ديپلمات‌هاي امريكايي يكشنبه عازم قاهره شدند تا جزييات توافق آزادي اسراي نگه داشته شده توسط حماس و ساير ابعاد طرح صلح 21بندي دونالد ترامپ را نهايي كنند. اين سفر با حضور استيو ويتكاف، فرستاده ويژه رييس‌جمهور امريكا و جرد كوشنر، داماد دونالد ترامپ انجام شد و هدف آن ايجاد زمينه‌هاي لازم براي توقف درگيري‌ها و آغاز روند صلح در غزه اعلام شده است. اين درحالي است كه حماس نيز در واكنش به طرح صلح ترامپ اعلام كرد آماده آزادي مشروط اسراي اسراييلي است، اما اين گروه از تاييد ساير بندهاي طرح ادعايي ترامپ خودداري كرده و خواستار مذاكرات بيشتر براي تعيين جدول زماني خروج نيروهاي اسراييلي و تضمين‌هاي بين‌المللي شده است. اسراييل نيز در واكنش به اين شرايط، اعلام كرد تنها آماده‌سازي براي آزادي اسرا را آغاز كرده و هنوز هيچ تعهد مشخصي براي توقف حملات نظامي نداده است. بنابر گزارش‌ها، نيروهاي اسراييلي همچنان در اطراف شهر غزه مستقر هستند و شرايط منطقه را «درگيري فعال» توصيف مي‌كنند.
به باور گروهي از ناظران اين وضعيت نشان مي‌دهد سرنوشت طرح صلح ادعايي ترامپ كه اوايل هفته ازسوي اسراييل و بامداد شنبه ازسوي حماس به صورت مشروط پذيرفته شد، همچنان نامشخص و شكننده است، چراكه به ادعاي اين گروه اختلافات داخلي حماس ميان جناح‌هاي سياسي و نظامي و نگراني‌ها درباره مساله مهم خلع سلاح، اجراي آزادي اسرا و همچنين كنترل واحدهاي نظامي، از اصلي‌ترين موانع پيش روي مذاكرات هستند.
در همين راستا ميانجيگران عرب و منطقه‌اي ازجمله مصر، قطر و تركيه ضمن حمايت از طرح ترامپ همچنين فشارهايي را وارد مي‌كنند تا حماس اين آخرين فرصت براي پايان جنگ در غزه را ناديده نگيرد. مهم‌ترين بندهاي مورد مناقشه در طرح ترامپ شامل خلع سلاح ادعايي حماس، تحويل تمام تسليحات و آزادي ۴۸ اسير اسراييلي زنده يا مرده ظرف ۷۲ ساعت پس از پذيرش توافق است.
با اين حال كارشناسان مدعي‌اند ملاحظات و شرط‌گذاري‌هاي هر دو طرف نشان مي‌دهد روند نهايي‌سازي و اجراي طرح 21 ماده‌اي ترامپ بسيار متزلزل و آينده آن در هاله‌اي از ابهام است. در همين راستا روزنامه اعتماد نگاه نشريات جهان درخصوص آينده طرح ادعايي ترامپ و معادلات منطقه را بررسي كرده و در ادامه بدان پرداخته است.
نيويورك تايمز: ترامپ به دنبال جايزه صلح نوبل است
نشريه نيويورك تايمز با انتشار گزارشي در باب جزييات طرح ادعايي ترامپ براي پايان جنگ در غزه نوشت: براي رييس‌جمهور امريكا در وهله اول توافق اولويت دارد ولو اينكه جزييات توافق و اجراي آن درمراحل بعدي و طي روزهاي آينده مشخص شود، حتي وقتي صلح در منطقه به يكي از پيچيده‌ترين و جدي‌ترين مناقشات جهان تبديل شده باشد. برخلاف ترامپ، اما نتانياهو به جزييات طرح بسيار توجه دارد و پيش‌تر نيز توانسته رييس‌جمهور حامي خود را متقاعد كند كه استفاده از زور عليه دشمنانش ضروري است.
