شكست پروژه پهپادي ناتو؛ ترامپ روسيه را به اروپا ترجيح مي‌دهد؟
روح‌الله مدبر
پس از نشست آلاسكا و توافقات مشهودي كه ميان ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه و دونالد ترامپ، همتاي امريكايي‌اش صورت گرفت تحركات واشنگتن براي پذيرش شروط روسيه و تاكيد آقاي ترامپ بر كليدواژه اينكه مساله اوكراين و اينكه اين بحران بايد به صورت ريشه‌اي حل شود نشان داد واشنگتن دقيقا از همان كليدواژه‌اي استفاده مي‌كند كه مسكو نيز همزمان بر آن پافشاري و تاكيد دارد. در همين رابطه نيز كرملين اعلام كرد كه حل اين بحران تنها در صورت اجراي شروط شش‌گانه روسيه امكان‌پذير است. مجموعه اين تحولات نشان مي‌دهد روسيه هم در ميدان نبرد و هم در عرصه ديپلماسي دست بالا را پيدا كرده و طرف امريكايي نيز ناگزير به پذيرش شرايط مسكو شده است. اين مساله براي جبهه آنگلوساكسوني به رهبري بريتانيا و همراهي فرانسه و آلمان فوق‌العاده سنگين تمام شد. در همين حال شاهد بوديم كه رهبران اروپايي با شتاب و سراسيمه به واشنگتن رفتند تا شايد نظر ترامپ را درخصوص توافق با روس‌ها تغيير بدهند. ديدارهاي آنان در كاخ سفيد اما بيشتر به ملاقات فرمانداران ايالت‌هاي امريكا با رييس‌جمهور شباهت داشت؛ چراكه ابتكار عمل در دست ترامپ بود. با اين حال، روشن شد كه ايالات‌متحده قصد دارد موضوع اوكراين را از دستور كار خارج كند، چراكه امروز امريكا به اين جمع‌بندي رسيده است كه روسيه در سه ميدان نظامي، سياسي و اقتصادي شكست‌ناپذير است، بنابراين به سود واشنگتن است كه مسير عادي‌سازي روابط اقتصادي و سياسي با مسكو را در پيش بگيرد. چون روس‌ها نيز معطل هيچ كشور ديگري نخواهند ماند. در اين ميان، موضوعات متعددي چون همكاري‌هاي آتي در حوزه شمالگان و قطب شمال نيز اهميت دوچنداني براي امريكا يافته كه بتوانند با روس‌ها در كنار ديگر موضوعات امنيتي منطقه به تفاهم برسند، به همين دليل، پس از اينكه رهبران اروپايي دريافتند نمي‌توانند نظر دونالد ترامپ را به سوي خود سوق دهند و شكاف ميان امريكا و جبهه آنگلوساكسوني عميق‌تر شد، طرحي جديد روي ميز قرار گرفت و آن اجراي عمليات «پرچم دروغين» در لهستان با هدف ايجاد تنش بيشتر ميان روسيه و اعضاي ناتو و تحت فشار گذاشتن واشنگتن بود. همان‌گونه كه شرايط و قرائن نشان داد پهپادهاي ادعايي كه لهستان مدعي شد توسط روس‌ها به خاك لهستان نفوذ كرده است، به واقع از درون خاك اوكراين شليك شده بود. لذا اين پهپادها از خاك اوكراين به پرواز درآمده‌اند و حتي سر جنگي هم نداشتند با عمليات پرچم دروغين براي ايجاد چالش ميان روسيه و ناتو و همزمان اعمال فشار بر امريكا براي قرار گرفتن در طرف جديد ناتو و برهم زدن مذاكرات آلاسكا صورت گرفت. در عين حال به اين دليل كه شواهد طرف لهستاني از قاطعيت لازم برخوردار نبود شاهد بوديم كه مواضع امريكايي‌ها نيز بينابين بود. اقدام سراسيمه بخش افراطي ناتو كه شامل لتوني، ليتواني، فرانسه و آلمان و بريتانيا در محكوم كردن و منتسب كردن اين پهپادها به روسيه صورت گرفت كاملا نشان داد كه يك پروژه از پيش طراحي شده بود اما به صورت ناقص. اين مساله به سمت و سويي رفت كه كاملا نشان داد ناتو قصد دارد به سمت درگيري لفظي و نه عملياتي با روس‌ها ايجاد كند. اما واقعيت اين است كه ناتو از لحاظ ميداني نيز توان رويارويي مستقيم با روسيه را دارد و نه برنامه‌اي در اين زمينه داشت و بيشتر در حد لفاظي بود، چراكه بدون همراهي امريكا امكان ورود به هيچ درگيري وجود ندارد حتي در حد لفاظي