تنوع بخشي به مقاومت در برابر فشار امريكا و اروپا
بهمن اكبري
سرآغاز - در شرايطي كه ايالات متحده با بهره‌گيري از مكانيزم اسنپ‌بك، بار ديگر فشارهاي تحريمي عليه ايران را تشديد كرده و اروپا نيز در هماهنگي كامل با سياست‌هاي واشنگتن حركت مي‌كند، فضاي سياسي و رسانه‌اي كشور شاهد بازتاب‌هاي متنوعي نسبت به اين وضعيت است. نشست‌هاي داخلي همچون بررسي لايحه پيوستن به كنوانسيون مقابله با تامين مالي تروريسم (CFT)، ديدارهاي ديپلماتيك با نمايندگان كشورهايي نظير ژاپن، پاكستان و اعضاي اتحاديه اقتصادي اوراسيا و نيز سياست‌هاي داخلي دولت در قبال ايرانيان مقيم خارج، همگي نشان از يك راهبرد كلان دارد: ايستادگي در برابر فشارهاي امريكا همراه با تنوع‌بخشي به شركا و تقويت انسجام ملي.
سياست خارجي و چالش‌هاي بين‌المللي- برخي رسانه‌ها، به‌ويژه روزنامه كيهان، به نقد جدي سياست‌هاي اروپا تاكيد دارد كه قاره سبز نه يك شريك مستقل، بلكه بازوي مكمل سياست‌هاي ضدايراني امريكاست. به اعتقاد آنان، تجربه برجام و سكوت اروپا در برابر جنگ اسراييل عليه مردم ايران و تحريم‌هاي جديد، نشان داده است كه اتكا به شكاف فرضي ميان اروپا و امريكا خطايي است راهبردي. در مقابل، نشانه‌هايي از گسترش همكاري با شركاي آسيايي مشاهده مي‌شود. ديدار سفير ژاپن در تهران با معاون ديپلماسي اقتصادي وزارت امور خارجه ايران، آن هم پس از فعال شدن مكانيزم اسنپ‌بك، گواهي است بر تمايل توكيو براي تداوم روابط اقتصادي. همچنين نشست شوراي بين‌دولتي اتحاديه اقتصادي اوراسيا در مينسك بر نقش كليدي ايران در كريدور شمال-جنوب تاكيد كرد؛ نقشي كه مي‌تواند ايران را به حلقه واسط حياتي ميان روسيه، آسياي ميانه و شبه‌قاره هند بدل سازد. در اين ميان، اقدام امريكا در بازگرداندن اجباري برخي شهروندان ايراني مقيم آن كشور، بار ديگر سياست تبعيض‌آميز و سياسي‌سازي حقوق بشر توسط واشنگتن را نمايان ساخت؛ موضوعي كه از سوي مديركل كنسولي وزارت خارجه ايران به‌طور رسمي محكوم شد.
امنيت منطقه‌اي و ديپلماسي همسايگي- ايران به موازات اين چالش‌هاي بين‌المللي، به تعميق همكاري‌هاي منطقه‌اي روي آورده است.
ديدار مقامات ارشد پليس مبارزه با مواد مخدر ايران و پاكستان در اسلام‌آباد بر ضرورت همكاري‌هاي اطلاعاتي و عملياتي مشترك تاكيد داشت؛ اقدامي كه علاوه بر مقابله با شبكه‌هاي قاچاق، به تقويت امنيت مرزي دو كشور كمك خواهد كرد. از سوي ديگر، توافق ايران و تركيه براي احداث پايانه‌اي مدرن و مجهز در مرز سلماس، نشانگر توجه تهران به اهميت راهبردي مرزهاي زميني به عنوان بستر افزايش مبادلات اقتصادي و تسهيل ترانزيت است.
تحولات داخلي و رويكرد دولت- در عرصه داخلي، دكتر پزشكيان با تاكيد بر فشارهاي جهاني عليه ايران، مقاومت را بخشي از هويت سياسي و ملي كشور دانست. او در مراسم تقدير از قهرمانان كشتي، اين روحيه را نماد ايستادگي ملت ايران معرفي كرد. همچنين در نشست شوراي عالي انقلاب فرهنگي، رييس‌جمهور تسهيل بازگشت ايرانيان خارج از كشور و فراهم كردن زمينه مشاركت آنان در اقتصاد ملي را در دستور كار دولت قرار داد. اين سياست مي‌تواند همزمان با جذب سرمايه و نخبگان، به انسجام اجتماعي و تقويت اعتماد عمومي ياري رساند.
در پايان - آنچه در فضاي ديپلماسي ايران در شرايط كنوني مشاهده مي‌شود، مجموعه‌اي است از اقدامات مكمل: ايستادگي در برابر فشارهاي غرب، توسعه روابط با شركاي آسيايي و منطقه‌اي و تقويت سرمايه اجتماعي در داخل كشور. در حالي كه امريكا و اروپا تلاش مي‌كنند با تشديد فشارها، ايران را به عقب‌نشيني وادارند، تهران با تنوع‌بخشي به روابط خارجي و تقويت انسجام داخلي نشان داده است كه راهبرد «مقاومت فعال» همچنان محور سياست خارجي و داخلي جمهوري اسلامي باقي خواهد ماند.