در همين رابطه استيون كوك، پژوهشگر ارشد مطالعات خاورميانه و آفريقا در شوراي روابط خارجي، مي‌گويد: «همه تلاش مي‌كنند ديگري را تحت فشار قرار دهند.» به ادعاي نيويورك تايمز حماس اما ممكن است با تكيه بر اهرم مهم فشار، دست به قمار زده و وعده ترامپ براي رفتار «منصفانه» با همه طرف‌ها را به چالش بكشد؛ گزاره‌اي كه به معناي محدود كردن قدرت نتانياهو خواهد بود. همزمان اما نتانياهو با يادآوري اين نكته به ترامپ كه موافقت اسراييل منوط است به تسليم ادعايي حماس، حق خود را براي اعمال فشار حفظ كرده است. از سوي خود ترامپ، هدف از صلح، دستيابي به توافق و شايد دريافت جايزه صلح نوبل است.
طبق گفته يك منبع مطلع كه نخواست نامش فاش شود تا به امروز نيز ترامپ و دو مشاور ارشدش يعني استيو ويتكاف، فرستاده ويژه صلح خاورميانه و جرد كوشنر، داماد رييس‌جمهور مذاكرات دشوار را مانند يك معامله تجاري دنبال كردند.
خالد الجندي، پژوهشگر ميهمان در مركز مطالعات عرب معاصر دانشگاه جورج تاون در اين رابطه به نيويورك تايمز گفت: «ترامپ درگير جزييات نمي‌شود. اما سوال اصلي اين است: آيا مي‌خواهيد به توافق برسيد؟ اگر مي‌خواهيد توافق كنيد، سياست و ديپلماسي مي‌تواند انعطاف‌پذير باشد.» البته جزييات مي‌توانند مسير دستيابي به صلح پايدار را به سرعت مختل كند! با اين همه در بيانيه روز جمعه، حماس ضمن موافقت با آزادي اسرا اعلام كرد كه حاضر است «مديريت نوار غزه را به يك نهاد فلسطيني متشكل از تكنوكرات‌هاي مستقل» تحويل دهد. با اين حال، حماس همچنين تاكيد كرده كه مي‌خواهد در آينده نوار غزه و حقوق ذاتي مردم فلسطين نقش داشته باشد. واقعيت اين است كه اين ادعا با بخشي از طرح صلح ادعايي كه هم ترامپ و هم نتانياهو آن را تاييد كرده‌اند، در تضاد است، چراكه براساس طرح ترامپ حماس و ساير جناح‌ها موافقت مي‌كنند هيچ نقشي در اداره غزه، چه مستقيم، چه غيرمستقيم يا به هر شكل ديگري، نداشته باشند.
خالد الجندي در ادامه گفت‌وگويش با اين نشريه تاكيد كرد: «اما حداقل يك اجماع اوليه وجود دارد كه همه مي‌توانند بدون درگير شدن در جزييات، كار را آغاز كنند، آن هم نياز فوري آزادي گروگان‌ها، توقف بمباران‌ها و افزايش كمك‌ها.»
نشنال اينترست: طرح صلح ترامپ و واقعيت‌هاي ميدان
نشنال اينترست از زاويه‌اي ديگر طرح صلح ادعايي ترامپ براي اداره غزه را مورد ارزيابي قرار داده است. به ادعاي اين نشريه، اين طرح بسياري از مسائل كليدي كه موجب ادامه بحران ميان اسراييل و حماس شده‌اند را در بر مي‌گيرد، اما به نظر مي‌رسد اهداف آن كمي بلندپروازانه باشند، چراكه در هر برنامه موفق پس از جنگ بايد ابتدا مديريت بحران، امنيت و حكمراني موقت در اولويت قرار گرفته و سپس اهداف بلندمدتي مانند بازسازي اقتصادي و توسعه زيرساخت‌ها تعريف شوند، بنابراين به نظر مي‌رسد مذاكره‌كنندگان بايد تلاش خود را ابتدا معطوف به دستيابي به توافقي كنند كه جنگ در غزه را متوقف كند، خروج هماهنگ نيروهاي اسراييلي از اين منطقه را تضمين، ساختار حكمراني موقت را برقرار و نيازهاي انساني فوري ساكنان غزه را پاسخ دهند. به عبارتي اولويت مذاكرات بايد بر سياست‌هايي باشد كه بتوانند ابتدا خون‌ريزي را متوقف كنند.