هم عليه روسيه بدون حضور امريكا، ناتو موفق نخواهد بود. در همين راستا برگزاري رزمايش «مدافع شرقي» ناتو نيز كه دقيقا همزمان با رزمايش «غرب ۲۰۲۵» كه يك رزمايش زمانبندي شده ميان روسيه و بلاروس و دوستان روسيه است، توسط ناتو با عنوان «مدافع شرقي» ايجاد شد نشان مي‌دهد كه ناتو درصدد تحريك‌سازي است و همزمان تلاش دارد روسيه را به واكنش عملياتي بكشاند. بنابراين اقداماتي كه ناتو در جزاير نروژ و در شمالگان براي نظامي‌سازي انجام مي‌دهد، به واسطه تنش‌سازي و مغاير با توافقاتي است كه درحوزه اتحاد كشورهاي شمالگان صورت گرفته و به واسطه برهم زدن آينده گفت‌وگوهاي روسيه و امريكا در قطب در حال پيگيري است. به عبارتي كاملا مشهود است كه بخش آنگلوساكسوني ناتو با حضور فعال فرانسه و آلمان و لهستان به هيچ عنوان تمايل ندارند كه بحران اوكراين با اجرا شدن شروط روسيه و حذف تنش‌هاي كاخ سفيد و كرملين حل شود. به اين دليل از هر فرصتي براي تحريك‌سازي استفاده مي‌كنند. اكنون نيز پيشنهاد جديد وزير خارجه لهستان براي ايجاد منطقه پرواز ممنوع بيشتر يك لفاظي غيرعملياتي است در راستاي پيگيري اين پروژه نيز پيش مي‌رود. زيرا كه ايجاد منطقه پرواز ممنوع بايد مصوبه ناتو باشد و عملياتي شدن آن به معناي رويارويي مستقيم ناتو با روسيه است؛ سناريويي كه در عمل امكان‌پذير نيست و ناتو وارد درگيري مستقيم با روسيه نمي‌شود. واقعيت اين است كه ناتو حتي پيشنهاد منطقه پرواز ممنوع را هم حتي در حد لفاظي هم مطرح نكرد اما تقسيم كاري انجام داد تا اعضاي ناتو خود اين پيشنهاد را ارائه كنند. اما در اين مورد نيز واكنش تند و صريح مسكو به اين ايده يعني ايجاد منطقه پرواز ممنوع و اعزام نيروهاي ناتو به خاك اوكراين، منجر به عقب نشيني سريع ناتو شد.
با وجود اين فضاسازي‌ها، واقعيت صحنه نشان مي‌دهد مذاكرات جدي و پشت درهاي بسته ميان نمايندگان روسيه و امريكا براي رسيدن به توافقي مشترك در جريان است. تهديدات لفظي ترامپ هم بيشتر با هدف مشغول نگه داشتن اروپايي‌ها مطرح مي‌شود و نبايد چندان جدي تلقي شود. ايالات‌متحده به دنبال خروج تدريجي از بحران اوكراين و رسيدن به يك توافق جامع با روسيه است. يعني تحقق همان سناريويي كه پيش‌تر پيش‌بيني شده بود يعني امريكايي‌ها زلنسكي رييس‌جمهور اوكراين را مجبور به پذيرش شروط روسيه خواهند كرد. سخنان اخير ترامپ مبني بر اينكه زلنسكي ناگزير به پذيرش شروط مسكو خواهد شد، مويد همين روند است و به مثابه شوك بزرگي براي جبهه آنگلوساكسوني تلقي مي‌شود. شكست پروژه پرچم دروغين لهستان نيز نشان داد كه واشنگتن حاضر نيست در زمين ناتو بازي كند. اكنون تنها گزينه عقلاني براي بريتانيا و متحدانش اين است كه از تنش‌افزايي بيشتر با روسيه پرهيز كنند و وارد مسير گفت‌وگو شوند و از اين طريق حداقل از تداوم بحران جلوگيري كنند. در غير اين صورت و با تداوم لجاجت انگليس و همزمان باتوجه به پيشروي‌هاي مستمر و سريع روسيه در ميدان و تقويت خطوط دفاعي اين كشور كه به صورت كاملا برنامه‌ريزي شده و دقت در حال رخ دادن است و با افزايش استحكامات و خطوط مرزي روسيه، شروط اين بازيگر نيز سخت‌تر و گسترده‌تر خواهد شد. به همين دليل، امريكا مايل و درصدد است هرچه زودتر و پيش از آنكه مطالبات كرملين افزايش يابد، بر سر همان شررط اوليه به توافق برسد. به بيان ديگر، اوكراين ديگر مانند دوران بايدن اولويت كاخ سفيد نيست. آنچه براي واشنگتن اهميت دارد، دستيابي به يك توافق «برد - برد» با كرملين است.
تحليلگر مسائل روسيه