بهاره شبانكارئيان
حدود هشت ماه است كه از قتل «اميرمحمد خالقي» دانشجوي نخبه دانشگاه تهران مي‌گذرد. شب حادثه اميرمحمد خالقي توسط سارقان مسلح در نزديكي كوي دانشگاه به قتل مي‌رسد. سارقان، گوشي و لپ‌تاپ اميرمحمد را سرقت مي‌كنند، اما اين دو سارق چند روز بعد شناسايي و دستگير مي‌شوند. قضات در راي شعبه پنجم دادگاه كيفري يك تهران اعلام مي‌كنند كه مجازات قصاص محكوم پرونده با تاييد قاضي اجراي احكام مي‌تواند در ملاعام باشد، اما از تير‌ماه سال جاري، پرونده در شعبه اجراي احكام متوقف شده است.
حالا «اعتماد» با «حميدرضا حاجي اسفندياري»، وكيل اولياي دم در مورد تعويق در روند رسيدگي به پرونده قتل «اميرمحمد خالقي» گفت‌وگو كرده است.
به نظر مي‌رسد روند رسيدگي به پرونده اميرمحمد خالقي به تعويق افتاده و هنوز تاريخ اجراي حكم قصاص مشخص نشده است. در مورد روند رسيدگي به پرونده توضيح مي‌دهيد.
ارديبهشت‌ماه سال جاري، راي صادره از شعبه پنجم دادگاه كيفري يك تهران در ديوان عالي كشور ابرام شد و متعاقبا درخواست اعاده دادرسي وكلاي متهمان نيز در ديوان عالي كشور رد شد. اوايل خرداد‌ماه امسال، پرونده براي اجراي دوره محكوميت و مجازات به شعبه چهارم اجراي احكام دادسراي جنايي تهران ارجاع شد. آخرين تقاضاي ولي دم مجددا به اجراي احكام ارسال و پدر اميرمحمد طي لايحه‌اي تقاضاي اجراي قصاص در ملاعام را به شعبه اعلام كرد. با اين حال قضات نيز در راي شعبه پنجم دادگاه كيفري يك تهران اعلام كرده بودند كه مجازات قصاص با تاييد قاضي اجراي احكام مي‌تواند در ملاعام باشد؛ اجراي حكم قصاص در ملاعام خواسته اولياي دم بوده كه به شعبه نيز ارسال، اما از تير‌ماه سال جاري، پرونده در شعبه اجراي احكام متوقف شده است. بنده به درخواست اولياي دم چندين بار به دادگاه لايحه ارسال كرده و خواستار تسريع در اجراي مجازات شده‌ام؛ يكي از دلايلي كه اجراي حكم قصاص محكوم را با وقفه روبه‌رو كرده، اين است كه همزمان براي يكي از متهمان، پرونده‌اي در دادسراي ناحيه ۲۹ ويژه جرايم اطفال و نوجوانان شعبه ۳ بازپرسي ثبت شده؛ اين پرونده به خاطر ساير جرايم متهمان دستگير شده تشكيل شده است؛ متهمان پرونده اميرمحمد خالقي قبل از اين جرم چند فقره سرقت ديگر نيز انجام داده‌اند كه باعث شكايت‌هاي زيادي از سوي شكات شده است. اتهامات ديگر متهمان پرونده اميرمحمد؛ مشاركت در سرقت مسلحانه و مقرون به آزار، معاونت در سرقت و قاپيدن گوشي‌هاي همراه است كه با مشاركت متهم بزرگسال پرونده اميرمحمد خالقي صورت گرفته؛ اين پرونده اواخر مرداد‌ماه امسال قرار جلب به دادرسي آن از سوي شعبه بازپرسي دادسرا صادر شده است. با اين حال به نظر مي‌رسد كه وقفه در اجراي مجازات، مربوط به اتهامات ديگر متهمان پرونده اميرمحمد خالقي باشد، چرا كه به تازگي براي اتهامات ديگر متهمان پرونده، كيفرخواست صادر شده و بايد جهت رسيدگي و صدور راي به دادگاه صالح ارجاع شود؛ توقف اجراي حكم قصاص محكوم پرونده اميرمحمد خالقي شايد به اين دليل است كه او در جريان رسيدگي به ساير جرايم خود قرار بگيرد تا اگر محكوميت ديگري نيز دارد، اعمال شود.