به ادعاي اين نشريه، طرح ترامپ اگرچه رويكرد خلاقانه‌اي براي رسيدگي همزمان به مسائل انساني و امنيتي دارد، با اين حال داراي چند هشدار جدي است؛ اول اينكه اين طرح تلاش دارد همزمان به مسائل زيادي ازجمله حاكميت پس از جنگ، بازسازي، توسعه اقتصادي و كمك‌رساني بپردازد، درحالي كه غزه بيش از همه نيازمند برنامه‌اي است كه ابتدا بزرگ‌ترين بحران‌ها را مهار كند. ابتدا بايد وضعيت ميداني تثبيت و نيازهاي اوليه غيرنظاميان تامين شود؛ سپس امكان گفت‌وگو درباره بازسازي و بهبود اقتصادي فراهم مي‌شود.
بنابر تحليل نشنال اينترست، دومين چالش اين است كه اين طرح پيش‌بيني كرده دولت موقت غزه تحت نظارت يك «هيات صلح» قرار گيرد كه رهبري آن را ترامپ و توني بلر برعهده دارند.
اين هيات بر بازسازي غزه نظارت خواهد كرد تا زماني كه تشكيلات خودگردان فلسطين اصلاحاتي كافي انجام دهد. نكته مهم اما اين است كه طرح ترامپ هيچ نقشي براي فلسطيني‌ها در اين هيات پيش‌بيني نكرده و موضوع بازپيوند غزه با كرانه باختري را مدنظر قرار نداده است.
به ادعاي ناظران، اگر دولت ترامپ قصد دارد نقش موثري در بازسازي غزه ايفا كند، بايد سال‌ها منابع ديپلماتيك خود را به اين موضوع اختصاص دهد و براي گفت‌وگوهاي سخت با اسراييلي‌ها، فلسطيني‌ها، شركاي عرب و متحدان اروپايي آمادگي داشته باشد. اما اين چالش نيز وجود دارد كه هر توافقي كه جنگ را خاتمه دهد تا حدي موجب نارضايتي اسراييلي‌ها، فلسطيني‌ها و شركاي غربي خواهد شد، اما ناديده گرفتن مساله حكمراني پس از جنگ بدترين گزينه است. در هر حال اگرچه طرح ترامپ داراي نقص‌هايي است، برخي جنبه‌هاي آن اما مي‌تواند به پايان دادن به بحران كمك كند. با اين حال، مقامات، تحليلگران و ناظران در خاورميانه معتقدند طرح فوق شانس موفقيت دارد، اما اين اميد هيچ‌گاه به شور و هيجان تبديل نمي‌شود؛ زيرا اينجا خاورميانه است و بازيگران اصلي آن نخست‌وزير اسراييل و گروه حماس، همچنان انگيزه‌هايي براي ادامه نبرد دارند.
