد آورد. او بر مضراب راست پرقدرت تاكيد مي‌كرد و باور داشت كه تار بايد با مضراب راست قوي و پرطنين نواخته شود.گليساندوهاي كشيده و پر احساسش كه متاثر از سازهاي كششي و بي‌ترديد حاصل تاثير دوستي با پرويز ياحقي بود، به نوازندگي او لحني متفاوت مي‌بخشيد. مالش‌هاي عرضي و طولي در دست‌هايش به صدايي زنده و پرجنب‌وجوش تبديل مي‌شد و با رها كردن خرك در حين اجرا، پژواكي باز و شفاف پديد مي‌آورد. مضراب‌هاي چپ او نيز با چنان وضوح و درخششي نواخته مي‌شد كه برخي شنوندگان آن را به صداي پيانو تشبيه كرده‌اند.
نبوغ شريف تنها در تكنيك نبود، بلكه در توانايي او براي خلق ملودي‌هايي رمانتيك و آزاد جلوه مي‌كرد. او در عين وفاداري به جوهر موسيقي اصيل ايراني، ساز خود را از هر قيد و بندي رها مي‌ساخت و شنونده را با خود به جهاني خيال‌انگيز مي‌برد. قدرت بداهه‌نوازي او چنان چشمگير بود كه در تاريخ نوازندگي تار، تنها مي‌توان آن را با بداهه‌نوازي استاد جليل شهناز مقايسه كرد. از ديگر ويژگي‌هاي برجسته در نوازندگي شريف، كوك‌هاي ابداعي او بود كه در ميان نوازندگان نسل قبل رايج نبود. او به‌ويژه در دستگاه شور تغيير كوك‌هاي خاصي اعمال و همچنين رنگ‌آميزي و حال‌وهواي متفاوتي در صدادهي تار ايجاد مي‌كرد.
فرهنگ شريف در حالي كه زيباترين ملودي‌ها را با احساسي سرشار و بيان روان اجرا مي‌كرد، شنونده عادي را به اين گمان مي‌انداخت كه نواختنش بسيار ساده است؛ اما او يكي از فني‌ترين نوازندگان تار در ايران بود. روايت شده روزي در يكي از اتاق‌هاي راديو مشغول نواختن قطعاتي از علينقي وزيري بود، هر كس از آنجا مي‌گذشت تصور مي‌كرد كه خود وزيري در حال اجراي تار است. حسن كسايي نوازندگي او را از نظر سختي و مرتبه موسيقايي در جايگاهي بسيار والا توصيف مي‌كرد. فرهنگ شريف نه تنها در ميان مردم، بلكه در نظر استادان بزرگ هم هنرمندي بي‌همتا بود. او در دهه۱۳۵۰چند ترانه براي خوانندگان پاپ/سنتي آهنگسازي كرد از جمله اثر «شب مي‌خونه» هايده و... آثاري كه نشان مي‌دهند او توانايي آهنگسازي در قالب ترانه را نيز داشت و به خوبي مي‌توانست ملودي‌هاي مردمي و شنيدني خلق كند. كارنامه هنري او بسيار گسترده است. فرهنگ شريف بيش از دو دهه در برنامه‌هاي گلها حضور فعال داشت و در كنار خوانندگاني چون غلامحسين بنان، اكبر گلپايگاني، ايرج و محمودي‌خوانساري قطعات ماندگاري خلق كرد. همكاري او با محمدرضا شجريان در آلبوم «پيوند مهر» نمونه‌اي شاخص از توانايي‌اش در همراهي با آواز است. افزون بر اين، در جشنواره‌هاي بين‌المللي، از جمله در برلين، موسيقي ايراني را به جهان معرفي كرد.
فرهنگ شريف نشان درجه يك هنري، معادل دكترا، دريافت كرد و در طول زندگي‌اش در جشنواره‌هاي بين‌المللي متعددي شركت داشت. سبك او الهام‌بخش نسل‌هاي بعدي نوازندگان تار شد و بسياري او را يكي از نوابغ بي‌بديل موسيقي ايراني مي‌دانند. پس از انقلاب، محدوديت‌هاي موسيقي سبب شد مدتي در امريكا اقامت كند، اما در سال‌هاي پاياني عمر دوباره به ايران بازگشت و تا واپسين روزها به اجرا ادامه داد. اين استاد بزرگ در ۱۷ شهريور ۱۳۹۵ در تهران درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاك سپرده شد. ياد و نام او همچنان در ميان دوستداران موسيقي ايران زنده است.
بي‌ترديد فرهنگ شريف يكي از درخشان‌ترين چهره‌هاي تاريخ تار در ايران است؛ هنرمندي كه با خلاقيت و بداههپردازيهايش، پلي ميان اصالت گذشته و نوآوري امروز ساخت و نامش براي هميشه در حافظه موسيقي اين سرزمين باقي خواهد ماند.