شنيده‌ها حاكي از آن است كه خانواده محكوم به قصاص براي رضايت به خانه پدري اميرمحمد خالقي مراجعه كرده‌اند. واكنش خانواده مقتول در مواجهه با خانواده محكوم به قصاص چه بوده است؟ امكان دارد خانواده اميرمحمد خالقي قصد رضايت داشته باشند؟
بنده در مورد اينكه خانواده اميرمحمد خالقي قصد رضايت دارند يا خير، اظهارنظر نمي‌كنم، اما در مورد مراجعه خانواده محكوم به قصاص به خانه پدري مقتول بايد بگويم كه طبق گفته‌هاي برادر اميرمحمد خالقي خانواده محكوم به قصاص طي يكي، دو ماه گذشته دوبار به خانه آنها مراجعه كرده‌اند. هرچند اقوام و آشنايان اميرمحمد خالقي با ديدن خانواده محكوم به قصاص بسيار متاثر شده‌اند، اما «مولوي خالقي»؛ پدر اميرمحمد از اين خانواده با روي باز پذيرايي كرده است؛ پدر محكوم به قصاص ابراز پشيماني كرده و از خانواده اميرمحمد خالقي تقاضاي عفو و بخشش كرده است. با اين حال نمي‌توان گفت كه چون واكنش پدر اميرمحمد نسبت به خانواده محكوم به قصاص مثبت بوده، قصد رضايت دارد؛ چرا كه بعد از اين ديدارها پدر اميرمحمد از بنده پيگير اجراي حكم شده است.
آخرين اقداماتي كه خانواده اميرمحمد خالقي براي رسيدگي به پرونده انجام داده‌اند، چه بوده است؟
ماه گذشته، پدر اميرمحمد خالقي لايحه‌اي به شعبه اجراي احكام ارسال كرده و تقاضاي اجراي حكم قصاص در ملاعام را داشته است. پدر اميرمحمد خالقي معتقد است كه اگر قرار باشد حكمي اجرا شود بايد در ملاعام باشد؛ آن هم به جهت بازدارندگي جرم. با اين حال اجراي حكم قصاص در ملاعام با تاييد قاضي اجراي احكام امكان‌پذير است و بايد منتظر بمانيم كه نظر قاضي اجرا چه خواهد بود. در ماه‌هاي گذشته حكم برخي محكومان به قصاص در ملاعام اجرا شده كه البته تبعات و حواشي زيادي داشته است؛ اين حواشي مي‌تواند روي پرونده اميرمحمد خالقي تاثيرگذار باشد. ضمن اينكه طبق آخرين اطلاعات مربوط به پرونده مرحومه الهه حسين نژاد، حكم محكوم اين پرونده نيز قرار شده در ملاعام اجرا شود؛ با توجه به اين موارد بايد ديد هنگامي كه نوبت به اجراي حكم محكوم پرونده اميرمحمد خالقي فرا مي‌رسد، شرايط به چه نحو خواهد بود.
آن زمان برخي مسوولان و مديران ارشد دولتي به خانواده اميرمحمد خالقي وعده‌هايي داده بودند. آيا اين وعده‌ها عملي شده است؟
حدود هشت‌ماه است كه از قتل اميرمحمد خالقي مي‌گذرد. از همان ابتدا بسياري از مسوولان ذي‌ربط و مديران ارشد دولتي وارد عمل شدند و دستوراتي صادر كردند. در آن شرايط برخي مسوولان و مديران ارشد دولتي به خانواده وعده‌هايي داده بودند كه متاسفانه هيچ كدام از آن وعده‌ها تا امروز عملي نشده است؛ هرچند هيچ درخواستي ابدا از سمت خانواده اميرمحمد مطرح نشده است. اين خانواده در روستايي محروم زندگي مي‌كنند و معيشتشان از راه كشاورزي است. كلاس‌هاي درس در اين روستا در يك كانكس تشكيل مي‌شود و اميرمحمد كه يك دانشجوي نخبه بوده نيز در همين كلاس‌ها درس خوانده است. با اين حال آقاياني كه آن زمان دوربين به دست براي ملاقات با خانواده به روستا آمده بودند، شرايط اين روستا را ديده و به خانواده اميرمحمد اعلام كرده بودند كه مي‌خواهند يك مدرسه و كتابخانه به نام اميرمحمد بسازند، اما پس از مدتي اين وعده‌ها به فراموشي سپرده شد. در حال حاضر نيز اگر بنده به اين موارد اشاره مي‌كنم به اين خاطر است كه صداي اين خانواده را به گوش آن افراد برسانم تا وعده‌هايي كه به خانواده داده بودند را عملي كنند و نام اميرمحمد به عنوان دانشجويي كه مظلوم و بي‌گناه كشته شد، جاويدان بماند.