پوليتيكو: ترامپ از ايده‌هاي راديكال خود عقب‌نشيني كرد؟
وب‌سايت پوليتيكو با انتشار تحليلي در راستاي آينده منطقه و با الهام از طرح ادعايي ترامپ براي برقراري صلح در غزه، ضمن ابراز اميدواري نسبت به اجراي اين برنامه، نوشته است: فلسطيني‌ها در غزه و همچنين سياستمداران باتجربه، به شدت مشتاقند كه آتش‌بس فوري مطابق آنچه در طرح آمده، برقرار شود. در همين رابطه تام مالينوفسكي، دستيار سابق وزير امور خارجه امريكا در حوزه حقوق بشر در دولت اوباما، گفت: «اين توافق دست‌كم فعلا از كشتار غيرنظاميان جلوگيري مي‌كند و اسراي باقي‌مانده اسراييلي را نجات مي‌دهد.» يكي ديگر از دلايل مثبت‌نگري برخي ناظران خاورميانه به اين طرح، سرمايه‌گذاري شخصي ترامپ در آن است، چراكه رييس‌جمهور امريكا آشكارا اعلام كرده كه خواستار جايزه صلح نوبل است. اما فراتر از آن، او رياست «هيات صلح» را نيز برعهده خواهد داشت كه بر اجراي بخش عمده‌اي از طرح نظارت مي‌كند. هرچند احتمالا مسائل فني را به ديگران واگذار خواهد كرد، داشتن چنين نقش برجسته‌اي براي او محرك است و خودبزرگ‌بيني‌اش را تقويت و مي‌تواند او را بر تضمين اجراي طرح متمركز نگاه دارد.
به ادعاي پوليتيكو همچنين طبق اين طرح، برنامه‌اي نيز براي توسعه اقتصادي و بازسازي غزه با گردهم‌آوري گروهي از كارشناسان تعريف خواهد شد. جرد كوشنر، داماد ترامپ كه ميلياردها دلار سرمايه‌گذاري براي اين منطقه اختصاص داده، يكي از طراحان اين پيشنهاد صلح است. به ادعاي ناظران از زاويه‌اي ديگر اين طرح همچنين نشان مي‌دهد كه دونالد ترامپ از برخي ايده‌هاي راديكال خود براي پايان جنگ عقب‌نشيني كرده است، چراكه او پيش‌تر خواستار تبعيد فلسطيني‌ها از غزه و تبديل اين قلمرو به يك استراحتگاه تحت اداره امريكا شده بود؛ ايده‌اي كه واكنش شديد فلسطيني‌ها، بسياري از مقامات خارجي و فعالان حقوق بشر را به دنبال داشت. اما طرح جديد ترامپ مي‌گويد فلسطيني‌ها مي‌توانند در غزه بمانند و در توسعه اقتصادي اين باريكه مشاركت داشته باشند. به گزارش اين نشريه، يكي ديگر از جنبه‌هاي اين طرح كه موجب اميدواري شده، ماهيت بين‌المللي آن است. ترامپ خود به عنوان بزرگ‌ترين مجري ايده «اول امريكا» شناخته مي‌شود، اما اين طرح تضمين مي‌كند كه كشورهاي ديگر فراتر از ايالات‌متحده و طرف‌هاي درگير نيز در نتيجه كار سهيم باشند. از طرفي ايالات‌متحده همچنين متعهد شده با ساير كشورها، ازجمله كشورهاي عربي، براي ايجاد «نيروي بين‌المللي تثبيت‌كننده» همكاري كند تا در مناطقي از غزه كه اسراييل، حماس را از آن خارج كرده، مستقر شود. با اين همه اين طرح ۲۰ ماده‌اي، در بهترين حالت، چارچوبي براي توافق آينده يا مجموعه‌اي از توافق‌هاست. بسياري از بخش‌هاي آن بايد در كنار هم عمل كنند كه كار بسيار دشواري است. در هر حال همه چيز به نحوه اجرايش بستگي دارد.
با اين همه بسياري از مقامات و تحليلگران نگرانند، چراكه طرح ترامپ به طور صريح مسير ايجاد دولت فلسطين را مشخص نمي‌كند.
با اين حال، اجرايي شدن بخش‌هاي مختلف اين طرح نيازمند مذاكرات گسترده‌اي درباره جزييات است و تجربه نشان داده كه دولت ترامپ به ريزه‌كاري‌ها توجه چنداني ندارد.
با اين همه به ادعاي ناظران اين نوع ابهام و سردرگمي در مراحل اوليه مذاكرات بين‌المللي، به ويژه در خاورميانه، غيرمعمول يا غيرقابل حل نيست، چراكه حتي اگر اين طرح اكنون شكست بخورد، دست‌كم پايه‌اي براي كار در آينده فراهم مي‌كند.