در مورد پرونده اميرمحمد خالقي نكته خاصي وجود دارد كه بخواهيد به آن اشاره كنيد؟
در بحث قتل فرآيند رسيدگي انجام شده و در حال حاضر نيز در مرحله اجراست. با اين حال پرونده اميرمحمد خالقي تمام نشده و اولياي دم تقاضا دارند با اشخاص حقوقي و حقيقي كه در وقوع اين جنايت ترك فعل كرده و مقصر بوده‌اند نيز برخورد قانوني شود و اتفاقا روي اين قضيه اصرار دارند. پرونده اميرمحمد خالقي چند بعد دارد؛ يك بعد آن مربوط به قتل مي‌شود، مثل پرونده قتل مرحومه الهه حسين‌نژاد و ساير پرونده‌هاي قتل، اما بعد ديگر، بعد تخصصي پرونده است كه برخي همكاران بنده در مورد عمد يا غيرعمدي بودن قتل اميرمحمد خالقي اظهارنظراتي كرده بودند. حتي بسياري از اساتيد در مورد نوع قتل با رسانه‌ها صحبت و نظراتي ارايه كرده بودند. بعد ديگر مربوط به حواشي پرونده مي‌شود. پرونده قتل اميرمحمد خالقي با حاشيه‌هاي زيادي روبه رو بوده و بنده در مورد اين حواشي هرگز صحبت نكرده‌ام؛ چرا كه پرداختن به حواشي در آن دوران مي‌توانست روي آسايش و روان خانواده اميرمحمد خالقي تاثير بگذارد. با اين حال در فضاي مجازي انواع و اقسام شبهات مطرح و خيلي از آنها به خانواده منتقل و حتي برخي از آن شبهات نيز در بعضي رسانه‌ها منتشر مي‌شد. يكي از اين شبهات؛ بحث قوميت و مليت متهماني بود كه دستگير شده بودند. حتي برخي معتقد بودند؛ اين متهمان اصلا متهمان اصلي نيستند و صرفا دو نفر را مقابل دوربين قرار داده‌اند و به آنها گفته‌اند كه قتل را گردن بگيرند. يكي ديگر از حواشي بحث جراحت‌هايي بود كه به بدن اميرمحمد وارد شده بود. حواشي زياد ديگري هم وجود داشت كه خانواده اميرمحمد خالقي را نگران كرده بود، اما دستگاه قضا و بازپرس پرونده با اولياي دم همكاري‌هاي لازم را انجام دادند تا مساله‌اي براي خانواده مبهم باقي نماند. در ميان اين حواشي برخي افراد قصد داشتند خارج از چارچوب‌هاي قانوني موج اعتراضي ايجاد كنند. البته پرونده ظرفيت اين موضوع را داشت؛ چراكه اميرمحمد خالقي دانشجوي نخبه دانشگاه تهران، اهل تسنن و اصالتا بلوچ بود؛ در نتيجه اين پرونده ظرفيت حاشيه‌سازي زيادي داشت، اما خانواده اميرمحمد تمايلي نداشتند كه از اين فضا سوءاستفاده كنند و بارها اعلام كرده بودند تمايلي به سياسي شدن اين پرونده ندارند. در واقع پدر اميرمحمد فقط قصد داشت در مورد فرزندش عدالت اجرا شود و خون اميرمحمد پايمال نشود.